Γράφει
Δημήτρης Κατσαντώνης
Τι έχει πάθει ο κόσμος, διεθνώς; Γιατί σχεδόν πουθενά δεν επικρατεί μία ήρεμη επιδίωξη της ευημερίας και η πολιτική σταθερότητα είναι ζητούμενο (εξαιρούνται βέβαια οι χώρες με αυταρχικά και απολυταρχικά καθεστώτα);
Η απάντηση είναι οι τεράστιες ανισότητες. Διαρκώς διευρυνόμενες, με την πολιτική αδύναμη να τις ελέγξει σε κοινωνίες ανασφαλείς και εξοργισμένες από αυτή την αδυναμία.
Η απάντηση, «φταίνε οι ανισότητες», φαντάζει ως παλιομοδίτικα σοσιαλιστική. Ίσως. Αλλά και το θέμα είναι παλιομοδίτικο: Οι σύγχρονες (εννοούμε: μετά το 1975 και την επικράτηση παγκοσμίως του νεοφιλελευθερισμού) ανισότητες φτάνουν ή και ξεπερνούν αυτές του τέλους του 19ου αιώνα (Τομάς Πικετί «Το κεφάλαιο στον 21ο αιώνα»).
Συνεπώς, δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι όταν επανέρχεται με ένταση ένα θεμελιώδες κοινωνικό πρόβλημα, τότε επανέρχονται θεμελιώδεις απαντήσεις.
Μόνο που σήμερα, δεν μπορούν να δοθούν από τα Εθνικά Κράτη αλλά από Θεσμούς Διεθνούς Διακυβέρνησης ή από υπερεθνικές οντότητες (όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση). Προς το παρόν, και τα δύο αυτά σκέλη πάσχουν ως προς την αποτελεσματικότητά τους.
Μία μυωπική αντίληψη λέει: Επιστροφή στα Εθνικά Κράτη. Αυτό βέβαια συνεπάγεται πτώση του βιοτικού επιπέδου που γνωρίζουμε σήμερα. Μία άλλη προσέγγιση λέει: Παγκόσμιες ή υπερεθνικές παρεμβάσεις (π.χ. παγκόσμιος φόρος στον πλούτο), πράγματα δύσκολα και χρονικά μετατοπισμένα στο βαθύ μέλλον.
Σ’ αυτό το χάσμα είναι παγιδευμένος ο κόσμος μας.
Ας δούμε μερικούς αριθμούς, οι οποίοι δεν θυμίζουν τον 19ο αιώνα, επειδή απλούστατα τον ξεπερνούν:
- Σε όλη την υφήλιο, 60.000 άνθρωποι (μόλις το 0,001% του παγκόσμιου πληθυσμού) συγκεντρώνουν τριπλάσιο πλούτο από το 50% της ανθρωπότητας.
- Το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού συγκεντρώνει περισσότερα εισοδήματα από το άθροισμα των εισοδημάτων του υπόλοιπου 90%.
- Το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 77% του συνόλου των εκπομπών καυσαερίων (επενδύσεις, κατανάλωση, τρόπος ζωής).
Από πού αντλούνται τα στοιχεία; Από την τελευταία Παγκόσμια Έκθεση για την Ανισότητα διακοσίων ερευνητών οι οποίοι κατά καιρούς συγκροτούν με τα στοιχεία τους τις αναφορές γι’ αυτό το θέμα.
Στην κατάληξη της η Έκθεση αναφέρει: «Τα εκλογικά σώματα είναι κατακερματισμένα, οι εργαζόμενοι υποεκπροσωπούνται, ενώ ο πλούτος έχει υπερβολικά μεγάλη επιρροή. Τα εργαλεία αντιμετώπισης των ανισοτήτων υπάρχουν, αλλά το ζητούμενο είναι η πολιτική βούληση».
Εδώ είμαστε. Πώς συγκροτείται αυτή η πολιτική βούληση;
Ας ξεκινήσουμε από την αναγνώριση του προβλήματος. Συχνά, δεν αναγνωρίζεται επειδή θεωρείται ότι πριμοδοτεί τις αντιλήψεις αντίπαλων πολιτικών χώρων. Και μετά μας φταίνε οι λαϊκιστές…
Κατόπιν, ας συμφωνήσουμε στις βασικές διακρίσεις: Στο εισόδημα (άρα αναδιανομή με αύξηση φορολογίας του 1% του πληθυσμού), στην Παιδεία και στην Υγεία (καθολικές καλύψεις με στοχευμένες παρεμβάσεις), στις περιοχές (ισόρροπη ανάπτυξη), εξισορρόπηση μεταξύ των φύλων, παρέμβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα για μία πέραν των ισχυρών χρηματοδότηση.
Αν εξακολουθήσουμε να αφήνουμε να λειτουργεί απρόσκοπτα η τάση «το κεφάλαιο έλκει το κεφάλαιο» η κατάληξη θα είναι οδυνηρή, σχεδόν για όλους. Προσθέτουμε για μία ακόμα φορά ότι χρειάζονται διεθνείς συνεργασίες, τα Εθνικά Κράτη έχουν πια περιορισμένη ισχύ.
Η παγκοσμιοποίηση και ο καπιταλισμός έχουν ισχυρούς νόμους, δεν πάμε κόντρα, μας λένε. Παλιομοδίτες. Καθότι μας το είχε πει προ 170 ετών ένας οξυδερκής γέρος, που οι λέγοντες αυτά τον περιφρονούν αστόχαστα και εμπαθώς. Ο ίδιος όμως είχε μιλήσει και για τις περίφημες «αντενεργούσες τάσεις». Οι τάσεις αυτές είναι που δίνουν νόημα στην πολιτική πράξη και δικαιώνουν την παρέμβασή της.
Αλλιώς, αφήνουμε τους «σιδερένιους νόμους» να κυριαρχούν και γαία πυρί μιχθήτω…