Πρωινός καφές με τον Ιωάννη Πήτα (βίντεο)

Γεννήθηκε στην Εράτυρα Κοζάνης, ένα χωριό που έβγαλε 20 καθηγητές πανεπιστημίου και μια πρύτανη. Ο Ιωάννης Πήτας είναι ένας από αυτούς, καθώς εδώ και χρόνια εργάζεται στο Τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ. Από τότε μέχρι σήμερα έγινε ένας από τους πιο ειδικούς σε θέματα Τεχνητής Νοημοσύνης, που ήταν και το θέμα του «πρωινού καφέ» ενόψει και του Συμποσίου και Θερινού Σχολείου Τεχνητής Νοημοσύνης AIDA AICET2025 που οργανώνει στη Θεσσαλονίκη από τις 14 μέχρι τις 18 Ιουλίου. Με τον καλεσμένο μας να προειδοποιεί πως «αν σε επίπεδο κοινωνίας δε φροντίσουμε την μόρφωση επιστημόνων και πολιτών που θα αναπτύξουν και μεταδώσουν την γνώση στις νέες γενιές, κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε εσωτερική κοινωνική κατάρρευση». Όπως συνέβη για εντελώς άλλους λόγους, στην αρχή του Μεσαίωνα.

Πίνετε πρωινό καφέ;

Ναι, βέβαια καθημερινά.

Στο σπίτι ή στο γραφείο;

Έναν στο σπίτι και έναν στο γραφείο.

Τι είδους καφές είναι;

Και οι δύο φίλτρου. Ήμουν από τους πρώτους που άρχισα να πίνω καφέ φίλτρου στην Ελλάδα, όταν ακόμη ήταν άγνωστος. Τον είχα μάθει από τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Τι κάνετε αυτή την ώρα του καφέ;

Στο σπίτι παρακολουθώ τις πρωινές ειδήσεις των 9, γιατί δεν είμαι και τόσο πρωινός τύπος και στη συνέχεια στο γραφείο ο καφές συνοδεύει την δουλειά.

Υπάρχει σχέση του καφέ είτε με την τεχνητή νοημοσύνη είτε με την πληροφορική;

Όχι, αλλά απλά ο καφές σε κρατάει σε μια εγρήγορση για να είσαι παραγωγικός. Αρκεί να μην το παρακάνεις (γελάει).

Γεννηθήκατε που;

Εράτυρα Κοζανης. Είναι κοντά στη Σιάτιστα, ανάμεσα στην Κοζάνη και στην Καστοριά.

Και ένα χωριό που βγάζει επιστήμονες, σωστά;

Είχε την λεγόμενη «Περιώνυμη Σχολή» το 1699 όταν τέτοια σχολή δεν είχε ούτε καν η Θεσσαλονίκη. Η Εράτυρα (παλιά Σέλιτσα) είχε ανέκαθεν παράδοση στα γράμματα, όπως και ολόκληρη η Δυτική Μακεδονία, αν θυμηθείτε ότι από εκεί ήταν οι πρώτοι δημοσιογράφοι. Όπως ίσως θα ξέρετε, η πρώτη εφημερίδα βγήκε στην Βιέννη από τους Μαρκίδες Πούλιου, που ήταν Σιατιστινοί. Μετά τον πόλεμο ο μόνος τρόπος για να ξεφύγει κανείς από τη φτώχεια ήταν ή τα γράμματα ή η μετανάστευση. Πολλοί μετανάστευσαν, άλλοι πήγαν στα γράμματα και βγήκαν από το χωριό αυτό 20 καθηγητές Πανεπιστημίου και μια Πρύτανης, η κ. Λιάλιου που ήταν αντιπρύτανης στο ΑΠΘ.

Οι γονείς, το σπίτι; Πώς ήταν;

Εκεί μεγάλωσα μέχρι τα 16. Τότε ο πατέρας μου και ο θείος μου (γνωστός παιδίατρος στην Θεσσαλονίκη) αποφάσισαν ότι είμαι πολύ καλός για να μείνω στο χωριό και ότι έπρεπε να έχω καλύτερη τύχη. Έτσι μετακόμισα στην Θεσσαλονίκη για να πάω στο 2^ο Αρρένων, που εκείνη την εποχή ήταν ένα πάρα πολύ καλό Γυμνάσιο.

Μείνετε, δηλαδή μόνος τότε στη Θεσσαλονίκη;

Ναι, για δύο χρόνια στην τότε πέμπτη και έκτη Γυμνασίου.

Σημαντική εμπειρία.

Σίγουρα. Ξαφνικά εκεί που όλα τα έκανε η μάνα και η γιαγιά έπρεπε να τα κάνω όλα εγώ και αυτό δεν ήταν τόσο εύκολο (γελάει). Και ταυτόχρονα να προσπαθώ να τα πάω καλά και στο σχολείο σε ένα καινούργιο περιβάλλον και να περάσω και στο Πολυτεχνείο.

Το Πολυτεχνείο ήταν ο στόχος από την αρχή;

Για την ακρίβεια Φυσικός ήθελα να γίνω, αλλά τότε δεν υπήρχαν οι λεγόμενοι φυσικοί μηχανικοί (ούτε καν τώρα υπάρχουν), οπότε το κοντινότερο ήταν να γίνω Ηλεκτρολόγος Μηχανικός και κατευθύνθηκα προς εκεί.

Άρα από μικρός…

…ήταν δεδομένο ότι θα πήγαινα προς τις θετικές επιστήμες. Ξεκίνησα από χημεία, μετά φυσική και μετά κατέληξα στην ηλεκτρολογία που ήταν κάπως διαφορετική τότε, γιατί η πληροφορική δεν πολυυπήρχε, ειδικά στην Ελλάδα. Όταν ξεκίνησα τη διπλωματική και το διδακτορικό πήγα προς την Πληροφορική γενικότερα.

Το πρώτο κομπιουτεράκι πότε το αγοράσατε;

Ήμουν τυχερός από αυτήν την άποψη γιατί είχα έναν θείο που ήταν στην Ολλανδία καθηγητής-μετανάστης και μου είχε φέρει ένα της Hewlett-Packard για την πρώτη χρονιά στο Πολυτεχνείο. Τότε οι Μηχανικοί ακόμα δούλευαν με τον λογαριθμικό κανόνα (που είναι σαν βαθμονομημένος χάρακας) για να κάνουν αριθμητικές πράξεις. Εγώ ήμουνα τυχερός γιατί από την αρχή είχα το κομπιουτεράκι, το οποίο ήταν και πολύ καλό.

Πότε έγινε αυτό;

Κάπου το 1975.

Εκείνη τη χρονιά μπήκατε και στο Πολυτεχνείο. Πάνω στο χαμό της μεταπολίτευσης.

Ακριβώς. Εδώ στη Θεσσαλονίκη έζησα μονάχος μου και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τα γεγονότα της επιστράτευσης. Τα θυμάμαι καλά όλα αυτά.

Φαντάζομαι ότι ήσασταν πιο καλός στην κατεύθυνση των μαθημάτων και των σπουδών. Με την πολιτική ασχοληθήκατε καθόλου;

Αυτό έγινε αργότερα στις σπουδές, όπως και οι πιο πολλοί της γενιάς μου. Ήμουν από οικογένεια που θεωρούσα ότι ήταν πολύ δεξιά, όλο το χωριό μου ήταν τότε γενικά δεξιό. Πολύ αργότερα κατάλαβα ότι οι δικοί μου ήταν μάλλον πιο κεντρώοι, αλλά δε μιλούσαν μπροστά μου. Ούτε και ο θείος μου, ο οποίος ήταν κεντρώος και ασχολούνταν πιο πολύ με τα πολιτικά. Οπότε ήμουν αδαής για τα πολιτικά. Κατά κύριο λόγο και μέχρι να μπω στο πανεπιστήμιο ασχολιόμουν με τα μαθήματα. Μετά όταν μπήκα στο Πολυτεχνείο διαβάζοντας ασχολήθηκα και με τα πολιτικά.

