Άσχημες μνήμες ξύπνησε στους κατοίκους των ανατολικών παρυφών της Περαίας και του αεροδρομίου η έντονη μυρωδιά του καμένου πλαστικού και ο μαύρος πυκνός καπνός από τη φωτιά που ξέσπασε στα «Τσαΐρια» το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης. Η πυρκαγιά που σύμφωνα με την πυροσβεστική ξεκίνησε από τον οικισμό των Ρομά, αποτέλεσμα καύσης ελαστικών, καλωδίων και λοιπών υποπροϊόντων πετρελαίου, αναβίωσε έναν εφιάλτη προηγούμενων χρόνων που όμως φαινόταν πως είχε αρχίσει να ξεθωριάζει τα τελευταία δύο χρόνια.
Οι κάτοικοι της περιοχής κάνουν λόγο για μια χρόνια περιβαλλοντική καταστροφή μέσα σε περιοχή «natura», που συντελείται με βίαιο τρόπο. Η καύση πλαστικών, η ανεξέλεγκτη ρύπανση και η αδυναμία των αρχών να λάβουν πρωτοβουλίες και να επιβάλουν τη νομιμότητα, έχουν μετατρέψει την περιοχή έξω από την Περαία σε μια άτυπη «νεκρή ζώνη» - άβατη για την αστυνομία και απροσπέλαστη χωρίς συνοδεία για την Πυροσβεστική.
Η ένταση και η έκταση της φωτιάς ήταν από τις μεγαλύτερες των τελευταίων ετών, δημιουργώντας αποπνικτική ατμόσφαιρα, ακόμη και για περιοχές στο κέντρο και στα δυτικά της Θεσσαλονίκης.
Ιστορία που επαναλαμβάνεται τα τελευταία 20 χρόνια
Η συγκεκριμένη πυρκαγιά επαναφέρει στο προσκήνιο ένα χρόνιο πρόβλημα που ταλανίζει την Ανατολική Θεσσαλονίκη για σχεδόν δύο δεκαετίες. Τα Τσαΐρια ή αλλιώς Παράκτιο Έλος Περαίας, είναι ένας υγρότοπος συνολικής έκτασης 1869,59 στρεμμάτων που βρίσκεται στην παράκτια περιοχή μεταξύ του αεροδρομίου «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης και του οικισμού της Περαίας. Είναι μια πολύτιμη φυσική έκταση, που κατακλύζεται περιοδικά από νερό και φιλοξενεί πληθώρα ειδών πανίδας, με τουλάχιστον 150 είδη πουλιών καταγεγραμμένα ως τώρα, καθώς και άλλα προστατευόμενα όπως η βίδρα και ο λαγόγυρος.
Ο καταυλισμός των Ρομά βρίσκεται στο κέντρο του υγροβιότοπου, σε μια έκταση που «μοιράζονται» οι δήμοι Θέρμης και Θερμαϊκού, ανάμεσα στα διοικητικά τους όρια. Η έκταση αυτή έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε ανεξέλεγκτο χώρο εναπόθεσης και καύσης αποβλήτων, μετασχηματιστών, καλωδίων και οχημάτων, με στόχο την ανάκτηση, εκμετάλλευση και τελικά, εμπορία χαλκού και άλλων μετάλλων. Συνέπεια της εν λόγω δραστηριότητας είναι οι συχνές φωτιές μικρής και μεγάλης κλίμακας, βλαβερές τόσο για το περιβάλλον όσο και για την υγεία όσων ζουν στο χώρο και τις γύρω περιοχές.
Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο. Όπως αναφέρει στο emakedonia.gr η Μαρουτσέλλα Βασιλειάδου, κάτοικος της περιοχής που βιώνει εδώ και χρόνια την τραγικότητα της κατάστασης και αντιδρά στο ζήτημα, για περισσότερα από 20 χρόνια, η ίδια και συμπολίτες της ζουν με έναν εφιάλτη. «Κατά την περίοδο του 2018-2021 είχαμε φτάσει σε σημείο να βλέπουμε φωτιά σχεδόν κάθε μέρα. Στα χρόνια του κορονοϊού υπήρξε σχετική ύφεση της δραστηριότητας και τα τελευταία δύο χρόνια μπορούμε να πούμε πως είχε σχεδόν εκλείψει, όμως η πρόσφατη πυρκαγιά δείχνει ότι το πρόβλημα όχι μόνο δεν έχει λυθεί, αλλά μπορεί να επανέλθει δριμύτερο», αναφέρει. Όπως λέει, οι φωτιές σαν αυτή της περασμένης εβδομάδας, δηλαδή μεγάλης κλίμακας, ξεπερνούν σε αριθμό τις 50 την τελευταία δεκαετία, ενώ όλες οι κατά καιρούς εστίες, υπολογίζονται σε χιλιάδες.
