- Newsroom
Είναι Ιανουάριος του 1914 και ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος δεν έχει ακόμη ξεσπάσει, όταν οκτώ άνθρωποι αποφασίζουν να προχωρήσουν στην ίδρυση συνδέσμου βιομηχανιών Μακεδονίας. Η πρώτη συνάντηση των οκτώ γίνεται στα γραφεία της υφαντουργικής «Έρια» στη Θεσσαλονίκη. Στην παλιά οδό Τσιμισκή. Ο δρόμος αυτός δεν υπάρχει πια. Καταργήθηκε με το νέο πολεοδομικό σχέδιο του Εμπράρ, εκτός από ένα μικρό κομμάτι, γνωστό σήμερα με τις ονομασίες οδοί Αγίου Μηνά και Εδέσσης, γράφει ο ιστορικός ερευνητής Ευάγγελος Χεκίμογλου, σε λεύκωμα που κυκλοφόρησε με αφορμή τα εκατοστά γενέθλια του συνδέσμου. Οικοδεσπότης της συνάντησης ήταν ο πρόεδρος της «Έρια», ο τότε 68χρονος Περικλής Χατζηλάζαρος. Πρόσωπο τόσο σημαίνον, ώστε φιλοξένησε στην έπαυλή του, μέχρι την ημέρα της δολοφονίας του, τον Βασιλιά Γεώργιο.
Ενόψει της γενικής συνέλευσης του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) αύριο (Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου) και με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 110 χρόνων από την ίδρυσή του (το καταστατικό του νέου φορέα εγκρίνεται οριστικά τον Φεβρουάριο του 1915), το ΑΠΕ-ΜΠΕ ανατρέχει στο παρελθόν, όπως αυτό περιγράφεται στο λεύκωμα. Σύμφωνα με τις περιγραφές, τα άλλα επτά πρόσωπα γύρω από το τραπέζι σε εκείνη την πρώτη συνάντηση είναι ο 40χρονος Αθανάσιος Μακρής από τη Σιάτιστα, ο Γρηγόριος Λόγγος, γνωστός για την προσήλωσή του στα θέσμια και τα πάτρια, ο 42χρονος Βασίλειος Τουρπάλης, ο Θεόδωρος Δάνου από τη Νάουσα, ο 50χρονος Μιχαήλ Νούσιας από το Κρούσοβο, ο μόλις 33 ετών -και θεωρούμενος οραματιστής- Ηρακλής Χατζηδημούλας και ο θρυλικός Μωύς Μορπούργο. Η παρουσία αυτού του τελευταίου είναι η μεγαλύτερη επιτυχία των υπολοίπων επτά: 54 ετών ο Μορπούργο, εγγονός της Ραχήλ Αλλατίνη και δισέγγονος του ιδρυτή της δυναστείας, είναι κοσμοπολίτης κι ευφυής. Η εταιρεία του έχει τζίρο ίσο με εκείνο όλων των νηματουργείων και κλωστηρίων της Θεσσαλονίκης μαζί!
Οι οκτώ έχουν ελάχιστα κοινά μεταξύ τους. Στη Θεσσαλονίκη έχει γεννηθεί μόνο ο Μορπούργο. Με εξαίρεση τον Χατζηλάζαρο, που σπούδασε στην Ελβετία, οι υπόλοιποι «σπούδασαν» μέσα σε εργαστήρια και καταστήματα και είναι ταυτισμένοι με τα εργοστάσιά τους. Τα έχουν προφυλάξει από την αρπακτικότητα των αξιωματούχων του χαμιντικού καθεστώτος, τις εχθρικές διαθέσεις βουλγαρικής εξαρχίας, τη μεγάλη διεθνή οικονομική κρίση του 1906-1907, το κύμα πτωχεύσεων του 1911 και τους βαλκανικούς πολέμους και τώρα είναι αποφασισμένοι να τα προστατεύσουν και πάλι από τις αλλαγές που ανατέλλουν. Το περιβάλλον δεν είναι βοηθητικό στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και την εποχή της ιδρυτικής συνέλευσης του Συνδέσμου Βιομηχανιών Μακεδονίας (ΣΒΜ), στις 29/1/1914, οι μεταποιητικές επιχειρήσεις της Μακεδονίας μετιριούνται στα δάχτυλα των χεριών ...τριών ανθρώπων. Δεν υπερβαίνουν τις 30, ακόμη και συμπεριλαμβανομένων βιοτεχνιών με πέντε ή δέκα εργάτες. Πρώτος πρόεδρος του ΣΒΜ εκλέγεται ο πρωτεργάτης της ίδρυσής του Περικλής Χατζηλάζαρος κι αντιπρόεδρος ο Ζοζέφ Μισραχή (ζυθοποιία «Όλυμπος»), όπως μαθαίνουμε από το λεύκωμα που υπογράφει ο Ευάγγελος Χεκίμογλου.