Προς τα Αριστερά;

Προς τα Αριστερά, όπου τότε ήταν πολύς κόσμος.

Σήμερα;

Τώρα πιστεύω ότι δεν υπάρχει ένα κόμμα το οποίο να εκφράζει αυτά που έχω στο μυαλό μου. Αυτό είναι ένα μείζον πρόβλημα για μένα.

Στο ΑΠΘ πότε ξεκινήσατε εργασιακά;

Το 1981.

Ως;

Σαν επιστημονικός συνεργάτης. Ήμουν τυχερός γιατί τότε είχε έρθει από την Αμερική ο καθηγητής Μιχάλης Στρίντζης που έγινε και γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας. Ήταν και από τους πρωτεργάτες του νόμου 815 και έφερε καινούργιο αέρα στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ΑΠΘ. Ήμουν τυχερός γιατί με επέλεξε να είμαι επιστημονικός συνεργάτης και άρχισα να ασχολούμαι με πράγματα τα οποία τότε ήταν εξωτικά.

Όπως;

Όπως ψηφιακή επεξεργασία εικόνας. Μού έλεγαν τότε: τι στο καλό θέλεις να ασχοληθείς με την ψηφιακή επεξεργασία εικόνας; Και να κάνεις και το διδακτορικό σ’ αυτά τα πράγματα και μάλιστα να κάνεις ψηφιακή επεξεργασία εικόνας, με υπολογιστικό τρόπο; Σήμερα βέβαια όλες οι εικόνες είναι πια ψηφιακές και από αυτή την άποψη ήμουν τυχερός.

Από την αρχή της επαγγελματικής σας πορείας ήσασταν μπροστά. Τότε με την ψηφιακή επεξεργασία εικόνας και τώρα με την τεχνητή νοημοσύνη.

Τότε μου τυχερός γιατί έρευνα στην ψηφιακή επεξεργασία εικόνας και το ψηφιακό σήμα/φωνή δεν υπήρχε στην Ελλάδα, ενώ είχε ήδη μια δεκαετία ανάπτυξης στην Αμερική. Εγώ μπήκα από νωρίς σε αυτό το αντικείμενο και αυτό ήταν σίγουρα ένα σημαντικό και ένα μεγάλο σπρώξιμο για μένα γιατί αυτό μετά οδηγούσε σε έρευνα στα ψηφιακά και σε κοινωνικά μέσα γιατί όλα αυτά δούλευαν με ψηφιακή εικόνα και ήχο. Εγώ ακολούθησα αυτόν τον δρόμο. Ο άλλος ήταν η τεχνητή νοημοσύνη.

Εδώ η ενασχόληση πώς προέκυψε;

Ήταν την περίοδο που είχα πάει με εκπαιδευτική άδεια στον Καναδά.

Πότε πήγατε εκεί;

Είχα πάει δύο με τρεις φορές τη δεκαετία του ’80 με εκπαιδευτικές άδειες. Τότε όταν έλεγαν τεχνητή νοημοσύνη εννοούσαν τη συμβολική τεχνητή νοημοσύνη που χρησιμοποιεί κανόνες του τύπου: ‘αν συμβεί αυτό, θα γίνει το άλλο’. Η συμβολική τεχνητή νοημοσύνη δεν περπάτησε, γιατί ο κόσμος είναι πολύπλοκος, έχει διάφορες εκφάνσεις. Η μαθηματική λογική δεν μπορεί να τα περιγράψει όλα αυτά εύκολα. Χρειάζεται Θεωρία Πιθανοτήτων για να τα περιγράψεις την τυχαιότητα του κόσμου. Έτσι πας στη Μηχανική Μάθηση που τότε δεν υπήρχε. Τότε με τη Μηχανική Μάθηση ασχολούνταν αυτοί οι οποίοι έκαναν έρευνα στην Αναγνώριση Προτύπων. Και ο Μιχάλης Στρίντζης ήταν από τους πρώτους που εισήγαγε ένα τέτοιο μάθημα στους Ηλεκτρολόγους Μηχανικούς. Και μάλιστα σκεφτόμουνα: «τι το θες αυτό τώρα αυτό το μάθημα στην Ελλάδα;». Τελικά ότι διδασκόταν τότε και διδάσκεται και τώρα σαν ένα κομμάτι της τωρινής Τεχνητής Νοημοσύνης. Επειδή τότε τη δεκαετία του ’80 η τεχνητή νοημοσύνη είχε πάρει μια άνοδο, ασχολήθηκα ερευνητικά πρώτα στον Καναδά. Ήδη όμως είχε προκύψει στο εδώ καινούργιο Τμήμα της Πληροφορικής ΑΠΘ μια θέση Καθηγητή για Τεχνητή Νοημοσύνη, υπέβαλα υποψηφιότητα και πήγα εκεί. Μετά η Τεχνητή Νοημοσύνη πήρε τα κάτω της. Από την δεκαετία του 1960, η Τεχνητή Νοημοσύνη είχε 2 με 3 ανόδους και πτώσεις. Και κανονικά όταν ένας κλάδος έχει μια άνοδο και μια πτώση, αυτός ο όρος διαγράφεται, όπως συνέβη με την κυβερνητική. Ποιος μιλάει για την κυβερνητική σήμερα; Παλιά τη δεκαετία του ‘70 υπήρχαν Τμήματα της κυβερνητικής.

Τι συνέβη εδώ και ξαναγύρισε η τεχνητή νοημοσύνη;

Αυτό είναι ένα περίεργο της ιστορίας της επιστήμης. Όχι μόνο ξαναγύρισε δύο και τρεις φορές αυτός ο όρος, αλλά μεταμορφώθηκε κιόλας. Πήρε εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο. Αυτό που λέγαμε τη δεκαετία του ‘80 και του ‘90 ως τεχνητή νοημοσύνη είναι εντελώς διαφορετική από την τεχνητή νοημοσύνη πριν από 10 χρόνια. Και αυτή πάλι είναι πολύ διαφορετική από αυτή που έχουμε τώρα. Αν εξαιρέσεις τα βασικά αντικείμενα, έπρεπε κάποια από τα μαθήματα μου να τα αναδιατάξω ως προς την ύλη τους τρεις και τέσσερεις φορές για να είναι πάντα επίκαιρα, γιατί αλλιώς θα δίδασκα στους φοιτητές πράγματα που είναι εντελώς παρωχημένα.

Έχετε περάσει από 12 πανεπιστήμια του εξωτερικού…

…μπορεί και πολύ περισσότερα…

Το πιο εντυπωσιακό ποιο ήταν;

Το Πανεπιστήμιο του Τορόντο ήταν πάρα πολύ καλό. Ήταν ένα περιβάλλον με πολύ μεγάλες βιβλιοθήκες που εκείνη την εποχή ήταν μεγάλη υπόθεση γιατί δεν μπορούσες να τα βρεις όλα στο διαδίκτυο, οι φοιτητές και οι καθηγητές ήταν πολύ καλοί και είχαν στο μυαλό τους την έρευνα και αυτό με βοήθησε πάρα πολύ. Επίσης το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας ήταν πολύ καλό. Έχω εκτελέσει πάνω από 80 ερευνητικά προγράμματα και δε νομίζω ότι υπάρχει κανείς στην Ευρώπη ο οποίος να έχει εκτελέσει τόσα πολλά ερευνητικά έργα. Συνεργάστηκα με εκατοντάδες πανεπιστήμια κατά κύριο λόγο στην Ευρώπη και με πάνω από 500 εταιρείες.

