Γράφει
Ειδικός Συνεργάτης
Η σύγκρουση του αραβικού και του εβραϊκού εθνικισμού την περίοδο 1948-1978 είχε στο επίκεντρο της το παλαιστινιακό ζήτημα. Η Συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ το 1978 συνέβαλε στην σημαντική εξομάλυνση των αραβοϊσραηλινών σχέσεων, σηματοδοτώντας την «αποαραβικοποίηση» του παλαιστινιακού.
Απότοκο της 7ης Οκτωβρίου 2023, ήταν η διακοπή της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας και άλλων κρατών του Κόλπου, η οποία ενδέχεται να ενίσχυε την ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή, με το παλαιστινιακό στο «διπλωματικό ράφι».
Η εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ και των ΗΠΑ κυρίως με τη Σαουδική Αραβία ήταν τεράστιας σημασίας για τις δύο χώρες, λόγω της γεωοικονομικής ισχύος και της θρησκευτικής επιρροής της Σαουδικής Αραβίας στον αραβικό κόσμο και στην ευρύτερη ισλαμική κοινότητα.
Στον απόηχο της 7ης Οκτωβρίου 2023, διακρίνεται η αυξανόμενη επιρροή δύο μακροχρόνιων αντιπάλων των αραβικών κρατών, του Ιράν και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο παλαιστινιακό ζήτημα. Από το 1979, η Τεχεράνη έχει ενοχοποιήσει τα αραβικά κράτη ως καθεστώτα υπό την επιρροή των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Το Ιράν προωθεί την απελευθέρωση του μουσουλμανικού κόσμου απαιτώντας την «κάθαρση» του αραβικού κόσμου, με την ανατροπή των κυρίαρχων ελίτ του.
Στη Γάζα η σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, με την περιθωριοποίηση της Παλαιστινιακής Αρχής εμπλέκει έμμεσα το Ιράν. Το Ισραήλ αν και καταδικάζεται δημοσίως από τα αραβικά κράτη, εξυπηρετεί αντικειμενικά τα συμφέροντα τους, δίνοντας προτεραιότητα στη σταθερότητά τους απέναντι στους εχθρικά δρώντες.
Τα τελευταία 46 χρόνια, η «αποαραβικοποίηση» του παλαιστινιακού συνετέλεσε στην εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη, όπως με την Αίγυπτο το 1978, με την Ιορδανία το 1994, με το Κατάρ το 1996 (μέσω ενίσχυσης εμπορικών σχέσεων), με απόγειο τις Συμφωνίες Αβραάμ το 2020, με την συμμετοχή ΗΑΕ, Μπαχρέιν, Μαρόκο και Σουδάν.
Υπό αυτό το πρίσμα η σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς (παλαιστινιακού κλάδου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας) και έμμεσα με το Ιράν, ευθυγραμμίζονται στενά με τα στρατηγικά συμφέροντα των αραβικών κρατών.
Η Χαμάς αποτελεί στόχο για τις αραβικές χώρες, καθώς θεωρείται ως υπαρξιακή απειλή λόγω της σύνδεσής της με την Μουσουλμανική Αδελφότητα. Υπενθυμίζεται ότι οι υποστηριζόμενες από το Ιράν πολιτοφυλακές είναι υπεύθυνες για τις επιθέσεις στη Σαουδική Αραβία και στα ΗΑΕ. Στη Γάζα το Ισραήλ πέραν των συμφερόντων του, προωθεί και τους στόχους των αραβικών κρατών χωρίς την εμπλοκή τους, αποδυναμώνοντας τη Χαμάς, το Ιράν και τους πληρεξούσιους του.
Αραβικά κράτη συνορεύοντα με το Ισραήλ, όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Συρία και ο Λίβανος, αντιμετωπίζουν προκλήσεις που απορρέουν από θεσμική αστάθεια, όπου η κεντρική κυβέρνηση δεν έχει πλήρη έλεγχο της λήψης αποφάσεων ή/και της εδαφικής κυριαρχίας.
Στο κατακερματισμένο αυτό πλαίσιο, η ενιαία στάση για τη σύγκρουση στη Γάζα είναι σχεδόν αδύνατη. Για παράδειγμα στο Ιράκ, οι θέσεις των σιιτικών πολιτοφυλακών διαφέρουν από εκείνες των Κούρδων, στο Λίβανο, η Χεζμπολάχ έρχεται σε αντίθεση με άλλους πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς του κράτους.