Ο νέος φορέας μετρά μόλις λίγους μήνες ζωής, όταν στις 19 Απριλίου 1914, ο Βενιζέλος φτάνει στη Θεσσαλονίκη, συνοδευόμενος -μεταξύ άλλων- από το νέο γενικό διοικητή Θεμιστοκλή Σοφούλη. Το κυβερνητικό κλιμάκιο καταλύει στο παραλιακό ξενοδοχείο «Σπλέντιτ», όπου πραγματοποιεί τις συνεργασίες του. Την ίδια μέρα της άφιξής του, παραδίδεται στο Βενιζέλο το πρώτο υπόμνημα του Συνδέσμου. Ο πρωθυπουργός υπόσχεται στην αντιπροσωπεία των βιομηχάνων ότι θα λάβει προστατευτικά μέτρα για τη μακεδονική βιομηχανία. Οι βιομήχανοι ζητούν, μεταξύ άλλων: ατέλεια εισαγομένων καυσίμων που προορίζονται για εργοστάσια, επιστροφή πρόσθετου φόρου κατανάλωσης 15% επί του ζύθου, όταν αυτός εξάγεται σε άλλες χώρες και επιστροφή του δασμού ζάχαρης, όταν μεταποιείται σε λουκούμια/είδη ζαχαροπλαστικής και δεν εξάγεται (με τη Σύμβαση των Αθηνών, που επεκτείνει στις λεγόμενες Νέες Χώρες -και άρα τη Μακεδονία- το φορολογικό σύστημα της Παλαιάς Ελλάδας, οι επιχειρήσεις της περιοχής αντιμετωπίζουν πρόσθετα προβλήματα. Πληρώνουν όσους φόρους πληρώνουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, αλλά ταυτόχρονα επιβαρύνονται με δασμούς εξωτερικού ως Νέες Χώρες!).
Στα μέσα Μαΐου, ο Σύνδεσμος λαμβάνει τηλεγράφημα του πρωθυπουργού ότι τα παραπάνω αιτήματα έγιναν δεκτά. Και παραμένει άοκνα δραστήριος. Το λεύκωμα φέρνει στην επιφάνεια στοιχεία των πρώτων βημάτων του συνδέσμου, για χρόνια χαμένα στη λήθη: π.χ., πόσοι γνωρίζουν ότι ο ΣΒΒΕ -τότε Σύνδεσμος Βιομηχανιών Μακεδονίας- καθιέρωσε πρώτος στην Ελλάδα το ελάχιστο ημερομίσθιο; Η έναρξη της θητείας του Γ. Λούλη ως προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχανιών Μακεδονίας συμπίπτει με τις μεγάλες εργατικές απεργίες του 1936. Η κοινωνία ζητά μέτρα ανακούφισης των πιο αδύναμων και τον Μάιο ο Λούλης απαντά: «[...] Προχωρήσαμεν εις τον συμβατικόν καθορισμόν κατωτέρου ορίου ημερομισθίου, του οποίου [...] επετύχομεν την εφαρμογήν παρά του συνόλου σχεδόν της βιομηχανίας Βορείου Ελλάδος». Είναι η πρώτη φορά που εφαρμόζεται στην Ελλάδα ελάχιστο όριο ημερομισθίου. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους θα ακολουθήσει πρωτοβουλία της κυβέρνησης Ι. Μεταξά (προ κήρυξης της δικτατορίας) να υπογραφεί εθνική συλλογική σύμβαση για ελάχιστο όριο ημερομισθίου.
Πώς ήταν η Θεσσαλονίκη την εποχή της ίδρυσης του Συνδέσμου;
Τον Ιανουάριο του 1914, η Θεσσαλονίκη βρίσκεται εγγύτερα στην Αθήνα σε σύγκριση με τον 19ο αιώνα -αλλά όχι πολύ κοντά ακόμη. Η Ιονική Ατμοπλοΐα διαφημίζει ότι το δρομολόγιο Πειραιάς-Θεσσαλονίκη μέσω Χαλκίδας διαρκεί «μόνον» 20 ώρες. Οι ταξιδιώτες -κατά κανόνα μηχανικοί, τραπεζίτες, έμποροι- είναι είδος σπάνιο και γι' αυτό τα ονόματά τους δημοσιεύονται στις εφημερίδες. Με άλλα λόγια, το 1914 αποτελεί είδηση να επισκεφτεί κάποιος τη Θεσσαλονίκη! Η πόλη έχει 160.000 κατοίκους και οι μισοί δεν έχουν γεννηθεί σε αυτήν... Μεταξύ αυτών, μουσουλμάνοι πρόσφυγες, διωγμένοι από τις περιοχές που είχε κατακτήσει η Βουλγαρία, και φυσικά οι ισπανόφωνοι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, ως πλειοψηφούσα κοινότητα.