Τι λείπει από το ελληνικό πανεπιστήμιο;

Ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο και μεγαλύτερη προσπάθεια για αριστεία. Πάλι καλά τα πήγαμε σαν ελληνικό πανεπιστήμιο. Στα ειδικά προγράμματα της ΕΕ τα πήγαμε καλά, όχι τέλεια, αλλά πάντως καλά. Από τους αποφοίτους μας, το 25% είναι πάρα πολύ καλοί και μπορεί να σταθούν αξιοπρεπέστατα σε όλα τα μέρη του κόσμου, το 50% τρώγεται, αλλά το κακό που υπάρχει σε μας και δεν υπάρχει έξω είναι το κάτω 25% των φοιτητών το οποίο κανονικά δεν έπρεπε ούτε να μπει στο Πανεπιστήμιο και ούτε να αποφοιτήσει. Επειδή είμαστε μικρή χώρα άμα δεν στοχεύσεις στην αριστεία, τι θα κάνεις; Πολλά κεφάλαια για την έρευνα δεν έχουμε, αλλά από την άλλη έχουμε καλά μυαλά, καθώς ως πληθυσμός στην Ελλάδα έχουμε μια έφεση προς τα γράμματα. Στο εξωτερικό υπάρχουν πολλοί Έλληνες που είναι άριστοι στην Πληροφορική και, ειδικότερα, τεχνητή νοημοσύνη και οι οποίοι θέλουν να γυρίσουν πίσω. Άρα, καλύτερα να προωθήσεις την αριστεία και τις εφαρμογές έντασης γνώσης. Σε αυτό είμαστε καλοί, μυαλά έχουμε καλά, αρκεί να τα αξιοποιήσουμε.

Έχετε 38.300+ ετεροαναφορές. Πως επιτυγχάνεται αυτό;

Με πολλή δουλειά.

Η πιο παράξενη ετεροαναφορά ποια είναι;

Ήμουν τυχερός γιατί τότε στον Καναδά ασχολήθηκα με ορισμένα αντικείμενα, όπως η μη γραμμική επεξεργασία σήματος, ένα ειδικό αντικείμενο με τον οποίο δεν είχε ασχοληθεί κανείς άλλος στον κόσμο τότε. Έγραψα τότε μια μονογραφία που τα πήγε πάρα πολύ καλά. Μετά ήμουν τυχερός γιατί σε θέματα προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων και προστασίας πολυμεσικού περιεχομένου ήμασταν από τους πρώτους παγκόσμια που εφευρέσαμε την ψηφιακή υδατογράφηση. Δηλαδή, έχεις μια εικόνα που την σφραγίζεις ψηφιακά χωρίς να φαίνεται κάτι και έτσι αποδεικνύεις ότι αυτό είναι δικό σου ή ότι αυτή η εικόνα δεν πειράχτηκε.

Ήσασταν και πρόεδρος της διεθνούς ακαδημίας διδακτορικών σπουδών στην τεχνητή νοημοσύνη: τι δουλειά γίνεται εκεί;

Είναι μια πρωτοβουλία την οποία ξεκινήσαμε στο ευρωπαϊκό ερευνητικό έργοAI4Media, στο οποίο συμμετείχε το ΑΠΘ και συντονιστής ήταν το ΕΚΕΤΑ. Φτιάξαμε μια κοινοπραξία πανεπιστημίων και εταιρειών που ασχολούνται με εκπαίδευση υψηλής ποιότητας στην τεχνητή νοημοσύνη, δηλαδή, επιπέδου μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών. Και τελικά αντί να είμαστε 10 εταίροι στην AIDA φτάσαμε να είμαστε 82.

Με στόχο;

Κατά κύριο λόγο προσφέρουμε μαθήματα, νυχτερινά σχολεία, διαλέξεις πάντα υψηλού επιπέδου. Σε όλες αυτές τις δραστηριότητες συμμετείχαν περίπου 10.000 άτομα από όλο τον κόσμο τα τελευταία τρία χρόνια. Τώρα 14 με 18 Ιουλίου, διοργανώνουμε το θερινό σχολείο AIDA AICET2025 (https://icarus.csd.auth.gr/aida-auth-ai-cutting-edge-trends-aicet2025-summer-symposium-and-school/) εδώ στη Θεσσαλονίκη. Eίναι υβριδικό, και θα συμμετάσχουν και πολλοί κορυφαίοι επιστήμονες, αλλά και Έλληνες της διασποράς, τους οποίους δεν ξέρετε και οι οποίοι είναι δέκα φορές καλύτεροι από άλλους γνωστούς και δήθεν καλούς από το εξωτερικό.

Πάμε στην τεχνητή νοημοσύνη: τι ορισμό θα της δίνατε σήμερα;

Είναι ουσιαστικά η προσπάθεια του ανθρώπου να θυμηθεί τη φυσική νοημοσύνη, αλλά και τη διάδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Υπάρχει ένα ερώτημα: το κατά πόσον η τεχνητή νοημοσύνη εξακολουθεί να είναι κλάδος της πληροφορικής ή είναι χωριστή επιστήμη. Αυτό συζητιέται. Αν θέλουμε να ακριβολογήσουμε δεν θα έπρεπε να μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη, αλλά για υπολογιστική νοημοσύνη. Γιατί αυτή τη στιγμή αυτό γίνεται με υπολογιστές. Θα μπορούσαμε να έχουμε και άλλες μορφές τεχνητής νοημοσύνης στο μέλλον. Όπως βιολογική τεχνητή νοημοσύνη, όπου τα εργαλεία με τα οποία δουλεύουμε να είναι για παράδειγμα οι τεχνητοί βιολογικοί νευρώνες. Επίσης υπάρχουν διάφορες μορφές φυσικής νοημοσύνης και δεν είναι μόνο η ανθρώπινη νοημοσύνη. Διάφορα ζώα έχουν διαφόρων ειδών νοημοσύνες. Για όλα αυτά προσπαθώ να γράψω και ένα βιβλίο τώρα που πλησιάζω και στα χρόνια της σύνταξης γιατί είναι πολύ ενδιαφέρον. Θα μπορούσες επίσης να πεις ότι η νοημοσύνη υπάρχει ίσως και στον ανόργανο κόσμο. Υπάρχουν επίσης διάφορα ερωτήματα: μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς νοημοσύνη; Μάλλον όχι. Νοημοσύνη χωρίς ζωή ίσως θα μπορούσε να υπάρχει. Είναι θέματα επιστημολογικά που φτάνουν μέχρι τη φιλοσοφία και την θεολογία.

