Κάποιες φορές η Ιστορία δεν αποκαλύπτεται μέσα από λαμπρά μνημεία, αλλά από δεκάδες μικρά, επίμονα θραύσματα. Έτσι και στη Θεσσαλονίκη, ένα ρωμαϊκό διοικητικό έγγραφο, κομμένο σε 19 κομμάτια που μοιάζουν σχεδόν απρόθυμα να ξαναενωθούν, αποδεικνύεται ικανό να ανασυνθέσει όχι μόνο φράσεις, αλλά ολόκληρο το σκηνικό μιας οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας της εποχής.
Σε αυτή τη γοητευτική αρχαιολογική «αποκωδικοποίηση» μάς εισήγαγαν οι καθηγητές του ΑΠΘ Γιώργος Σουρής και Ηλίας Σβέρκος, παρουσιάζοντας την εισήγηση «Ένα ρωμαϊκό διοικητικό έγγραφο από τη Θεσσαλονίκη».
Το έγγραφο, που φυλάσσεται σήμερα στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, βρέθηκε σε άγνωστο σημείο της πόλης και φέρει όλα τα χαρακτηριστικά ενός επίσημου κανονιστικού κειμένου. Είναι χαραγμένο σε μάρμαρο, γεγονός που δείχνει ότι είχε αναρτηθεί σε δημόσιο χώρο, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν τις ισχύουσες διατάξεις.
Παρά την αποσπασματική του κατάσταση, οι ερευνητές κατάφεραν να αποκαταστήσουν περίπου 65 συνεχόμενους στίχους, αρκετούς για να αναδειχθεί το θέμα του: η παράνομη διακίνηση και εμπορία αλατιού στη ρωμαϊκή Θεσσαλονίκη.
Οι λέξεις που επανέρχονται στο κείμενο, όπως «αδικίες», «κακουργήματα», το συχνό ρήμα «αμαρτάνω» καθώς και το «ἐπελέγχω» (δηλαδή «τιμωρούμαι» ή «καταδικάζομαι»), σκιαγραφούν ένα περιβάλλον εντατικής κρατικής εποπτείας και μάλλον εκτεταμένων παρατυπιών.
Οι παρανομίες φαίνεται να συνδέονται με τους υαλοπώλες και τους Σακαραίους, δηλαδή τους αχθοφόρους του λιμανιού, επαγγέλματα άμεσα συνδεδεμένα με τη μεταφορά και τη διανομή του αλατιού.
Το κανονιστικό κείμενο δεν αφορά μόνο τη Θεσσαλονίκη, αλλά και τέσσερις ακόμη πόλεις που προμηθεύονταν αλάτι από το λιμάνι της. Ως εκδότης του εγγράφου θεωρείται κάποια δημόσια αρχή: ενδεχομένως ο αυτοκράτορας, αλλά πιο πιθανό ένας υψηλόβαθμος επαρχιακός διοικητής.
Το σημαντικότερο, όπως υπογράμμισαν οι δύο καθηγητές, δεν είναι μόνο οι πληροφορίες για το εμπόριο του αλατιού, αλλά η ζωντανή εικόνα που προσφέρει το κείμενο για τον τρόπο με τον οποίο η ρωμαϊκή διοίκηση ρύθμιζε την οικονομική ζωή, επιβλέποντας ακόμη και τις μικρές καθημερινές συναλλαγές.
Η εισήγηση παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς συνεδρίου που διοργανώνουν το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.
Αν και το μάρμαρο παραμένει σπασμένο, η εικόνα της εποχής γίνεται ολοένα πιο καθαρή.
Η έρευνα των Σουρή και Σβέρκου αποδεικνύει ότι ακόμη και τα πιο εύθραυστα θραύσματα μπορούν να αφηγηθούν μια ιστορία αυστηρής διοίκησης, οικονομικών συμφερόντων και κοινωνικών εντάσεων σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Και, όπως φαίνεται, η Θεσσαλονίκη είχε πάντα έναν τρόπο να κρατά το ενδιαφέρον στραμμένο πάνω της, ακόμη και μέσα από 19 κομμάτια μάρμαρο.
