Πρωϊνός καφές με τον Ξενή Σαχίνη (βίντεο)

Καλλιτεχνικός ο σημερινός πρωινός καφές. Έχοντας τριγύρω μας ζωγραφιές, χαρακτικές, πολλά βαγόνια και ατμομηχανές και φυσικά δεκάδες βιβλία, κουβεντιάσαμε με τον ομότιμο καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ Ξενή Σαχίνη για την τέχνη, το Ολοκαύτωμα, τα τρενάκια, αλλά και την παλιά Θεσσαλονίκη και την περιοχή Φλέμινγκ, όπου γεννήθηκε. Για τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας όπου σπούδασε τα ανήσυχα χρόνια της μεταπολίτευσης, το Παρίσι και τις σπουδές που ήταν τόσο διαφορετικές, αλλά και για θέματα της τέχνης και του πολιτισμού γενικότερα. Όταν τον ρωτήσαμε τι σχέση μπορεί να έχει η τέχνη με την κοινωνία απάντησε με βεβαιότητα ότι «η τέχνη δικαιούται να έχει γνώμη. Προφανώς και εγώ έχω κάνει απλά έργα. Από την άλλη μεριά θέλω να μιλήσω για αυτό που με καίει. Και αυτό είναι το τι βλέπω κάθε μέρα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και γύρω μου. Όταν άρχιζα τα μαθήματά μου, όπου και αν δίδαξα, ξεκινούσα λέγοντας: Είμαι ο τάδε, γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη, είμαι Ευρωπαίος πολίτης, περπατάω στο σύμπαν».

Πίνετε πρωινό καφέ;

Ναι, το πρωί.

Τι είδους είναι;

Ένα εσπρεσάκι που παίρνω από απέναντι.

Τι ώρα;

Το εγερτήριο εξαρτάται από το πότε έχω κοιμηθεί το βράδυ και πόσο κουρασμένος είμαι. Από το 2013 μέχρι και ένα μήνα πριν συμπλήρωσα δέκα εγχειρήσεις, από τις οποίες οι δύο ήταν πολύ σοβαρές. Η τελευταία ήταν ένα παιχνίδι: φόρεσα ένα βηματοδότη, ενώ η προτελευταία ήταν βαριά. Είχα 3 με 4 λεπτά ζωής από εσωτερική αιμορραγία και τη γλίτωσα.

Άλλαξε κάτι αυτό στον τρόπο που βλέπετε τη ζωή;

Όχι, γιατί από την πρώτη στιγμή που άρχισα αυτή τη μεγάλη προσπάθεια με τις εγχειρήσεις της καρδιάς, κάνοντας πέντε μπαϊπάς, όταν με ρώτησε ο γιατρός αν θα το σκεφτώ, του απάντησα: «Δεν έχω να σκεφτώ τίποτα. Να το κάνουμε αύριο;» Μου λέει: «Αύριο είναι Παρασκευή και τέτοιες εγχειρήσεις δεν κάνουμε, όταν το νοσοκομείο δεν έχει όλο το προσωπικό του. Να την κάνουμε Δευτέρα;» Έτσι έγινε και ο βηματοδότης.

Τώρα βλέπω δεν πίνετε καφέ. Ήπιατε χυμό ροδιού…

Με ξεδιψά και είναι καλύτερο για τον οργανισμό. Μη νομίζετε ότι ξέχασα το εσπρεσάκι μου. Το ήπια το πρωί σε έναν φίλο.

Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1954. Σε ποια περιοχή;

Γαμβέτα και Ελένης Θεοδωρίδου 8.

Τι εικόνες σάς έρχονται στο μυαλό από εκείνα τα χρόνια;

Μιλάμε για το ‘60. Η γειτονιά ήταν ένας παράδεισος, με πεύκα. Να φανταστείτε ότι ακόμα το πεύκο των παιδικών μου χρόνων υπάρχει στη Σόλωνος με Ιταλίας. Τότε δεν υπήρχε ούτε μπετόν ούτε άσφαλτος και τα ποδήλατα που είχαμε πάθαιναν φούιτ από τα τριβόλια, κάτι μικρά πετραδάκια που δεν τα πιάνουν το μάτι σου και… πάει το λάστιχο. Ακόμη θυμάμαι ότι όταν γίνονταν οι πρώτες πολυκατοικίες και προφανώς δεν υπήρχαν οι μπετονιέρες, ερχόταν τα φορτηγά και άφηναν την άμμο, τα σακιά με το μπετόν και τον ασβέστη. Σαν κώνους. Εμείς ανεβαίναμε στο δεύτερο όροφο και κάναμε τους αλεξιπτωτιστές (γελάει). Τέτοιο απίθανο συναίσθημα ελευθερίας και ανάτασης. Η αυλή στο σπίτι μας ήταν τεράστια, είχε ένα σωρό λουλούδια και οπωροφόρα δέντρα. Θυμάμαι τον πατέρα μου που με κυνηγούσε για να κάνω αριθμητική κι εγώ κρυβόμουν μέσα στη μεγάλη αυλή και έψαχνε να με βρει.