Νεκροταφείο οχημάτων ο υγροβιότοπος
Η συχνότητα και η φύση των καύσεων προκαλούν σοβαρές περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις. Στον αέρα απελευθερώνονται τοξικές ουσίες από καμένα λάστιχα, καλώδια και πλαστικά, τα οποία όπως σημειώνουν από παλιότερα κάτοικοι, καίγονται από τους ίδιους τους Ρομά με σκοπό την εκμετάλλευση των μετάλλων που περιέχουν. «Το έλος έχει γίνει επί της ουσίας ένα νεκροταφείο οχημάτων τα οποία καταλήγουν εκεί με σκοπό τη λήψη των μετάλλων για εμπορία στην οποία αποδεδειγμένα επιδίδονται άνθρωποι που έρχονται και φεύγουν από τον καταυλισμό και συνήθως δεν κατοικούν καν στην περιοχή», τονίζει η κ. Βασιλειάδου.
Όπως σημειώνει στο emakedonia.gr από πλευράς του ο αντιδήμαρχος Οικονομικών του Δήμου Θερμαϊκού και κάτοικος της περιοχής, Δημήτρης Γρουσουζάκος, ο καπνός που απελευθερώνεται από τις καύσεις δεν εγκυμονεί κινδύνους μόνο για την Περαία αλλά για ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη, ενώ αποτελεί σημαντικό πρόβλημα και για τις πτήσεις του αεροδρομίου. «Κατά την περίοδο έξαρσης των πυρκαγιών, μεταξύ 2018 - 2021, είχαμε μια φωτιά κατά μέσο όρο ανά 8 μέρες και κάθε 13 μέρες παρέμβαση της πυροσβεστικής. Οι κατοικίες μας είναι περίπου στο 1 με 2 χιλιόμετρα από τα Τσαΐρια και είμαστε οι πρώτοι που βιώνουμε την κατάσταση», εξηγεί.
Κίνδυνος για τις πτήσεις του αεροδρομίου
Η γεωγραφική θέση του οικισμού των Ρομά, κοντά σε κατοικημένες περιοχές των Δήμων Θερμαϊκού και Θέρμης και σε απόσταση μόλις 2 χιλιομέτρων από το αεροδρόμιο «Μακεδονία», εντείνει την ανησυχία. Σύμφωνα με πληροφορίες, κατά το παρελθόν η Fraport έχει καταθέσει στους αρμόδιους φορείς, επίσημη αναφορά για κινδύνους που σχετίζονται με την ασφάλεια πτήσεων από τον καπνό, ενώ κίνδυνοι ελλοχεύουν και για τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις τριγύρω. «Τον καταυλισμό διατρέχουν κάθετα, καλώδια του δικτύου της ΔΕΗ. Όταν ξεσπά φωτιά, πολλές φορές περιοχές της Περαίας μένουν για μέρες χωρίς ηλεκτροδότηση. Το ίδιο συνέβη και τώρα. Μέχρι και τη Παρασκευή το βράδυ, το "ΚΑΠΑ" δεν είχε ρεύμα», εξηγεί ο Αντιδήμαρχος.
Οι κινήσεις των πολιτών για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα
Για να υπάρξει αντιμετώπιση του προβλήματος, η Μαρουτσέλλα Βασιλειάδου, ο Δημήρης Γρουσουζάκος και περισσότεροι από 400 κάτοικοι της περιοχής, έλαβαν δράση πίσω στο 2014, συλλέγοντας και παραδίδοντας υπογραφές στο Δήμο Θερμαϊκού, με σκοπό την παύση των καύσεων. Καθώς το πρόβλημα επιδεινωνόταν, οι πολίτες οργάνωσαν Συντονιστική Επιτροπή και αργότερα συνέπραξαν με αντίστοιχη πρωτοβουλία στον Δήμο Θέρμης, δημιουργώντας την κοινή «Κίνηση Πολιτών Δήμων Θερμαϊκού & Θέρμης Ενάντια στη Περιβαλλοντική Ρύπανση», η οποία αριθμεί σήμερα 1.800 μέλη.