Πως θα περιγράφατε την πορεία της επιστήμης;

Ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘60 κατά κύριο λόγο σαν συμβολική τεχνητή νοημοσύνη και σαν μηχανική μάθηση . Αυτοί που την ξεκίνησαν δεν έδωσαν βάση στη μηχανική μάθησης, τής έδωσαν μια μεγάλη επιστημονική ‘σφαλιάρα’ και δημιούργησαν τον ‘χειμώνα της τεχνητής νοημοσύνης’ που διήρκεσε μέχρι περίπου το 1980. Ενεργός έμεινε μόνο η συμβολική τεχνητή νοημοσύνη, η οποία όμως δεν απέδωσε. Το ‘80 ο Χίντον έκανε αλγορίθμους οι οποίοι εκπαίδευαν πιο πολύπλοκα τεχνητά Νευρωνικά Δίκτυα. Έτσι άρχισε η μηχανική μάθηση να έχει επιδόσεις συγκρίσιμες με αυτές του ανθρώπου. Πάλι η τεχνητή νοημοσύνη «υπέρ-υποσχέθηκε» και πάλι έπεσε έξω. Το μεγάλο μπαμ έγινε κάπου πριν από 12 με 13 χρόνια. Τότε αναπτύχθηκαν νέες ισχυρές μέθοδοι Βαθειάς Μάθησης, επειδή ήδη είχαμε μεγάλη υπολογιστική ισχύ και πολλά επισημειωμένα δεδομένα για εκπαίδευσή τους. Έτσι αναπτύχθηκαν συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης τα οποία πια σε ορισμένες εφαρμογές πράγματα έπιαναν επιδόσεις ανθρώπου ή και ακόμη καλύτερες. Αυτό δημιούργησε την προτελευταία επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης πριν από 12 περίπου χρόνια. Τα πράγματα πήγαιναν κατ’ ευχήν κι έβγαιναν όλο και πιο ενδιαφέροντα συστήματα, τα οποία έλυναν επιμέρους προβλήματα. Εκείνο που παρουσιάστηκε πριν από περίπου 3 με 4 χρόνια ήταν η μεγάλη ανάπτυξη των Μεγάλων Γλωσσικών μοντέλων, όπως το ChatGPT. Στην πραγματικότητα τι γινόταν όλο αυτό το διάστημα και εμείς δεν το πήραμε χαμπάρι; . Μετρούσαμε όλα τα πράγματα και τα μετατρέπαμε σε αριθμούς. Για παράδειγμα μετρούσαμε το ύψος, το βάρος ενός άνδρα και μιάς γυναίκας. Μετά μπορώ να ξεχάσω το φυσικό κόσμο (τους ανθρώπους) και περιγράφω τον καθένα μας με δύο νούμερα: βάρος και ύψος. Και μετά, όταν έχεις πολλές μετρήσεις, μπορείς π.χ. να ομαδοποιήσεις τα δεδομένα αυτά π.χ. σε γυναίκες ή άντρες. Ή αντίστοιχα μπορείς να ομαδοποιήσεις ιατρικές μετρήσεις, ανάλογα με το , αν κάποιος είναι ασθενής ή υγιής. Εφόσον όλα έγιναν νούμερα, μετά μπορείς να ξεχάσεις το φυσικό κόσμο και μένεις στον κόσμο των αριθμών. Το τελευταίο κάστρο που έπεσε ήταν η γλώσσα, δηλαδή να γίνουν νούμερα οι λέξεις. Αυτό έγινε πριν από περίπου 10 χρόνια. Κάνοντας τις λέξεις νούμερα, μπορείς να φτιάξεις συστήματα, τα οποία να προσπαθούν να συσχετίσουν έννοιες μέσα σε κείμενα. Βλέπεις ένα κείμενο με τη λέξη ‘Οικονόμου’ και τη λέξη ‘Μακεδονία’ και βλέπεις ότι αυτές οι λέξεις εμφανίζονται αρκετά τακτικά μαζί. Οι λέξεις ‘πίνακας’ και ‘μουσείο’ επίσης εμφανίζονται μαζί πολύ τακτικά. Άρα αν φτιάξω εγώ (το ChatGPT) μια καινούργια πρόταση που έχει μέσα τη λέξη ‘μουσείο’ και κοτσάρω και τη λέξη ‘πίνακας’ κατά πάσα πιθανότητα αυτή η πρόταση θα έχει νόημα. Έτσι άρχισε το ChatGPT για να παράγει καινούργια κείμενα. Όλα στα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα στηρίζονται στις στατιστικές συσχετίσεις λέξεων. Αλλά αυτό έγινε με έναν πολύ αποτελεσματικό τρόπο. Όμως δεν καταλαβαίνουμε το γιατί τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα είναι τόσο πετυχημένα και δίνουν την εντύπωση ότι σκέφτονται, ενώ δεν έχουν σχεδιαστεί να σκέφτονται, γιατί δίνουν την εντύπωση ότι έχουν συναισθήματα ενώ δε σχεδιάστηκαν να έχουν συναισθήματα. Κάπου-κάπου παραλογίζονται αλλά ανάμεσα στη φαντασία και στον παραλογισμό δεν υπάρχει και μεγάλη απόσταση. Και τα παιδιά παραλογίζονται καμία φορά και λες ότι αυτό είναι φαντασία. Η τέχνη σε τελική ανάλυση τι είναι; Ένας δημιουργικός παραλογισμός. Όλο αυτό τώρα μαζί με κάτι αντίστοιχες εξελίξεις που έγιναν στο επίπεδο της εικόνας, το να φτιάχνουμε δηλαδή καινούργιες εικόνες εκ του μηδενός, οι οποίες μπορεί να δημιουργούν ψεύτικες ειδήσεις ή μπορεί να είναι και έργα τέχνης, δημιούργησαν έναν καινούργιο κλάδο ο οποίος ονομάζεται Γεννεσιακή Τεχνητή Νοημοσύνη. Και αυτή είναι η τελευταία επιστημονική/τεχνολογική επανάσταση στην οποία ζούμε τώρα.

Φόβοι υπάρχουν πολλοί.

Πρώτα πρώτα η τεχνοφοβία. Ο φόβος είναι ότι φοβόμαστε. Γιατί μια φοβισμένη κοινωνία δεν αποφασίζει σωστά και βαίνει λάθος.

Πώς ξεπερνιέται αυτό;

Είναι δύσκολες ασκήσεις αυτά. Χρειάζεται μόρφωση. Πρέπει να μορφώσεις τους πολίτες και πρέπει να μορφώσεις τους επιστήμονες. Και οι επιστήμονες πάντα είναι πολίτες, αλλά οι πολίτες δεν είναι υποχρεωτικό να είναι επιστήμονες. Όμως όλοι πρέπει να καταλαβαίνουμε τις βασικές έννοιες. Ευτυχώς, οι βασικές έννοιες της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι απλές. Αν πας και στον Μπάρμπα-Μήτσο που έχει πρόβατα και κατσίκια -καλή ώρα- και του πεις: «Μπάρμπα Μήτσο, ξεχώρισε τα κατσίκια από τα πρόβατα για να τα μετρήσουμε» θα τα ξεχωρίσει μια χαρά, δηλαδή θα κάνει ομαδοποίηση. Η ομαδοποίηση δεδομένων είναι μία από τις βασικές μεθόδους μηχανικής μάθησης, δηλαδή. Εάν του πεις «βάλε και ένα φράκτη με σίτα για να τα ξεχωρίσουμε», επίσης θα το κάνει. Αυτό είναι μια άλλη βασική έννοια της μηχανικής μάθησης: η λήψη απόφασης διαχωρισμού δεδομένων.

Μόρφωση, δηλαδή.

