Γράφει
Δημήτρης Κατσαντώνης
Έχει πια περάσει στην καθημερινή πολιτική ορολογία η έκφραση «βαθύ Κράτος» με την οποία νοείται μία αμετάλλακτη, βραδυκίνητη, αντιπαραγωγική και αδιάφανη (και με κάποια δόση διαφθοράς) οντότητα, η οποία αναπαράγει χρόνιες παθογένειες του τόπου μας.
Και απέναντι σε αυτό, τι;
Υπάρχουν δύο απαντήσεις που στη χώρα μας διακινούνται εδώ και 35 χρόνια περίπου.
Η μία, νεοφιλελεύθερης έμπνευσης, που αξιοποιεί τη λαϊκή αντιπάθεια στον εκτεταμένο κρατισμό και θέλει «λιγότερο Κράτος». Ει δυνατόν ελάχιστο. Και, σε κάθε περίπτωση, πολιτικά ανύπαρκτο. Απάντηση παρωχημένη πλέον ιστορικά και αποδεδειγμένα «ένοχη» για οικονομικές κρίσεις (π.χ. του 2008) και για εκτόξευση των κοινωνικών ανισοτήτων -ένα θέμα που πριονίζει το κλαδί στο οποίο όλοι καθόμαστε.
Η άλλη, ένας συγκαλυμμένος κρατισμός, που αναγνωρίζει «ορισμένα προβλήματα» αλλά, εν ονόματι των δυσκολιών στον μετασχηματισμό του Κράτους, δεν προχωρά σε καμία ουσιαστική παρέμβαση, αναπαράγει την πελατειακή (και κάποιες φορές παρακμιακή) λειτουργία των δημόσιων μηχανισμών, καταγγέλλει τις παθογένειες όταν δεν τις χρησιμοποιεί, και τις αξιοποιεί για την πολιτική «αθώωση» της ανεπάρκειας στη διαχείριση των προβλημάτων.
«Και οι δύο, βλάπτουν τη Συρία το ίδιο» για να θυμηθούμε τον μέγα Καβάφη (με μία μικρή παράφραση).
Έχω την αίσθηση ότι στα λεγόμενα χρόνια της «κανονικότητας» που έχουμε διανύσει, συμβαίνει μία ακόμα ελληνική παραδοξότητα: Οι ίδιοι πολιτικοί (άνθρωποι και φορείς) όταν μιλούν για το πρώτο, πράττουν το δεύτερο και αντιστρόφως. Παρ’όλα αυτά, «αναντικατάστατοι» και «κυρίαρχοι» θρυλείται πως είναι…
Πάντως, αλλαγή στο Κράτος δεν βλέπουμε.
Και αυτό, επειδή το κοινό σημείο και των δύο αντιλήψεων είναι η άσκηση επιφανειακών και ρηχών πολιτικών, κυρίως για το θεαθήναι ή για τη συγκάλυψη της έλλειψης σχεδίου και ικανότητας που απαιτούνται για τις αναγκαίες αλλαγές.
Μία διέξοδος θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρά παρεμβατικό, όχι κατ’ ανάγκην εκτεταμένο, Κράτος με νέο ρόλο. Δηλαδή:
- Με ανάληψη δημόσιας δράσης για στοχευμένες παρεμβάσεις, αντί για μία «άναρχη» αναθέρμανση της οικονομίας, στηριγμένη στην ιδέα της συμπληρωματικότητας μεταξύ χρηματοπιστωτικών κινήτρων και μεταρρυθμίσεων διακυβέρνησης.
- Με αποτελεσματικά σχέδια για προστασία από τους καινοφανείς κινδύνους, της σύγχρονης εποχής (των εργαζομένων από την εργασιακή και κοινωνική επισφάλεια, των καινοτόμων επιχειρηματιών από έκτακτες οικονομικές/δημοσιονομικές εξελίξεις, του συνόλου της κοινωνίας από φυσικές καταστροφές λόγω κλιματικής αλλαγής).
- Με παρεμβατική λογική για επένδυση στην εκκόλαψη και υλοποίηση καινοτομικών ιδεών.
- Με εγγυητική λειτουργία για το Κοινωνικό Συμβόλαιο (σταθερές δράσεις κοινωνικής συνοχής και όχι επιδοματικές ρελάνς σε δημοσκοπικούς αριθμούς, πολιτικές καθολικής κάλυψης σε Υγεία και Παιδεία, φορολογικό σύστημα με διαφάνεια και προοδευτικότητα με ενθάρρυνση αποταμίευσης και καινοτόμας επένδυσης).
- Με μία λειτουργία που εδραιώνει τη δημοκρατία (Κράτος Δικαίου και καταξίωση θεσμών, παρεμβατικός ρόλος υπέρ του σχετικά πιο ανίσχυρου στον κοινωνικό διάλογο, κατάργηση πολιτικών προνομίων).
Δύσκολα πράγματα. Όμως, κατά τη γνώμη μου, πραγματοποιήσιμα. Αν ξεκινήσουμε από την αλλαγή αρχιτεκτονικής του πολιτικού συστήματος…