Μέσα σε όλο αυτό το ανθρωπομάνι, η απελευθέρωση κομίζει ευχάριστες ειδήσεις. Ο επιθεωρητής των τηλεφώνων προαναγγέλλει χιλιάδες νέες συνδέσεις! Στην πόλη υπάρχουν μόλις δύο - τρεις συνδέσεις κι αυτές για στρατιωτική χρήση μόνο. Τώρα, ο επιθεωρητής υπόσχεται 3000 τηλέφωνα και η λαϊκή φαντασία τον πλάθει να μεταφέρει στις βαλίτσες του χιλιάδες μέτρα καλωδίων! Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι πολίτες που ονειρεύονται τηλέφωνα χρειάζεται ακόμη να πηγαίνουν μέχρι την πλησιέστερη δημόσια βρύση για να πάρουν νερό για τις ανάγκες του σπιτιού τους.
Την εποχή που ιδρύεται ο Σύνδεσμος, η έλλειψη δραχμών στην καθημερινότητα είναι έντονη, καθώς η διεθνής επιτροπή ελέγχου των δανειστών της Ελλάδας αρνείται να επιτρέψει την έκδοση χαρτονομισμάτων για τις Νέες Χώρες, εκτός και αν την καλύπτει με χρυσό. Η Ελλάδα αναγκάζεται να ανεχτεί την κυκλοφορία οθωμανικών χαρτονομισμάτων στις Νέες Χώρες και οι πολίτες γίνονται έρμαια των καθημερινών μεταβολών στις ισοτιμίες δραχμής, χρυσής τουρκικής λίρας και ασημένιων οθωμανικών κερμάτων...
Σοβαρότερη είναι η αδυναμία εκατοντάδων επιχειρήσεων να εισπράξουν από τους πελάτες τους οφειλές από πωλήσεις επί πιστώσει, διότι με την αλλαγή των συνόρων οι πελάτες τους βρίσκονται τώρα στη σερβική και βουλγαρική επικράτεια και οι πιστωτές στην ελληνική. Ακόμη σοβαρότερη είναι η αδυναμία των κλωστηρίων να προμηθευτούν πρώτες ύλες. Μέχρι τότε αγοράζουν βαμβάκι από τα Άδανα -τώρα πια δεν τους το επιτρέπουν ούτε τα σύνορα, ούτε οι δασμοί ούτε η περιορισμένη εσωτερική αγορά.
Το δεύτερο εξάμηνο του 1914 είναι ιδιαίτερα «θερμό» για τη Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη. Η έκρηξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου προκαλεί πανικό στην τοπική αγορά, μαζική προσέλευση καταθετών στις τράπεζες για απόσυρση καταθέσεων και άνοδο τιμών των τροφίμων (ιδίως αλεύρων). Οι έμποροι δεν δέχονται το ελληνικό χαρτονόμισμα και ζητούν οθωμανικά νομίσματα, χρυσό κι ασημένιο. Η κυβέρνηση αναγκάζεται να επιβάλει την υποχρεωτική κυκλοφορία της δραχμής, κάτι που ως τότε είχε αποφύγει. Αυτή λοιπόν ήταν η εικόνα της Θεσσαλονίκης την εποχή που ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Μακεδονίας (ΣΜΕ), μετέπειτα Σύνδεσμος Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος (ΣΒΒΕ) και σήμερα Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ) έκανε τα πρώτα του βήματα... Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το βίντεο για τα 100 χρόνια ιστορίας του ΣΒΕ: https://www.youtube.com/watch?v=oGfPH1XWQhE
Από το χθες στο σήμερα: οι προκλήσεις αλλάζουν μορφή, η ουσία παραμένει ίδια
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η πρόεδρος του ΣΒΕ, Λουκία Σαράντη, τόνισε: «Από το 1915, όταν οκτώ πρωτοπόροι βιομήχανοι ίδρυσαν τον Σύνδεσμό μας στη Θεσσαλονίκη, μέχρι σήμερα, ο ΣΒΕ αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα της ελληνικής βιομηχανίας. Η ιστορική αυτή πορεία μας υπενθυμίζει ότι οι προκλήσεις μπορεί να αλλάζουν μορφή, αλλά η ουσία τους παραμένει ίδια: η ανάγκη για ανταγωνιστικότητα και εξωστρέφεια, πρόσβαση σε αγορές, επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και προσαρμογή σε τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις. Όπως τότε, έτσι και τώρα, οι κρίσεις - οικονομικές, γεωπολιτικές, ενεργειακές -δοκιμάζουν την αντοχή μας. Κοινός παρονομαστής σε αυτή τη διαδρομή 110 ετών, είναι η ικανότητα της ελληνικής βιομηχανίας να στέκεται όρθια, να καινοτομεί και να στηρίζει την οικονομία και την κοινωνία, παράγοντας πλούτο προς όφελος του τόπου μας. Γι' αυτό και σήμερα, η ουσιαστική στήριξη της ελληνικής βιομηχανίας, αποτελεί ζήτημα εθνικής στρατηγικής σημασίας. Αυτό είναι το καθήκον που συνεχίζουμε να υπηρετούμε με συνέπεια και όραμα για το μέλλον».