Η μόρφωση είναι μια μεγάλη λέξη. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά παγκόσμιο. Όταν λέμε ότι όλα γίνονται αριθμοί, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεσαι μαθηματικά και πληροφορική για να διαχειριστείς τα δεδομένα. Πώς ένας φιλόλογος θα διαχειριστεί τα μαθηματικά και την πληροφορική; Αυτό δεν είναι απλή άσκηση και δεν είναι μόνο ελληνική άσκηση. Απλά στην Ελλάδα οι παθογένειες που έχουμε στο εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι πιο έντονες από ότι σε άλλες χώρες. Είμαστε υπερβολικά δύσκαμπτοι στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Πρέπει να μπει στο δημοτικό η τεχνητή νοημοσύνη;

Προφανώς. Και πρέπει να ξεκινήσουμε τρόπο που θα συνδεθεί με τα Μαθηματικά. Υπάρχουν μερικές βασικές έννοιες, όπως η έννοια της ομαδοποίησης, που είναι μια έννοια που μπορεί να διδαχθεί και στα παιδιά του δημοτικού. Αν δώσεις στα παιδιά μερικά κόκκινα και μερικά μπλε κομμάτια παζλ, κομμάτια μια χαρά θα τα ομαδοποιήσουν. Στο Γυμνάσιο θα διδάξεις τις ίδιες έννοιες αλλιώς, στο Λύκειο τις ίδιες έννοιες με πιο πολλά Μαθηματικά. Έτσι στο Πανεπιστήμιο θα έχουν όλοι οι φοιτητές την εννοιολογική υποδομή για να καταλάβουν αυτά που τους λένε με το καλημέρα. Αυτή τη στιγμή γίνεται διδασκαλία της Τεχνητής Νοημοσύνης μόνο σε πανεπιστημιακό επίπεδο και μόνο σε Τμήματα Πληροφορικής και σε κάποια Τμήματα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, γιατί μόνο αυτοί είναι τολμηροί και έχουν διδάσκοντες που καταλαβαίνουν περί τίνος πρόκειται. Γιατί δυστυχώς υπάρχει και μια κατηγορία διδασκόντων τεχνητής νοημοσύνης που ήταν της σχολής της συμβολικής τεχνητής νοημοσύνης. Αν επιμείνουν σε αυτή την προσέγγιση είναι αυτή τη στιγμή εν πολλοίς off και εξακολουθούν μερικές φορές να διδάσκουν πράγματα που είναι των προηγούμενων δεκαετιών.

Αυτοί οι διαχωρισμοί μπορούν να δημιουργήσουν περαιτέρω κοινωνικές ανισότητες και αποστάσεις κοινωνικές;

Υπάρχει αυτή τη στιγμή μια βασική κοινωνική απόσταση ανάμεσα σε αυτούς που ξέρουν και βγάζουν λεφτά από την τεχνολογία, ειδικότερα την Τεχνητή Νοημοσύνη και σε εκείνους που δεν ξέρουν και φοβούνται. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί για διάφορους λόγους. Πρώτα-πρώτα γιατί αυτοί που φοβούνται θα δημιουργήσουν κοινωνικές εντάσεις, για να μην πω επαναστάσεις. Η κοινωνική εξέλιξη θα οδηγήσει σε ένα απίθανο αλαλούμ που βλέπουμε να γίνεται εν μέρει αυτή τη στιγμή στην Αμερική, αλλά και σε άλλες χώρες. Γιατί αναπτύσσονται πράγματα με τέτοιο τρόπο και με τέτοιο ρυθμό που δεν φτάνει να ξέρουν μόνον λίγοι περί τεχνητής νοημοσύνης. Πρέπει να ξέρουν όλοι ή τουλάχιστον εκείνοι οι οποίοι διδάσκουν από το δημοτικό μέχρι το πανεπιστήμιο. Γιατί αν ένας διδάσκων δεν καταλαβαίνει το αντικείμενο πώς θα διδάξει στα παιδιά; Κάποιες φορές ακόμη και συνάδελφοι ή δημοσιογράφοι που αρθρογραφούν δεν καταλαβαίνουν το αντικείμενο. Δεν φταίνε οι άνθρωποι, είναι καλό το ότι ενδιαφέρονται. Αλλά δεν καταλαβαίνουν βασικές έννοιες γιατί δεν τις διδάχθηκαν ποτέ. Σε επίπεδο κοινωνίας, αν δεν φροντίσουμε την μόρφωση επιστημόνων και πολιτών που θα αναπτύξουν και μεταδώσουν την γνώση στις νέες γενιές, κινδυνεύουμε να οδηγηθούμε σε εσωτερική κοινωνική κατάρρευση. Αυτό ήδη έγινε μια φορά, για εντελώς άλλους λόγους, στην αρχή του Μεσαίωνα, όταν η αρχαία γνώση σταμάτησε να διδάσκεται και να χρησιμοποιείται.

Σήμερα θα συστήνατε σε έναν μαθητή του γυμνασίου να πάει προς τα εκεί;

Αναμφισβήτητα. Και το συστήνω όχι μόνο σε μαθητές να κατευθυνθούν προς τα εκεί, αλλά και στους επαγγελματίες να επιμορφωθούν. Ένας από τους στόχους του καλοκαιρινού σχολείου AIDA AICET2025 που οργανώνουμε είναι για να επιμορφώσουμε με το σωστό τρόπο όσους θέλουν κάτι παραπάνω στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Και επιμόρφωση με το σωστό τρόπο σημαίνει ότι πρέπει να τους δώσεις έννοιες, να τους κάνεις σκεπτόμενους ανθρώπους που να καταλαβαίνουν ότι αυτές είναι οι έννοιες είναι βασικές στην ανάλυση των δεδομένων και να τους εξηγήσεις τι κρύβουν εργαλεία όπως το ChatGPT. Όχι να τους κάνεις απλώς χρήστες τεχνολογίας που θα ασχολούνται με το πως θα κάνουμε την τάδε ερώτηση στο ChatGPT για να μου βγάλει τη σωστή απάντηση. Ο μορφωμένοι άνθρωποι θα γίνουν καλοί χρήστες τεχνολογίας, αλλά όχι το αντίθετο.

Επίσης υπάρχουν φόβοι για μείωση εργασίας από όλα αυτά.

Θα υπάρξει αναδιάρθρωση της αγοράς εργασίας όχι μείωση της εργασίας. Αυτό έχει γίνει στο παρελθόν σε κάθε βιομηχανική επανάσταση και με αυτή την έννοια δεν πρέπει να το φοβόμαστε. Αλλά υπάρχουν κάποια επαγγέλματα στα οποία οι αλλαγές θα είναι δραστικές.

Όπως;

Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου υπήρξαν και αντιδράσεις είναι για αυτούς που γράφουν σενάρια για το Χόλιγουντ ή που κάνουν γραφιστική. Αυτά στο παρελθόν ήταν αντικείμενα που ήταν καλοπληρωμένα και περιζήτητα. Ειδικά όσοι ασχολούνται με τα γραφικά υπολογιστών και την σχεδιοκίνηση (animation), π.χ., για ταινίες ή φιλμάκια θα έχουν πρόβλημα. Γιατί η παλιά τους τεχνογνωσία θα είναι εντελώς άχρηστη. Και θα πρέπει να ξεκινήσουν φτου και από την αρχή. Και αν είναι τριαντάρηδες θα τα καταφέρουν, αν είναι 60 χρονών δύσκολα. Στην Αμερική θα τους στείλουν στον κάλαθο των αχρήστων, ούτε καν σε σύνταξη. Αυτό βέβαια δημιουργεί αντιδράσεις, κοινωνικές εντάσεις και αυτά θα τα δούμε και στην Ελλάδα. Αν έχεις κάποια υπάλληλο γραφείου, η οποία κάνει δικόγραφα, τα οποία είναι λίγο έως πολύ απλή αντιγραφή προηγούμενων δικογράφων, αυτό θα τελειώσει και θα γίνεται πιά σχεδόν αυτόματα. Ή αν είσαι μεταφραστής, τα πράγματα θα είναι ακόμη χειρότερα. Δεν θα χρειάζεσαι κάποιον για να μεταφράσεις από τα ελληνικά στα Αγγλικά ή στα Ουζμπεκικά, το κάνουν αξιοπρεπώς τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα.