Καλλιτεχνική φύση ο πατέρας σας.

Ήταν καθηγητής του ελεύθερου σχεδίου στην Αρχιτεκτονική.

Σας επηρέασε στην πορεία σας;

Ήταν πάρα πολύ φυσιολογικό για μένα, γιατί ο πατέρας μου είχε διαγνώσει την αγάπη μου για την τέχνη. Όταν γυρνούσαμε από τις εξαμηνιαίες εξετάσεις εγώ πριν διαβάσω για το επόμενο μάθημα καθόμουν και ζωγράφιζα.

Σε τι ηλικία;

Όλο το γυμνάσιο και όλο το λύκειο.

Σχολείο που πήγατε;

Στο Ανατόλια.

Και δημοτικό;

Στο 8^ο δημοτικό, γωνία Μακεδονίας και Μιαούλη. Το σχολείο είναι κλειστό τώρα και μου σφάζει την ψυχή.

Η μαμά; Αδέλφια στο σπίτι;

Η αδερφή μου η Αγγελική είναι ιστορικός τέχνης και δίδαξε στο Πολυτεχνείο. Η μητέρα μου δούλευε στην Τράπεζα της Ελλάδος και τόσο ο πατέρας μου όσο και η μητέρα μου ήταν απόφοιτοι της Νομικής.

Θέλατε από μικρός να ασχοληθείτε με τη ζωγραφική;

Αυτό ήρθε πολύ φυσιολογικά. Μάλιστα όταν αναρωτιόντουσαν οι γονείς μου «τι θα γίνει ο Ξενής όταν μεγαλώσει» η απάντηση ήταν πάντα η ίδια: «Δεν το βλέπεις; Στη Σχολή Καλών Τεχνών θα πάει».

Και τότε υπήρχε μόνο στην Αθήνα.

Ναι, βέβαια.

Και για αυτό μπήκατε εκεί. Πότε;

Το 1973.

Πάνω στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

(Γνέφει καταφατικά).

Θυμάστε κάτι από εκείνα τα χρόνια;

Πολλά. Πολλά. Θυμάμαι την εκπαραθύρωση ενός άριστου συμφοιτητή μας, απογόνου από οικογένεια από το Δίστομο, τον οποίον τον βρήκανε μέσα σε έναν φωταγωγό. Λίγο μετά από το Πολυτεχνείο.

Πώς ήτανε εκείνα τα μεταπολιτευτικά χρόνια η φοιτητική ζωή στην Αθήνα; Πολύ ζωντανή εποχή σίγουρα.

Ναι, αλλά αν θέλετε την πολιτικοποίησή μου την οποία διατηρώ και σήμερα..

…φαντάζομαι στο χώρο της Αριστεράς.

Ναι. Δεν την απέκτησα με την εγγραφή μου σε κάποιο κόμμα. Δεν ήθελα να απολογούμαι σε κάποιον, ήθελα να έχω μια ελεύθερη γνώμη. Η πολιτικοποίησή μου εκφράστηκε μέσω των έργων μου. Υπάρχει ο στίχος του Σαββόπουλου «Με ποιους θα πας και ποιους θα μείνεις» και εγώ είπα ότι τις ικανότητές μου τις καλλιτεχνικές θα τις εντάξω στα όνειρά μου για έναν καλύτερο κόσμο. Δεν ήθελα να κάνω όμορφα έργα, ήθελα να κάνω έργα, τα οποία με εξέφραζαν, έργα που να κάνουν το θεατή όταν φύγει από την αίθουσα να τα θυμάται στο σπίτι του. Να τον κάνω να μην μπορεί να κοιμηθεί το βράδυ. Αυτό συνέβη στην τελευταία έκθεση που έκανα στο Γαλλικό Ινστιτούτο -είναι αλήθεια ότι αυτό με πήρε πολλά χρόνια (γελάει)- που ήρθαν 5 άτομα με δάκρυα στα μάτια. Μια κοπέλα μαζί με τη φίλη της που κάθισαν κάπου μια ώρα στην έκθεση και φεύγοντας τις ρωτάω: «Πώς σάς φάνηκε η έκθεση;» Η μια άρχισε να χάνει την αναπνοή της και τής λέω: «Θέλεις να φέρω νεράκι, είσαι καλά;» Και μου απαντά: «Είμαι Εβραία».

