Γράφει
Ειδικός Συνεργάτης
Αναλυτές ευρωπαϊκών τραπεζών επισημαίνουν ότι οι πρόσφατες αποφάσεις του ΝΑΤΟ για αυξημένες αμυντικές δαπάνες στο 5% ΑΕΠ θα έχουν περιορισμένη θετική επίδραση στην αύξηση του ΑΕΠ ενώ θα πλήξουν σκληρά τα νοικοκυριά.
Η συνεργασία των ευρωπαϊκών κρατών μέσω του SAFE θα μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις, αλλά παραμένει η πρόκληση για τα μέλη του ΝΑΤΟ, ως προς τη διαμόρφωση κοινών αμυντικών προμηθειών.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει αύξηση του ευρωπαϊκού ΑΕΠ κατά 0,3-0,6% υψηλότερη έως το 2028, λόγω αύξησης αμυντικών δαπανών, εφόσον οι δαπάνες αυξηθούν από το 2% του ΑΕΠ στο 3,5% και κατά 1,5% σε συναφείς δράσεις.
Η χαμηλή πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οφείλεται στο υψηλό μερίδιο των εισαγωγών στην άμυνα, ενώ το μερίδιο των εισαγωγών είναι ακόμα υψηλότερο για χώρες με τρέχουσες υψηλές αμυντικές δαπάνες.
Οι δαπάνες σε εξοπλιστικά προγράμματα την προσεχή διετία, ακολουθώντας το μοντέλο υποστήριξης της Ουκρανίας, θα διατεθούν κατά 78% σε εταιρείες κυρίως από ΗΠΑ, αυξάνοντας τις εισαγωγές, με κίνδυνο η μείωση της εγχώριας κατανάλωσης υπέρ των εισαγωγών να πλήξει την οικονομία.
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία αποτελεί το 0,5% της βιομηχανικής παραγωγής το 2024 και θα χρειαστεί σημαντικό χρόνο από την έναρξη της χρηματοδότησης για την επίτευξη ευρωπαϊκής αυτονομίας.
Μετά το 2028 η επίδραση στο ΑΕΠ θα μειωθεί περαιτέρω, καθώς δεν θα μεταβληθούν οι ευρωπαϊκοί κανόνες για το έλλειμμα λόγω αμυντικών δαπανών, συνεπώς θα πρέπει να καλύπτονται από φορολογία και περικοπές δαπανών.
Η περικοπή των κοινωνικών δαπανών υγείας, ασφάλισης και εκπαίδευσης και η υψηλότερη φορολογία θα μειώσει την ιδιωτική κατανάλωση, μειώνοντας τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Από οικονομική άποψη η εξέλιξη αυτή είναι σημαντικότερη από τον εμπορικό πόλεμο.
Οι εμπορικοί δασμοί θα επηρεάσουν το εμπόριο αγαθών ΕΕ-ΗΠΑ, με εκτιμώμενο βραχυπρόθεσμο κόστος κάτω του 1% του ΑΕΠ, καθώς οι εξαγωγές αγαθών της ΕΕ αντιστοιχούν στο 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
Ο αντίκτυπος των δασμών είναι η χαμηλότερη αύξηση της απασχόλησης και της αγοραστικής δύναμης βραχυπρόθεσμα, ενώ οι υψηλότερες αμυντικές δαπάνες επηρεάζουν άμεσα τα νοικοκυριά μέσω της αύξησης του κόστους διαβίωσης με δαπάνες που σήμερα καλύπτονται δωρεάν ή με μικρή ιδιωτική συμμετοχή από το δημόσιο.
Η ΕΕ αντιλαμβάνεται τις κοινές προμήθειες ως εργαλείο ανάπτυξης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών, στη βάση των εκθέσεων Draghi και Letta για τη χρήση των οικονομιών κλίμακος. Η χρηματοδότησή τους μέσω κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού για τα πρώτα δύο έτη θα μειώσει βραχυχρόνια το κόστος, το οποίο όμως στη συνέχεια θα καλυφθεί από τους κρατικούς προϋπολογισμούς.
Η ρίψη χρημάτων στα προβλήματα σπάνια είναι από μόνη της επαρκής. Η μετατροπή αυτών των χρημάτων σε επιχειρησιακή ικανότητα είναι η πραγματική πρόκληση. Οι μέθοδοι προμηθειών άμυνας των ευρωπαϊκών κρατών στο ΝΑΤΟ θα τεθούν στο ράφι προς όφελος διαδικασιών ταχείας απόκτησης οπλικών συστημάτων, τα οποία θα προέρχονται από τις ΗΠΑ.
Οι αμυντικές βιομηχανίες θα εστιάσουν στην επικοινωνία καινοτόμων και αποδοτικών λύσεων στο πλαίσιο των προμηθειών του ΝΑΤΟ. Η παραγωγή «just-in-time» θα υποκατασταθεί από την αύξηση των αποθεμάτων των οπλικών συστημάτων και των αναλώσιμων.