Είπατε για τα ζόρια. Ανάπτυξη θα υπάρξει με την τεχνητή νοημοσύνη;

Όλοι αυτοί που έχουν δημιουργικό τρόπο σκέψης, που είναι καλοί στην επικοινωνία με τον άνθρωπο, όπως συμβαίνει στα επαγγέλματα υγείας, αλλά και ξέρουν από τέτοιου είδους νέες τεχνολογίες, αυτοί θα τα πάνε καλά. Αλλά το εργασιακό τοπίο θα αλλάξει με τρόπους που είναι δύσκολα προβλέψιμοι. Τι έλεγαν μέχρι πριν από μια δεκαετία; Φοβόντουσαν ότι τα ρομπότ θα αντικαταστήσουν κατά κύριο λόγο τη χειρωνακτική εργασία. Αυτή τη στιγμή εκείνοι οι οποίοι είναι οι πιο μάγκες από όλους είναι οι υδραυλικοί και οι ηλεκτρολόγοι. Γιατί αυτούς δεν τους αγγίζει η τεχνητή νοημοσύνη, αντίθετα η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει αυτούς που κάνουν πνευματική εργασία- και ιδιαίτερα χαμηλού επιπέδου. Εξαιτίας αυτού του λόγου, αλλά και άλλων λόγων, όπως των φοιτητικών δανείων, αλλά και άλλων παλαβών πραγμάτων που συμβαίνουν ευτυχώς κυρίως στο εξωτερικό, παρουσιάζεται μια μεγάλη τάση να γυρνούν πολλοί στα χειρωνακτικά επαγγέλματα αντί να σπουδάσουν. Και αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα γιατί, όπως προείπα, η ανθρωπότητα χρειάζεται όσο γίνεται περισσότερο μορφωμένο κόσμο.

Σε 10 χρόνια έχετε μια εικόνα πώς θα είναι τα πράγματα σε ότι αφορά την τεχνητή νοημοσύνη;

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς αυτή τη στιγμή κάτι. Υπάρχει και η υπερβολή στις προβλέψεις. Λένε κάποιοι ότι θα κάνουμε γενικευμένη τεχνητή νοημοσύνη μέσα σε 1, 2 ή 5 χρόνια. Από πού το ξέρουν αυτό το πράγμα και που το στηρίζουν; Όταν ξέρουμε ότι αυτά τα εργαλεία ούτε σκέφτονται ούτε συναισθήματα έχουν, έχουν μια νοημοσύνη η οποία ήταν η οποία είναι διαφορετική από την ανθρώπινη νοημοσύνη. Σίγουρα σε ορισμένους τομείς η Τεχνητή Νοημοσύνη θα κάνει πράγματα καλύτερα από αυτά που κάνουν οι άνθρωποι. Αλλά και στο παρελθόν το είχαμε αυτό: ένα κομπιουτεράκι να κάνει τις πράξεις πιο καλά από ότι ένας άνθρωπος. Από αυτό το σημείο όμως μέχρι να φτάσει κανείς να πει ότι θα υποκατασταθεί η ανθρώπινη νοημοσύνη υπάρχει απόσταση. Σίγουρα αυτό που θα συμβεί τα επόμενα χρόνια θα είναι η μεγαλύτερη συμβίωση ανθρώπου και μηχανής. Οι μηχανές θα μπουν πιο πολύ στη ζωή μας και αυτό είναι κάτι το οποίο πολλούς -ιδιαίτερα τους θρησκευόμενους- να φοβούνται πάρα πολύ. Γιατί η συμβίωση ανθρώπου και μηχανής δε σημαίνει μόνο ότι θα είμαι εγώ και θα είναι δίπλα τον ρομποτάκι. Μπορεί να βάλω και κάτι μέσα στον εγκέφαλο. Και αυτό το οποίο θα μπει, δεν είναι υποχρεωτικά μηχανή, αλλά θα μπορούσε να είναι σχεδιασμένα κύτταρα. Γιατί έτσι όπως έχει προχωρήσει η βιολογία είναι πιθανόν σε ένα προβλέψιμο χρονικό διάστημα να μπορούμε να φτιάξουμε κύτταρα. Σίγουρα μπορούμε να διαφοροποιήσουμε κύτταρα και μπορούμε να φτιάξουμε κύτταρα από το μηδέν. Γενικά η αθρώπινη εξέλιξη θα στηρίζεται όλο και πιο πολύ στην σχεδίαση, αντί στην κλασσική βιολογική εξέλιξη. Η εξέλιξη με σχεδίαση θα είναι πολύ πιο γρήγορη και εντατική. Αλλαγές που χρειάζονταν χιλιετίες να γίνουν θα γίνονται σε δεκαετίες.

Η πολιτική το έχει βάλει στην ατζέντα της;

Παγκόσμια το έχει βάλει, αλλά με λάθος τρόπο. Για παράδειγμα αυτή τη στιγμή έχουμε μια μεγάλη οπισθοδρόμηση στα θέματα ρύθμισης γιατί οι ΗΠΑ δεν θέλουν να ρυθμιστεί η τεχνητή νοημοσύνη και αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα. Γιατί αν χρησιμοποιείς αρρύθμιστη τεχνητή νοημοσύνη έχεις πολύ μεγάλα προβλήματα τα οποία τα βλέπουμε και τώρα. Το να χρησιμοποιείς την τεχνητή νοημοσύνη για ψεύτικες ειδήσεις, έτσι ώστε να επηρεάζεται ο κόσμος με μαζικό τρόπο και να επηρεάζονται εκλογικά αποτελέσματα, αυτό θα συνεχιστεί και θα εντατικοποιηθεί, αν δεν υπάρξει ρύθμιση. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε μια προσπάθεια να ρυθμιστεί η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και εκεί δεν έγινε με πετυχημένο τρόπο, εν μέρει για αντικειμενικούς λόγους. Επειδή το πράγμα εξελίσσεται πολύ γρήγορα, αλλά και γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λίγο τη νοοτροπία της «φτωχής μεν αλλά έντιμης κορασίδος» που θέλει να είναι πολιτικά σωστή και να μην πειράξει π.χ., τα προσωπικά δεδομένα. Ωραία να μην τα πειράξουμε τα προσωπικά δεδομένα, αλλά αν εγώ ήθελα να πουλήσω τα προσωπικά δεδομένα και να πάρω κάποια λεφτά -και προσέξτε, όχι να μού τα κλέψει κάποιος- γιατί να μην μπορώ να το κάνω; Γιατί πρέπει να τους τιμωρήσω αυτούς που μού τα κλέβουν; Δεν είναι καλύτερα να με πληρώσουν και να δημιουργηθεί μια υγιής αγορά δεδομένων και, γενικότερα, τεχνητής νοημοσύνης; Θα είναι ένα κομμάτι και αυτό της καπιταλιστικής αγοράς που θα έχει τα προβλήματά του, αλλά θα είναι ένα βήμα προς τα εμπρός από την κλεπτοκρατία η οποία κυριαρχεί αυτή τη στιγμή. Είμαστε δηλαδή τώρα στην εποχή του Φαρ Ουέστ, πού πήγαιναν οι Ισπανοί και έπαιρναν το χρυσάφι και έκαναν πρωτογενή συγκέντρωση κεφαλαίων. Τώρα έχουμε την πρωτογενή συγκέντρωση του νέου χρυσού που είναι τα προσωπικά δεδομένα.