Η Κίνηση Πολιτών από σύστασης της, έχει προβεί σε ενέργειες ευαισθητοποίησης της Κοινωνίας με τη διοργάνωση ανοικτών εκδηλώσεων σε Δημαρχεία και αμφιθέατρα, διαρκή ενημέρωση μέσω της σελίδας της Κίνησης στο Facebook, συλλογή υπογραφών μέσω φυσικών και ηλεκτρονικών μέσων και πλατφορμών όπως το Avaaz, εμπλοκή πολιτιστικών, αθλητικών και συλλόγων γονέων. Παράλληλα οι κάτοικοι έχουν προβεί σε παρεμβάσεις σε Τοπικά και Περιφερειακά Όργανα αλλά και ενημέρωση των Κρατικών Αρχών και Φορέων, την ΥΠΑ και τη FRAPORT.
Για να αποδείξουν την περιβαλλοντική ζημιά που συντελείται από τις καύσεις στην περιοχή, οι πολίτες προχώρησαν τον Οκτώβριο του 2021 στην εγκατάσταση τριών σταθμών μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών ενώ υποβλήθηκαν κι αιτήματα για επίσημους περιβαλλοντικούς ελέγχους.
Παράλληλα τα μέλη της κίνησης έχουν προβεί σε νομικές ενέργειες. Μια πρώτη μηνυτήρια αναφορά με 551 υπογραφές και 2.000 ακόμη υποστηρικτικές, προς την Εισαγγελία Περιβάλλοντος κατατέθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου του 2019 αλλά αρχειοθετήθηκε στις 11 Απριλίου του 2022. Στη συνέχεια οι πολίτες προέβησαν σε ασφαλιστικά μέτρα για την απομάκρυνση των Ρομά από τα Τσαΐρια, ενώ ακολούθησε υποβολή νέων στοιχείων στην Εισαγγελέα Περιβάλλοντος.
Παρεμβάσεις χωρίς αποτέλεσμα και «ποδόσφαιρο» ευθυνών
Οι δημοτικές και δικαστικές αρχές έχουν επανειλημμένως παρέμβει για το ζήτημα, χωρίς όμως ουσιαστικό αποτέλεσμα. Από το 2019, η Κίνηση Πολιτών προσέφυγε στον Συνήγορο του Πολίτη και αργότερα στον Εισαγγελέα Περιβάλλοντος. Μία πρώτη νίκη -αν και πρόσκαιρη-, της Κίνησης ήταν οι προσφυγές του Δήμου Θερμαϊκού επί δημαρχίας Γιώργου Τσαμασλή, και η εξασφάλιση τελεσίδικης απόφασης του Εφετείου υπέρ της αποβολής των καταπατητών. Όμως όταν έξι οικογένειες Ρομά του καταυλισμού προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κρίθηκε ότι η απομάκρυνση μπορεί να γίνει μόνον εφόσον προβλεφθεί εναλλακτική λύση μετεγκατάστασης. Η κίνηση ακολούθως προσέβαλε με έφεση την απόφαση και σήμερα η υπόθεση εκκρεμεί δικαστικά. Έκτοτε, οι σχεδιασμοί για μετεγκατάσταση των Ρομά παρέμειναν στα χαρτιά.
Η νέα διοίκηση του Δήμου Θερμαϊκού αναγνωρίζει το πρόβλημα, ωστόσο από μόνη της αδυνατεί να προβεί σε λύση. Όπως σημειώνει στο emakedonia.gr ο Δήμαρχος Θερμαϊκού, Θεόδωρος Τζέκος, από την έναρξη της θητείας του στο δημαρχιακό θώκο ως και το περασμένο Φθινόπωρο, πραγματοποιήθηκαν δυο σχετικές συσκέψεις με φορείς. Μία πρώτη πραγματοποιήθηκε στο ΥΜΑΘ με τον τότε Υφυπουργό Μακεδονίας Θράκης, Στάθη Κωνσταντινίδη στη οποία συμμετείχε και ο γενικός γραμματέας Ρομά και μια δεύτερη μετά το καλοκαίρι του 2024 με τον πρώην περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολο Τζιτζικώστα αντίστοιχα. Στην τελευταία αποφασίστηκε η σύσταση μιας επιτροπής η οποία θα έδινε λύσεις στο ζήτημα με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων: Δήμων Θερμαϊκού και Θέρμης, Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Αστυνομίας, Πυροσβεστικής και της Γενικής Γραμματείας Ρομά.
