Η ημέρα ξεκινά με ένα scroll. Συνεχίζεται με e-mails, ειδοποιήσεις, μηνύματα, ειδήσεις, βίντεο. Τελειώνει -αν τελειώνει- με άλλο ένα scroll στο κρεβάτι. Αν κάποιος περιέγραφε τη σημερινή καθημερινότητα του μέσου ανθρώπου με μία λέξη, αυτή θα ήταν «σύνδεση». Και ενώ πιστεύουμε ότι ελέγχουμε τις συσκευές μας, στην πραγματικότητα… εκείνες ελέγχουν εμάς. Όμως όσο περισσότερο συνδεόμαστε, τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τον εαυτό μας, τη σιωπή, την επεξεργασία σκέψης και συναισθήματος.
«Δεν μπορώ να σταματήσω να τσεκάρω το κινητό μου», παραδέχεται η Μαρία, μητέρα δύο παιδιών από τη Θεσσαλονίκη. «Ακόμα και όταν ξέρω ότι δεν έχω κάτι σημαντικό, το παίρνω στα χέρια μου κάθε πέντε λεπτά».
Στην οθόνη όλη μέρα
Η εξομολόγηση της Μαρίας είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Τα πρόσφατα στοιχεία από διεθνείς έρευνες αποκαλύπτουν την πραγματική έκταση του φαινομένου. Σύμφωνα με έρευνα του Reviews.org, ο μέσος άνθρωπος στις ΗΠΑ ελέγχει το κινητό του 205 φορές την ημέρα -δηλαδή κάθε πέντε λεπτά. Παγκοσμίως, σύμφωνα με την ψηφιακή έκθεση του 2025 και στοιχεία από το datareportal.com, περνάμε πάνω από 6 ώρες και 38 λεπτά την ημέρα κολλημένοι σε οθόνες, χρόνος που αντιστοιχεί σε 2,5 μήνες του χρόνου μας.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έκδοση της Focus on Tech Life της Focus Bari σε συνδυασμό με στοιχεία από YOUGOV profiles, αφιερώνουμε περίπου μιάμιση ώρα καθημερινά μόνο στα social media.
Αυτοί οι αριθμοί δεν είναι τυχαίοι. Οι εφαρμογές σχεδιάζονται σκόπιμα για να δημιουργούν εθισμό, χρησιμοποιώντας τεχνικές από τη βιομηχανία των τυχερών παιχνιδιών. Το αποτέλεσμα; Άγχος όταν το κινητό δεν είναι κοντά μας, συνεχής ανάγκη να «τσεκάρουμε» τις εφαρμογές, δυσκολία συγκέντρωσης για περισσότερο από λίγα λεπτά.
Όταν ούτε οι διακοπές αρκούν
Και όμως, μέχρι πρότινος, υπήρχε ένας φυσικός «διακόπτης» σε όλη αυτή την υπερσύνδεση: οι διακοπές. Παραδοσιακά, το ταξίδι σήμαινε αποσύνδεση από την καθημερινή ρουτίνα. Σήμερα όμως, αυτό έχει αλλάξει δραστικά. Πολλοί ανακαλύπτουν ότι ακόμα και στην παραλία συνεχίζουν να scrollάρουν, και το WiFi του ξενοδοχείου γίνεται πιο σημαντικό από τη θέα στη θάλασσα.
«Πήγα διακοπές στη Σκόπελο και είδα ότι περνούσα περισσότερο χρόνο φωτογραφίζοντας για το Instagram παρά απολαμβάνοντας τη στιγμή», αφηγείται ο Νίκος, graphic designer. «Κατάλαβα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά».
Η συνειδητοποίηση του Νίκου δεν είναι μοναδική. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι ακόμα και στις στιγμές που θα έπρεπε να απολαμβάνουν την παρουσία τους, βρίσκονται παγιδευμένοι στον ψηφιακό κόσμο. Έτσι, η έννοια της ψηφιακής αποτοξίνωσης (digital detox) γίνεται όλο και πιο επίκαιρη.
Η επιστροφή στη στιγμή
«Στις φετινές μου διακοπές στη Χαλκιδική, αποφάσισα να κλείνω το κινητό όσο ήμουν στην παραλία», εξηγεί η Κατερίνα, ιδιωτική υπάλληλος. «Τις πρώτες μέρες ένιωσα λίγο άβολα, σαν να μου έλειπε κάτι. Αλλά σιγά-σιγά άρχισα να παρατηρώ πράγματα που χρόνια δεν είχα προσέξει -τους ήχους της θάλασσας, τη μουσική στο beach bar, ακόμα και τις κουβέντες στο διπλανό τραπέζι στην ταβέρνα».
Η εμπειρία της Κατερίνας αποκαλύπτει πως η αποσύνδεση από την τεχνολογία δεν είναι απλά μία «παύση» αλλά μία ενεργή επιστροφή στον πραγματικό κόσμο.