Η ευαισθητοποίησή σας σε αυτό το θέμα από πού προήλθε; Γιατί δεν έχετε κάποια εβραϊκή καταγωγή.

Όχι, αλλά στη γειτονιά γύρω γύρω υπήρχαν Εβραίοι. Η μάνα μου για παράδειγμα δεν έλεγε ποτέ Φλέμινγκ, έλεγε Μισραχή, η στάση επάνω στην Παπαναστασίου ήταν ο συνοικισμός 151. Η γιαγιά μου η Άρτεμις είπε σε μια γειτόνισσά της να τής αφήσει τις δύο κόρες της που ήταν στην ίδια ηλικία με τη μάνα μου. Και τής είπε: «Κοίταξε, θα τις κρύψω. Και η γειτόνισσα τής απάντησε: «Όχι, Άρτεμις, σε ευχαριστώ. Θα πάνε με τους αρραβωνιαστικούς τους να δουλέψουν μαζί». Και προφανώς δε γύρισαν ποτέ.

Να μείνουμε λίγο σε αυτό το θέμα: η Θεσσαλονίκη έχει συνειδητοποιήσει τη σχέση που είχε με την εβραϊκή κοινότητα;

Πήρε πάρα πολύ καιρό, αλλά το συνειδητοποίησε. Και όχι μόνο η Θεσσαλονίκη, αλλά όλος ο κόσμος. Νομίζω ότι τα πράγματα είναι καλύτερα, υπήρχαν εποχές, όπου κανείς δεν μιλούσε, ούτε οι ίδιοι οι επιζώντες γιατί έλεγαν «ποιος θα πιστέψει αυτά τα πράγματα που λέμε». Υπήρχαν Θεσσαλονικείς που σε ένα βράδυ απέκτησαν περιουσία, η οποία ανήκε σε Εβραίους, καθώς υπήρχε μια ειδική υπηρεσία των Γερμανών που παρέδιδε νομότυπα τις περιουσίες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

Άρα λέτε ότι πήρε καιρό η Θεσσαλονίκη να συνειδητοποιήσει τη σχέση της;

Νομίζω, ναι. Οι θητείες του Μπουτάρη ήταν καθοριστικές σε αυτό.

Η δική σας τελευταία έκθεση με τον τίτλο «Μνήμη#Λήθη» σε τι στόχευε;

Αν πούμε ότι για 48 χρόνια ασχολούμαι με το Ολοκαύτωμα είπα ότι ήρθε η ώρα να κάνω μια έκθεση στην οποία τα έργα θα ήταν από όλα τα καλλιτεχνικά ιδιώματα που χρησιμοποίησα σε αυτά τα χρόνια. Χαρακτική, ζωγραφική, κατασκευές, σχέδιο σε λαμαρίνα, με ηλεκτροκόλληση. Και όλα αυτά γιατί; Ό,τι κάνεις σε ένα χαρτί το αδυνατίζει το φως του ήλιου, γιατί και το χαρτί είναι εύθραυστο πράγμα. Ό,τι όμως χαράζεις με έξεργο -ακούγεται παράξενο, αλλά η χάραξη μπορεί να γίνει και εις βάθος και σε ύψος- αυτό δεν αλλοιώνεται ποτέ και αυτό μένει. Γιατί το σύγχρονο πρόβλημα, που από την πρώτη στιγμή υπήρξε αλλά τώρα έχει λίγο αμβλυνθεί, είναι η αποδοχή της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης -και όχι μόνο της ευρωπαϊκής- για τα δεινά του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Αν σκεφτούμε ότι οι νικητές, που ήμασταν εμείς οι Έλληνες, μετά το τέλος του εμφυλίου στείλαμε τον καλό ανθό της νέας γενιάς να δουλέψει στη Γερμανία για να έχει Γερμανία το οικονομικό θαύμα, λες πώς γίνεται αυτό; Και να μάς χρωστάνε ταυτόχρονα για το χρυσό και το δάνειο. Πώς γίνεται; Οι 20 άνθρωποι στο δικαστήριο της Νυρεμβέργης μπορεί να καταδικάστηκαν, αλλά τι έγινε με τα μεσαία στελέχη; Βγήκαν από τη φυλακή και εντάχθηκαν στη γερμανική κοινωνία και έζησαν κανονικά. Αυτά δεν μπορώ να τα κατανοήσω.

