Θεσσαλονίκη: Μια εικαστική έκθεση που «βυθίζεται» στα αχαρτογράφητα νερά της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης

Σε μια… κατάδυση στα αχαρτογράφητα νερά της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης προσκαλεί το κοινό η νέα έκθεση εικαστικών στο Ισλαχανέ.

Η έκθεση με τίτλο «Αχαρτογράφητα Νερά» παρουσιάζει έργα των νοσηλευόμενων της Πολυδύναμης Νοσηλευτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Θεσσαλονίκης (Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης) τα οποία φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων που πραγματοποιούνται στο νοσοκομείο.

Με αφορμή την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου), ο ζωγράφος και δάσκαλος του εργαστηρίου, Σώτος Ζαχαριάδης παραχώρησε μια αποκλειστική ξενάγηση στο emakedonia.gr και μίλησε για τα έργα, τους μαθητές αλλά και την επίδραση της ζωγραφικής στην ψυχική τους υγεία.

Το εργαστήριο λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1986 και αποτελεί έναν χώρο έκφρασης και δημιουργίας για τους νοσηλευόμενους. Ξεκίνησε με την υποστήριξη των Κέντρων Λαϊκής Επιμόρφωσης της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης (Ν.Ε.Λ.Ε), συνέχισε με ευρωπαϊκά προγράμματα και πλέον λειτουργεί αποκλειστικά στο πλαίσιο της Πε.Δ.Υ.Ψ.Υ της 3ης Υ.Π.Ε.

Η πρώτη παρουσίαση του εργαστηρίου πραγματοποιήθηκε το 1989 στον ιστορικό χώρο του Αλατζά Ιμαρέτ σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης. 

Η ομάδα αποτελείται από ενήλικες άνδρες και γυναίκες που είτε νοσηλεύονται στο Νοσοκομείο είτε απλά παρακολουθούνται.  Τα μαθήματα πραγματοποιούνται τέσσερις φορές την εβδομάδα ενώ συχνά υπάρχει και οικονομικό κίνητρο για την συμμετοχή. 

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα από όλες τις δεκαετίες του εργαστηρίου μέχρι και το 2025, τόσο ομαδικά όσο και συλλογικά με ελεύθερη θεματολογία ενώ έχει χρησιμοποιηθεί πλήθος υλικών από ξυλομπογιές και πλαστικά χρώματα μέχρι… σεντόνια.

«Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του εργαστηρίου τα οικονομικά ήταν πενιχρά και έτσι οι νοσηλευόμενοι ζωγράφιζαν πάνω στα σεντόνια τους με πλαστικά χρώματα που υπήρχαν στο νοσοκομείο για οικοδομικές εργασίες» σημειώνει ο κ. Ζαχαριάδης.

Έργα από εκείνη την εποχή έχουν τοποθετηθεί σε τελάρα και φιλοξενούνται στην έκθεση.

Οι νοσηλευόμενοι είναι ελεύθεροι να ζωγραφίσουν ό,τι επιθυμούν. Μεταξύ άλλων υπάρχουν αγιογραφίες, ελαιογραφίες, αφηρημένα έργα, πορτρέτα και γεωμετρικά σχέδια. 

Μάλιστα κάποιοι εξ αυτών ήταν ήδη ζωγράφοι γεγονός που αποτυπώνεται και στα έργα τους. «Πολλοί πιστεύουν ότι τα έργα των νοσηλευόμενων ανήκουν αποκλειστικά σε αυτό που λέμε «ωμή τέχνη» (brut art) λόγω απειρίας, κάτι που όπως βλέπετε δεν ισχύει. Σε πολλές περιπτώσεις η τεχνική είναι υψηλού επιπέδου» λέει χαρακτηριστικά ο ζωγράφος. 

Χαρακτηριστικές είναι οι αγιογραφίες ενός νοσηλευόμενου ο οποίος μάλιστα πρωτοτύπησε χρησιμοποιώντας ξυλομπογιές και χρυσόχαρτο με το αποτέλεσμα να είναι εντυπωσιακό. Ο ίδιος εργαζόταν ως αγιογράφος πριν νοσηλευτεί.

Ένας άλλος αντίστοιχα, με καταβολές από τη Σμύρνη, ζωγράφισε το λιμάνι της Κωνσταντινούπολης σε έναν πίνακα με τεχνική αρτιότητα, όπως τον χαρακτήρισε ο κ. Ζαχαριάδης.

Οι περισσότεροι πάντως ασχολήθηκαν για πρώτη φορά με τη ζωγραφική με αφορμή αυτό το εργαστήριο και με την καθοδήγηση του δασκάλου βρήκαν την δική τους εικαστική ταυτότητα. 

Χαρακτηριστικός είναι ο… Αυτάκιας ο οποίος χρησιμοποιώντας απλά σχέδια, λαδομπογιές και μαρκαδόρους δημιούργησε ένα αναγνωρίσιμο στυλ. Όπως εξηγεί ο κ. Ζαχαριάδης, πρόκειται για έναν ναυτικό με εικόνες από διαφορετικές κουλτούρες οι οποίες αποτυπώνονται και στα έργα του.

Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται επίσης και έργα από το νεοσύστατο τμήμα ζωγραφικής στο Κέντρο Ημέρας που ανήκει στο ίδρυμα καθώς και έργα από το εργαστήρι κεραμικής.

Περίοπτη θέση έχουν και τα συλλογικά έργα στην έκθεση, τα οποία φιλοτεχνούνται από ομάδες 3-4 ατόμων. «Είναι πιο εύκολο πολλές φορές για τους νοσηλευόμενους καθώς δεν έχουν εξ ολοκλήρου την ευθύνη του έργου και αισθάνονται πιο ελεύθεροι, με λιγότερο άγχος».

Η θεματολογία ποικίλλει: Στα έργα εκφράζεται η διτότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, υπάρχουν αυτόπορτρέτα,  θρησκευτικά θέματα και θέματα με αφήγηση. Χαρακτηριστικό είναι ένα έργο που αναφέρεται στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας με το στυλ μάλιστα να θυμίζει έντονα τον Ζαν Μισέλ Μπασκιά.

Όπως τονίζει ο κ. Ζαχαριάδης, οι νοσηλευόμενοι σπάνια σταματούν την ενασχόλησή τους με τη ζωγραφική άπαξ και ξεκινήσουν. Ο κυριότερος λόγος για να το κάνουν αυτό είναι εάν ενταχθούν σε κάποιο πρόγραμμα επί πληρωμή και δεν έχουν πλέον χρόνο.

Με λίγα λόγια, οι νοσηλευόμενοι μέσω αυτών των εργαστηρίων έχουν βρει έναν χώρο και τρόπο έκφρασης, όπου μπορούν να επικοινωνήσουν ό,τι επιθυμούν χωρίς περιορισμούς και κανόνες, όπως επισημαίνει και ο κ. Ζαχαριάδης.

Αυτά τα έργα κανονικά θα μπορούσαν να αποτελούν αντικείμενα επιστημονικής μελέτης τόσο των ψυχικών ασθενειών όσο και των ίδιων των νοσηλευόμενων αλλά εξ όσων γνωρίζουμε, δεν υπάρχει συστηματοποιημένη έρευνα της σχέσης της ζωγραφικής με την ψυχική υγεία - προς το παρόν τουλάχιστον.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 17 Οκτωβρίου.

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 10:00 - 14:00, Τετάρτη 16:00 - 20:00

Τηλέφωνο: 2310206910