Όμως, η ανάληψη των νέων καθηκόντων από πλευράς Τζιτζικώστα, φαίνεται πως λειτούργησε αρνητικά για την πορεία του εγχειρήματος κι έτσι αυτό «πάγωσε». Παρά τις συσκέψεις με αρμόδιους κυβερνητικούς παράγοντες, μέχρι και σήμερα δεν έχει υπάρξει κάποια συγκεκριμένη εξέλιξη.
Ωστόσο όπως επισημαίνει ο Δήμαρχος, σε πρόσφατη επαφή του με τη νέα περιφερειάρχη κεντρικής Μακεδονίας, Αθηνά Αηδονά, η τελευταία του διεμήνυσε πως έχει λάβει τo ζήτημα υπόψιν της και πως σε συνάρτηση με τη δημιουργία του Τεχνολογικού Πάρκου του Thess INTEC στην περιοχή, πρόκειται να υπάρξουν εξελίξεις.
Οι κάτοικοι ωστόσο παραμένουν δύσπιστοι για το αν και πόσο σύντομα μπορεί να δοθεί λύση στο ζήτημα, ακόμη και με την υλοποίηση του Τεχνολογικού Πάρκου, καθώς σημειώνουν κωλυσιεργία στην έναρξη των έργων.
Ελπίδα από το Thess INTEC
Η προγραμματισμένη δημιουργία του Thess INTEC – ενός καινοτόμου τεχνολογικού πάρκου διεθνούς ενδιαφέροντος στην περιοχή – δημιουργεί αδιαμφισβήτητα νέα δεδομένα για την κατάσταση. Ο διευθύνων σύμβουλος του Thess INTEC, Νίκος Ευθυμιάδης, δήλωσε στο emakedonia.gr ότι οι μελέτες βρίσκονται σε τελικό στάδιο και ότι οι εργασίες θα ξεκινήσουν επίσημα στις αρχές του 2026.
Αυτό σημαίνει εκ των πραγμάτων πως το έργο δεν μπορεί να προχωρήσει εάν δεν υπάρξει λύση για τον οικισμό. «Αυτή τη στιγμή περιμένουμε την έγκριση των αδειών από την Περιφέρεια. Έχουμε κάνει ήδη τις μελέτες στις οποίες περιλαμβάνεται ο σχεδιασμός για δρόμο που διέρχεται μέσα από τον οικισμό των Ρομά αλλά και για αποστραγγιστικά έργα γύρω από την περιοχή που θα δημιουργηθεί το τεχνολογικό πάρκο. Φυσιολογικά όταν θα αρχίσουν να εκτελούνται τα έργα οι Ρομά θα πρέπει να εγκαταλείψουν την περιοχή γιατί θα στηθούν μεγάλα εργοτάξια. Καμία σχέση δεν έχει όμως το γεγονός ότι υπάρχει ο οικισμός των Ρομά εκεί με την καθυστέρηση έναρξης του έργου. Όπως όλα τα έργα έτσι και αυτό παίρνει χρόνο για να ξεκινήσει. Πρέπει να γίνει η παραχώρηση γης από την πλευρά μας στην περιφέρεια για να αρχίσουν οι εργασίες», ξεκαθαρίζει ο κ. Ευθυμιάδης.
Η υλοποίηση των έργων θα ολοκληρωθεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια από την έναρξη τους, όμως ήδη γίνονται κινήσεις για απομάκρυνση και μετεγκατάσταση των ανθρώπων του καταυλισμού σε άλλη περιοχή, όπως επεξηγεί. «Οι κινήσεις που κάνουμε είναι να προειδοποιούμε τους ανθρώπους εκεί ότι θα περάσει ο δρόμος μέσα από τον οικισμό τους και ότι αυτό ενέχει μεγάλη ταλαιπωρία για τους ίδιους. Τους έχουμε πει πολλές φορές ότι λόγω της μεγάλης επένδυσης που θα γίνει εκεί πέρα θα διαταραχθεί η ζωή τους, οπότε δεν μπορούν να παραμείνουν στο χώρο στον οποίο διαβιούν σήμερα», σημειώνει ο διευθύνων σύμβουλος του Thess Intec.