Ο Οργανισμός Υποστήριξης και Προμηθειών του ΝΑΤΟ, αναμένεται να ενισχυθεί ώστε τα κράτη να διαχειριστούν τις σύνθετες προμήθειες, ενώ ενδέχεται να συσταθεί στο Διεθνές Επιτελείο του ΝΑΤΟ γραφείο με ευθύνη τη διαχείριση των πόρων εθνικής ασφάλειας του ΝΑΤΟ, με απώτερο στόχο την ευθύνη διαχείρισης του συστήματος της αμυντικής παραγωγής και των προγραμμάτων ανθεκτικότητας.
Τα νέα κονδύλια θα χρησιμοποιηθούν από τους συμμάχους για την αγορά εξοπλισμού, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του Ανώτατου Στρατηγείου Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης και οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ θα πρέπει να είναι στην ύψιστη κατάσταση ετοιμότητας.
Εφόσον οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ προχωρήσουν άμεσα και οι αμυντικές βιομηχανίες παραδώσουν εγκαίρως τον εξοπλισμό, θα είναι σε θέση να εκπληρώσουν αξιόπιστα τους αμυντικούς στόχους τους.
Ο νέος στόχος του 5% στις αμυντικές δαπάνες αποτελεί ιστορικό ορόσημο, αλλά κινδυνεύει να μείνει γράμμα κενό, καθώς όλοι οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο τις απειλές, πέραν της Ισπανίας και άλλες χώρες μπορεί να επιδιώξουν παρόμοια εξαίρεση.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα δαπανήσουν πολιτικό κεφάλαιο ώστε να πεισθούν οι εκλογείς τους ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών είναι σημαντική, ειδικά εφόσον γίνεται εις βάρος των δαπανών για κοινωνικά προγράμματα.
Οι αποφάσεις σε ΝΑΤΟ και ΕΕ θέτουν σε κάθε ελληνική κυβέρνηση νέες προκλήσεις για τους εξοπλισμούς της χώρας μας, καθώς δεν μπορεί να εγγυηθεί τα σύνορα μας από σύμμαχο χώρα ή υποψήφιο μέλος.
Πρόκληση για τη χώρα είναι και οι αναμενόμενες προτάσεις της ΕΕ σχετικά με την ενίσχυση της «στρατιωτικής κινητικότητας», «ώστε να καταστεί δυνατή η αποτελεσματική μετακίνηση… προσωπικού́» όσον αφορά την ιεραρχία εντολών του μελλοντικού ευρωστρατού.
Σειρά ερωτημάτων προκύπτουν όπως:
* Κατά πόσον ο σχεδιασμός κοινών προμηθειών προϋποθέτουν καθορισμό και εγγύηση των ευρωπαϊκών συνόρων από τον ευρωστρατό; Η Ελλάδα προστατεύεται από την ΕΕ σε περίπτωση παραβίασης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων από την Τουρκία;
* Τα αμυντικά υλικά είναι συχνά εντάσεως έρευνας και ανάπτυξης, η κατασκευή εξοπλισμού θα συμβάλει στην ευρωπαϊκή διάχυση της γνώσης;
* Καθώς απαιτούνται σημαντικά ποσά για την τεχνητή νοημοσύνη στα αμυντικά συστήματα, είναι κρίσιμη η δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού σχεδιασμού και ισόρροπης κατανομής των κονδυλίων στις εταιρείες των 27 χωρών με συνέργειες τρίτων χωρών όπως το ΗΒ και η Τουρκία;
* Δεδομένων των περιορισμένων κονδυλίων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, τα κονδύλια θα αναμορφωθούν εις βάρος της κοινωνικής συνοχής, των περιφερειακών προγραμμάτων ενίσχυσης, της σημερινής δομής Ε&Α και των αγροτικών επιδοτήσεων;
Αντί επιλόγου
Στα ισχυρές χώρες της ΕΕ επικρατεί ενθουσιασμός για τις προμήθειες της κοινής άμυνας και την ενίσχυση με σημαντικούς ευρωπαϊκούς πόρους των αμυντικών βιομηχανιών. Η Ελλάδα έχει συμφέρον ο εθνικός αμυντικές σχεδιασμός να ενταχθεί στον ευρωπαϊκό. Η επίτευξη του στόχου αυτού προϋποθέτει την ομοσπονδιακή δομή της ΕΕ, σε κάθε άλλη περίπτωση οι εθνικοί ανταγωνισμοί θα αδυνατίσουν την ισχύ των μικρότερων χωρών, τόσο σε όρους ασφάλειας, όσο και οικονομίας, λόγω περαιτέρω απόκλισης μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και επιδείνωσης των ανισοτήτων.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 06.07.2025