Αλλά τι σημαίνει ακριβώς ψηφιακή αποτοξίνωση;
Στην πράξη, πρόκειται για μία συνειδητή παύση ή μείωση της χρήσης ψηφιακών μέσων για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Μπορεί να διαρκέσει μερικές ώρες, ένα σαββατοκύριακο, ή ακόμη και μία ολόκληρη εβδομάδα. Στόχος της είναι να επαναφέρουμε την ισορροπία στην καθημερινότητά μας, να μειώσουμε το άγχος και να βελτιώσουμε την ψυχική μας ευεξία.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο;
Η δυσκολία της αποσύνδεσης δεν είναι τυχαία. Σύμφωνα με την ψυχολόγο Κωνσταντίνα Μπέλτση, υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι που μας κρατούν «κολλημένους» στις οθόνες μας. Πρώτον, τα social media καλύπτουν ψευδώς βασικές συναισθηματικές ανάγκες μας, όπως την κοινωνική αποδοχή, μέσω των likes και των views. Δεύτερον, δημιουργούμε μία παράλληλη, ψευδώς ενδιαφέρουσα ζωή που μας απομακρύνει από την πραγματικότητα.
Παράλληλα, ο φόβος μήπως χάσουμε κάτι -το διάσημο FOMO (Fear of Missing Out)- κάνει τη συνεχή σύνδεση να φαίνεται αναγκαία. Τι αν χάσουμε μία σημαντική ανάρτηση; Τι αν δεν απαντήσουμε αμέσως σε ένα μήνυμα;
Όλα αυτά τα φαινόμενα δεν είναι τυχαία. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA), η υπερβολική χρήση ψηφιακών μέσων συνδέεται άμεσα με αυξημένα επίπεδα άγχους, μειωμένη συγκέντρωση, προβλήματα ύπνου και διαταραχές στη διαχείριση του χρόνου.
Ο δρόμος προς την αποτοξίνωση
Παρόλο που η πρόκληση είναι μεγάλη, η λύση δεν χρειάζεται να είναι δραματική. Όπως συμβουλεύει η κ. Μπέλτση, η ψηφιακή αποτοξίνωση μπορεί να ξεκινήσει με απλά βήματα. Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι να θέσουμε όρια στον χρόνο οθόνης, καθορίζοντας συγκεκριμένες ώρες για χρήση κινητού ή social media.
Εξίσου σημαντικό είναι να δημιουργήσουμε «ελεύθερους χώρους» από την τεχνολογία. Το τραπέζι του φαγητού και η κρεβατοκάμαρα αποτελούν ιδανικά σημεία εκκίνησης. Η απενεργοποίηση των περιττών ειδοποιήσεων είναι επίσης κλειδί -δεν χρειάζεται να ξέρουμε σε πραγματικό χρόνο ποιος ανέβασε νέο post.
Αντί να καταφεύγουμε στο κινητό όταν βαριόμαστε, μπορούμε να κρατάμε μαζί μας ένα μικρό τετράδιο για σκέψεις και ιδέες. Η οργάνωση «offline» δραστηριοτήτων -περπάτημα, ανάγνωση, μαγείρεμα, δημιουργικά χόμπι- γεμίζει την ημέρα μας με εμπειρίες που δεν απαιτούν οθόνη.
Τα δώρα της αποσύνδεσης
Όσοι έχουν δοκιμάσει την ψηφιακή αποτοξίνωση περιγράφουν τα αποτελέσματα σχεδόν σαν «αποκάλυψη». Η μείωση του άγχους είναι το πρώτο που παρατηρούν -οι συνεχείς ειδοποιήσεις κρατούν τον εγκέφαλο σε κατάσταση μόνιμης ετοιμότητας, και η παύση τους του δίνει χώρο να ηρεμήσει.
Η βελτίωση της συγκέντρωσης έπεται σχεδόν αμέσως. Όταν σταματάμε να ελέγχουμε συνεχώς μηνύματα ή social media, μπορούμε να αφιερώσουμε απερίσπαστα χρόνο σε μία εργασία ή δραστηριότητα. Ακόμα και ο ύπνος βελτιώνεται -το μπλε φως των οθονών αποδιοργανώνει τον φυσικό κύκλο ύπνου μας.
Ίσως όμως το πιο σημαντικό όλων είναι η επιστροφή στην ουσιαστική ανθρώπινη επαφή. Όταν αφήνουμε το κινητό στην άκρη, μπορούμε πραγματικά να ακούσουμε τον άλλον, να μοιραστούμε στιγμές, να συνδεθούμε και να καλλιεργήσουμε πραγματικές σχέσεις.
Μία νέα αρχή
«Στόχος δεν είναι να εγκαταλείψουμε την τεχνολογία», εξηγεί η ψυχολόγος Κωνσταντίνα Μπέλτση, «αλλά να ξαναβρούμε τον έλεγχο. Να χρησιμοποιούμε εμείς την τεχνολογία όταν τη χρειαζόμαστε, και όχι να μας χρησιμοποιεί εκείνη».
Η ψηφιακή αποτοξίνωση δεν χρειάζεται να είναι απόλυτο για να αποδώσει. Ακόμα και μικρές αλλαγές -όπως το να αφήνουμε το κινητό στο σαλόνι το βράδυ, ή να το κλείνουμε κατά τη διάρκεια του φαγητού- μπορούν να έχουν εκπληκτικά αποτελέσματα.
Μέσα σε έναν κόσμο υπερσυνδεδεμένο, το να επιλέξει κανείς να αποσυνδεθεί, έστω και για λίγο, μπορεί να είναι η πιο ριζοσπαστική -και αναζωογονητική- πράξη. Και καθώς πλησιάζουμε στο τέλος του καλοκαιριού, ίσως η μεγαλύτερη επένδυση αυτοφροντίδας να μην είναι μία ακόμα σειρά στο Netflix, αλλά ένα σαββατοκύριακο offline. Μία μικρή παύση. Ένας κόσμος εκτός σύνδεσης, γεμάτος… ζωή.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 31.08.2025