Η Αίγυπτος και η Ιορδανία, πιο δομικά σταθερά κράτη με καθιερωμένες ειρηνευτικές συνθήκες με το Ισραήλ, έχουν σαφώς συμφέρον να αποδυναμώσουν τόσο τη Χαμάς όσο και το Ιράν. Οι χώρες του Κόλπου, με την Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ να καθορίζουν τη στρατηγική πορεία της περιοχής, εδώ και δύο δεκαετίες, αντιμετωπίζουν την Μουσουλμανική Αδελφότητα ως τρομοκρατική οργάνωση και το Ιράν ως τον κύριο αντίπαλό τους.
Σαουδική Αραβία και ΗΑΕ ακολουθούν πραγματιστική πολιτική καταδικάζοντας επίσημα τον πόλεμο στη Γάζα και τον Λίβανο, παροτρύνοντας το Ισραήλ και το Ιράν να αποφύγουν την περαιτέρω περιφερειακή κλιμάκωση. Ωστόσο, πίσω από κλειστές πόρτες, η επιλογή τους αποκλίνει σημαντικά, καθώς είναι μεταξύ των κύριων ωφελημένων από την ενδεχόμενη αποδυνάμωση τόσο του Ιράν όσο και της Χαμάς. Υπό αυτό το πρίσμα οι σημαντικές επενδυτικές συμφωνίες των ΗΠΑ με τις χώρες του Κόλπου αποτυπώνουν τη νέα γεωοικονομική ισορροπία στην περιοχή.
Τα λοιπά περιφερειακά κράτη, όπως αυτά της Βόρειας Αφρικής και η Τουρκία συμβολικά υποστηρίζουν τη Γάζα, σε μεγάλο βαθμό απομονωμένα από τις άμεσες ισραηλινές ενέργειες ή από την ιρανική επιρροή και τον «άξονα αντίστασης». Οι προτεραιότητές τους παραμένουν σε συντριπτικό βαθμό εσωτερικές, αφήνοντάς τους με περιορισμένη ικανότητα να επηρεάσουν καθοριστικά την δυναμική της Μέσης Ανατολής. Η σταθερά αντι-ισραηλινή ρητορική της Αλγερίας, της Τουρκίας και οι ομαλοποιημένες σχέσεις του Μαρόκου με το Ισραήλ καταδεικνύουν τις διαφορετικές θέσεις.
Εν μέσω της φρικτής απώλειας ζωών αμάχων, η διεθνής κοινότητα πρέπει να αναζητήσει τη βασική αιτία της σύγκρουσης στη Γάζα και να αναγνωρίσει το μέρος της ευθύνης της σύγκρουσης, καθώς άφησε επί χρόνια το παλαιστινιακό να αποτελεί διαπραγματευτικό χαρτί αντιτιθέμενων δυνάμεων.
Καμία ειρηνευτική πρωτοβουλία δεν υπάρχει από το 2014, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι εγκατέλειψε τις προσπάθειές του. Οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν το θέμα όπως και η ΕΕ περιορίζοντας την εμπλοκή τους στη γενικόλογη υποστήριξη της λύσης των δύο κρατών χωρίς κανένα σχέδιο για την εφαρμογή της.
Τα αραβικά καθεστώτα, αφενός, επιδιώκουν να ικανοποιήσουν την κοινή γνώμη με συμβολικές χειρονομίες για την υποστήριξη της παλαιστινιακής υπόθεσης, αφετέρου, κανένα αραβικό κράτος δεν θέλει την αντιπαράθεση με το Ισραήλ και τη διακινδύνευση των σχέσεων τους με τις ΗΠΑ.
Οι προτάσεις του Αραβικού Κόσμου, όπως οι αιγυπτιακές και ιορδανικές υπηρεσίες ασφαλείας να εκπαιδεύσουν μονάδες ασφαλείας της παλαιστινιακής κυβέρνησης, με ευθύνη ασφαλείας στη Γάζα και τη Χαμάς υπό τον έλεγχο τους, η δημιουργία παλαιστινιακής κυβερνητικής επιτροπής με τεχνοκράτες για τη Γάζα στη Ραμάλα, χωρίς την συμμετοχή της Χαμάς, μάλλον διασώζουν τα προσχήματα.
Παρά την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας στην ανθρωπιστική κρίση της Γάζα, τόσο η δύση όσο και τα αραβικά κράτη αφήνουν τους παλαιστίνιους στη μοίρα τους και υπό τον έλεγχο της Χαμάς, των Μουσουλμάνων Αδελφών και του Ιράν. Είναι κρίμα για αυτό τον περήφανο λαό.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 08.06.2025