Στην Ελλάδα;

Έγιναν κάποιες προσπάθειες. Έγινε ένα εθνικό σχέδιο, όπου και συμμετείχα στην επιτροπή μέχρι ένα σημείο γιατί μετά ήμουν υπερφορτωμένος και αποχώρησα. Όμως, μέχρι τώρα, δεν είδα πρακτικά βήματα για ένα μεγαλόπνοο εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης, το οποίο πρέπει να χρηματοδοτηθεί σωστά και το οποίο πρέπει να έχει στόχο να παράγει κοινωνικό πλούτο. Γίνονται προσπάθειες, όπως π.χ., η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για να βελτιωθούν διάφοροι τομείς του δημοσίου. Επίσης γίνεται προσπάθεια να λειτουργήσουν τα ΑΙ-Factories και, γενικότερα, διάφορα Data-Centers. Παραδοσιακά, δεν είμαι πολύ φανατικός οπαδός των εφαρμογών έντασης κεφαλαίου για μικρές χώρες, όπως η Ελλάδα. Πάντα φέρνω το παράδειγμα της Τουρκίας, όπου ακολούθησαν μια πολύ πιο έξυπνη πολιτική από εμάς. Ανέπτυξαν μια ολόκληρη βιομηχανία αυτόνομων συστημάτων (κυρίως drones) και πουλάνε τέτοια όπλα αυτή τη στιγμή σε 35 χώρες χωρίς τρομερές επενδύσεις σε εγκαταστάσεις έντασης κεφαλαίου. Είμαι υπέρμαχος των εφαρμογών έντασης γνώσης και της ανάπτυξης διαφόρων πτυχών της τεχνητής νοημοσύνης που ξεφεύγουν από το κλασικό, δηλαδή τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα και την Γενεσιακή Τεχνητή Νοημοσύνη, στα οποία γίνονται επενδύσεις τεράστιας κλίμακας διεθνώς. Για παράδειγμα μπορείς να αναπτύξεις αυτόνομα συστήματα drones που μπορούν, με σχετικά λίγες αλλαγές, να έχουν αμυντικές εφαρμογές, εφαρμογές στη γεωργία, ή στην επισκόπηση, όπως κάνουμε τώρα με ένα μεγάλο ερευνητικό έργο για την επισκόπηση βιομηχανικών εγκαταστάσεων, π.χ. ηλεκτρικών δικτύων ή πετροχημικών βιομηχανιών. Αν αναπτύξεις τέτοιου είδους τεχνολογίες θα χρειαστείς λιγότερα κεφάλαια, πολύ μεγαλύτερη εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα γιατί όλα αυτά πρέπει κάποιοι να τα αναπτύξουν και να τα κάνουν προϊόντα. Ελπίζεις ότι, αν γίνουν όλα αυτά, θα δημιουργηθεί κοινωνικός πλούτος, ο οποίος θα διαχυθεί προς την κοινωνία. Και θα γίνουμε πλουσιότεροι και εννοιολογικά και πραγματικά. Και θα αναβαθμιστεί περαιτέρω και η γεωπολιτική μας θέση. Αυτή είναι η φιλοσοφία μου.

Ο πρωθυπουργός δείχνει να γνωρίζει τα μυστικά της τεχνητής νοημοσύνης. Έχει δώσει και συνεντεύξεις με αποκλειστικά αυτό το θέμα.

Είναι αλήθεια ότι ο κύριος πρωθυπουργός καταλαβαίνει και αρκετοί υπουργοί, όπως ο σημερινός Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης κος Παπαστεργίου (που είναι και Ηλεκτρολόγος Μηχανικός) και ο κύριος Πιερρακάκης που ήταν παλιότερα στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και μετά για ένα διάστημα στο υπουργείο Παιδείας επίσης καταλαβαίνουν. Θα ήθελα αυτή η κατανόηση να μετουσιωθεί άμεσα σε μια μεγάλη χρηματοδοτούμενη εθνική προσπάθεια στην οποία να μπει και το δημόσιο, και ο ιδιωτικός τομέας και τα Πανεπιστήμια. Γιατί υπάρχει μια τεράστια κατηγορία εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης που θα μπορούσαν να γίνουν, π.χ., υπηρεσίες εκπαίδευσης τεχνητής νοημοσύνης, που επίσης είναι εφαρμογές έντασης γνώσης. Να γίνουμε δηλαδή, ένας περιφερειακός κόμβος ανάπτυξης και εκπαίδευσης στην Τεχνητής Νοημοσύνης

Το ThessINTEC μπορεί να το κάνει αυτό το πράγμα;

Σε θέματα έρευνας θα μπορούσε. Σε θέματα εκπαίδευσης αυτό είναι δουλειά κυρίως των Πανεπιστημίων. Και είμαστε τυχεροί γιατί εδώ στη Θεσσαλονίκη τολμώ να πω ότι έχουμε -με αντικειμενικά κριτήρια- την πιο μεγάλη κριτική μάζα ειδικών στην Τεχνητή Νοημοσύνη σε σχέση και με την Αθήνα. Μην ξεχνάμε ότι εδώ και το ΑΠΘ και το ΕΚΕΤΑ τα πηγαίνουν πολύ καλά στην χρημοτοδοτούμενη έρευνα και στην εκπαίδευση στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Θα μπορούσαν όλοι αυτοί οι φορείς να συνεργαστούν και να πάει και η περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας και η βόρεια Ελλάδα καλύτερα. Και δεν το λέω με τοπικισμό, αλλά έτυχε να έχουμε εδώ πολλά στοιχεία αριστείας πιο νωρίς από τους άλλους.

Η ερώτηση που θα θέτατε στον εαυτό σας για την Τεχνητή Νοημοσύνη ποια θα ήταν;

(Σκέφτεται). Το γιατί συμβαίνουν όλα αυτά. Γιατί δηλαδή ξαφνικά χρειαζόμαστε την τεχνητή νοημοσύνη.

Τι θα απαντούσατε;

Υπάρχουν πολλοί σοβαροί λόγοι για τους οποίους γίνονται όλα αυτά. Ο κόσμος μας γίνεται πολύπλοκος. Παλιά για να υπογράψεις, χρειαζόσουν ένα στυλό. Τώρα χρειάζεται να έχεις το κινητό, να έχει σύνδεση με την Google, κτλ. Αν δεν τα έχεις αυτά, δεν μπορείς καν να εξασκήσεις το δικαίωμα υπογραφής. Εφόσον γίνονται τόσο πολύπλοκα τα πράγματα, εσύ για να τα αντιμετωπίσεις κάνεις ακόμα πιο πολύ πολύπλοκα πράγματα. Έχουμε προβλήματα με τις πλημμύρες; Θα κάνουμε διευθέτηση ομβρίων με το ένα και με το άλλο τρόπο ή θα φτιάξεις ένα σωρό κατασκευαστικά έργα. Όλα αυτά κάνουν το περιβάλλον ακόμη πιο πολύπλοκο. Και αν δεν καταλαβαίνεις το περιβάλλον, μπορεί και να τα κάνεις κινήσεις προς τη λάθος κατεύθυνση καμιά φορά. Συνολικά, για να αντιμετωπίσεις την πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος, την αυξάνεις και αυξάνεις και την αστάθειά του. Αυτός είναι ένας φαύλος κύκλος, ο οποίος δεν σταματάει πουθενά. Είναι ένας μη βιώσιμος τρόπος ανάπτυξης. Και το ερώτημα είναι πώς μπορεί αυτός ο φαύλος κύκλος να σπάσει. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να ήταν η λύση σε κάποια από αυτά τα προβλήματα, αλλά και η ίδια δημιουργεί προβλήματα από μόνη της. Έχει τεράστιο ενεργειακό αποτύπωμα, ενώ έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για να ελαττωθούν οι παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες.

…οπότε ο γόρδιος δεσμός για να λυθεί είναι πολύ δύσκολο;

Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα παγκόσμιας βιωσιμότητας. Γιατί έτσι όπως προχωράμε είμαστε μπροστά σε ένα φαύλο κύκλο ο οποίος εντατικοποιεί τα προβλήματα. Βεβαίως υπάρχουν και αυτοί οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν, όπως η τρέχουσα διαχείριση σε αρκετές χώρες τύπου Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίοι και δεν θέλουν να καταλάβουν αυτό το πρόβλημα. Και αυτό επιτείνει το πρόβλημα ακόμη παραπάνω.

Πάμε στον ιδιώτη Ιωάννη Πήτα: Παντρεμένος;

Ναι.

Παιδιά;

Ένα παιδί και ένα κορίτσι όπως λέμε στην Κοζάνη (γελάει).

Με τι ασχολούνται;

Εντελώς τυχαία και χωρίς να τον επηρεάσω ο γιος μου έγινε ηλεκτρολόγος μηχανικός και ασχολείται με την τεχνητή νοημοσύνη και είναι στην Ελβετία. Το τι ακριβώς κάνει δεν ξέρω.

Δεν ξέρετε;

Δεν λέει και ούτε ψάχνω. Δε θέλω να τον κατασκοπεύσω, αν και θα μπορούσα τουλάχιστον σε ό,τι κάνει στον επιστημονικό τομέα.

Οι υπόλοιποι της οικογένειας;

Η γυναίκα μου ήταν καθηγήτρια στην Οδοντιατρική και η θυγατέρα μου έγινε οδοντίατρος και είναι στην Αμερική στο πανεπιστήμιο του Connecticut ως Clinical Assistant Professor. Και αυτή μόνη της το διάλεξε.

Ήσασταν δημοκρατικός πατέρας.

Τους αφήσαμε να κάνουν ό,τι θέλουν.

Χαλάρωση υπάρχει;

Ασχολούμαι με πολλά και διάφορα πράγματα. Γράφω καταρχήν βιβλία. Για άλλους αυτό είναι μια εντατική και αγχωτική ενασχόληση, για μένα όχι. Όταν θέλω να σκεφτώ βαθύτερα, γράφω.

Έχετε γράψει και αρκετά ήδη βιβλία.

Έχω γράψει, πέρα από τα περίπου 1000 επιστημονικά άρθρα, ένα βιβλίο με θέμα ‘Αrtificial Intelligence Science and Society’ που είναι 4 τόμοι και το είχα γράψει επί πανδημίας. Το βιβλίο αυτό είχε μέσα προφητικά πράγματα και είχε βγει σε αυτοέκδοση στο Amazon.

Όπως;

Εκείνη την εποχή διάφοροι έλεγαν τι ωραίο που θα είναι το Metaverse, το οποίο βέβαια πήγε άπατο αργότερα. Αυτό το είχα προβλέψει καθώς είχα ασχοληθεί ερευνητικά με τέτοια θέματα στο παρελθόν και έλεγα ότι δεν υπάρχει πιθανότητα να δουλέψει το Metaverse. Αυτή η ιστορία βέβαια της κόστισε της Μeta πολλά δις, αλλά κατάπιε την ζημιά, γιατί είχαν πολλά άλλα περισσότερα δις (γελάει), και τώρα επενδύει στην Τεχνητή Νοημοσύνη.

Εκτός από βιβλία;

Έχω αμπέλι στη Δυτική Μακεδονία, ένα κήπο εδώ στην Επανομή και μετά μια βάρκα για να κάνω βόλτες. Και αγαπώ τα ταξίδια. Ταξίδια βέβαια κάνω πάρα πολλά και για επαγγελματικούς λόγους.

Βιβλίο που διαβάσατε τώρα τελευταία;

Τον τελευταίο χρόνο είμαι στη φάση που μόνο γράφω.

Γράφετε κάτι τώρα;

Ασχολούμαι με το θέμα της σχέσης της πολυπλοκότητας με την τεχνητή νοημοσύνη και με διάφορα άλλα θέματα, όπως τι σημαίνει ζωή, τι σημαίνει περιβάλλον. Γιατί αυτά που λέμε για την πολυπλοκότητα συμβαίνουν κατά κύριο λόγο στο περιβάλλον. Ό,τι φτιάχνουμε δημιουργεί χάος στο υπόλοιπο μέρος του περιβάλλοντος. Αυτό βγαίνει από βασικούς νόμους της Φυσικής (εντροπία) και δεν είναι μόνον φιλοσοφική θεώρηση.

Πως προπονείστε κάθε μέρα έτσι ώστε να είστε fit στην τεχνητή νοημοσύνη;

Ο συνεχής αγώνας είναι το πως να κρατιέσαι ενήμερος σε όλα αυτά τα οποία συμβαίνουν. Υπάρχουν συνεχείς αλλαγές και μάλιστα δραστικές. Οι αλλαγές που βλέπουμε εμείς σε ένα χρόνο σε άλλα επαγγέλματα τις βλέπουν σε μια γενιά ολόκληρη.

Μότο ζωής έχετε;

Προσπαθώ πάντα για το καλύτερο και προσπαθώ να τολμώ καινούργια πράγματα. Αυτό μου έμεινε από τον πατέρα μου που μού έλεγε: να τολμάς σε καινούργια πράγματα.

Για το τέλος η ερώτηση για το Μαγικό ραβδί: Σήμερα είναι το AI-ραβδί. Αν το είχατε τι θα αλλάζατε στην ελληνική εκπαίδευση για την τεχνητή νοημοσύνη, που δεν αλλάζει εύκολα;

Χρειάζονται δραστικές αλλαγές στην εκπαίδευση παγκόσμια, αλλά και ειδικότερα εδώ στην Ελλάδα, γιατί έχουμε περισσότερες παθογένειες από ό,τι οι υπόλοιποι. Χρειάζεται να αλλάξει ο τρόπος σκέψης, έτσι ώστε να μορφώνουμε πολίτες και επιστήμονες, οι οποίοι να έχουν κριτική και αφαιρετική σκέψη, να έχουν φαντασία και δημιουργικότητα. Αυτό δυστυχώς δεν μπορείς να το πετύχεις ούτε με τις τράπεζες θεμάτων ούτε με τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει αυτή τη στιγμή η μέση και η δημοτική εκπαίδευση. Στα πανεπιστήμια ίσως τα καταφέρνουμε λίγο καλύτερα. Αυτή τη στιγμή βλέπω ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα υπάρχει στη μέση εκπαίδευση. Χρειάζεται ριζική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο διδάσκουμε ήδη από το δημοτικό, έτσι ώστε για παράδειγμα η ύλη των μαθηματικών και της πληροφορικής να αλλάξει και να μπουν έννοιες που έχουν σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη. Έτσι ώστε ο μέσος άνθρωπος να καταλαβαίνει γιατί προχωρούν τα πράγματα έτσι όπως προχωρούν, εκείνοι οι οποίοι θα πάνε να γίνουν επιστήμονες να καταλαβαίνουν πώς σχετίζονται αυτές οι αλλαγές με την επιστήμη τους και πώς εφαρμόζονται στην επιστήμη τους, έτσι ώστε όλοι να καταλαβαίνουν για τι πράγμα μιλάμε και ποιες είναι οι μελλοντικές εξελίξεις. Αυτό θα έχει μια γενικότερη θετική επίδραση στην κοινωνία, γιατί πρώτα από όλα θα περιορίσει την τεχνοφοβία, που είναι αυτή τη στιγμή μείζον πρόβλημα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Νομίζω ότι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε είναι μέσω της μόρφωσης. Επιπλέον ελπίζω ότι μέσω της μόρφωσης θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε εφαρμογές έντασης γνώσης, που σε τελική ανάλυση θα δημιουργήσουν κοινωνικό πλούτο και θα βελτιώσουν τη γενικότερη οικονομική, κοινωνική αλλά και γεωπολιτική θέση της Ελλάδας.