Και η έκθεση η δική σας;

Η έκθεση επιχείρησε να δημιουργήσει τα ερωτήματα στο θεατή, ο οποίος βλέποντας τα σημειώματα από κάτω, για τον τόπο, το χρόνο και το πρόσωπο, να μάθει κάτι παραπάνω. Γιατί σε κάθε έργο είχα τόπο χρόνο και πρωταγωνιστή.

Σε αυτή τη σχέση της Θεσσαλονίκης με το Ολοκαύτωμα θεωρείται ότι το Μουσείο του Ολοκαυτώματος μπορεί να παίξει ένα ρόλο επιταχυντή;

Ναι, ακόμα και το Εβραϊκό Μουσείο μπορεί να βοηθήσει σε αυτό.

Να κλείσουμε αυτό το θέμα με ένα ερώτημα επικαιρότητας, που έχει να κάνει με τη δυσπιστία που έχει ο κόσμος σήμερα απέναντι στο Ισραήλ λόγω της Γάζας. Πως το βλέπετε;

Και εδώ υπάρχουν πράγματα που δεν καταλαβαίνω. Δεν καταλαβαίνω δηλαδή πως ένας λαός μπορεί να επενδύει συνέχεια στη δυσπιστία και στο μίσος απέναντι στους γείτονές του. Βέβαια και η μεριά της Χαμάς δίνει όλες τις ηθικές δικαιολογίες. Από την άλλη κάποιος μπορεί να τις θεωρήσει στρατηγικά σωστές τις κινήσεις αυτές για τα συμφέροντα μιας χώρας. Εγώ δεν είμαι ούτε στρατιωτικός, ούτε πολιτικός.

Σημαντικό κομμάτι της ζωής σας περιλαμβάνει τη Γαλλία. Από το 1981 έως το 1985 παρακολουθήσατε σπουδές ζωγραφικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι. Πώς ήταν η γαλλική περίοδος μετά την Ελλάδα της μεταπολίτευσης;

Καταπληκτική. Οι καλλιτεχνικές σπουδές στην Ελλάδα με τη μεταπολίτευση δεν άλλαξαν. Μοντέλα κάναμε, αγάλματα κάναμε. Ο δικός μου ο δάσκαλος, ο Κώστας ο Γραμματόπουλος, όταν το 1978 τού πήγα την πρόσκληση για την πρώτη μου έκθεση στην Αθήνα, την έσκισε επιδεικτικά μπροστά στα παιδιά. Γιατί εγώ έκανα άλλα πράγματα εκτός από γυμνά και βοτσαλάκια. Και μού είπε μάλιστα: «Γιατί τα κάνεις αυτά;». Μα λέω ότι αισθάνομαι την ανάγκη.

Η πρώτη σας έκθεση τι είχε;

Βαγόνια και στρατιωτικά φαρμακεία μέσα σε έρημους τόπους. Μην ξεχνάμε την Κύπρο, που συμμετείχε κατά κάποιο τρόπο στην έκθεση ως θέμα εποχής με μια σειρά από φέρετρα καλυμμένα με την ελληνική σημαία.

Τι συναντήσατε στη Γαλλία;

Συνάντησα μια Σχολή όπου όλα τα πράγματα γίνονται με συζήτηση και χωρίς να χρησιμοποιείται η έννοια της προστακτικής. «Κάνε αυτό, κάνε εκείνο», πράγμα που γινόταν αφειδώς στην Αθήνα. Διότι όλοι έπρεπε να μοιάζουμε με το δάσκαλο, ενώ στη Γαλλία όλοι έπρεπε να βρούμε τι συμβαίνει σε εμάς. Όταν έδωσα εξετάσεις είχα πάρει μαζί μου ένα πάκο από σχέδια που κάναμε στην Αθήνα, παρουσιάστηκα σε μια επιτροπή από 7 άτομα και ακούω έναν από τα μέλη της να λέει: «Ακόμη ένας Έλληνας. Έχετε να μάς δείξετε κάτι;» «Ναι, βεβαίως έχω. Αυτά εδώ», τού λέω και βγάζω τα έργα μου. «Γιατί δεν μάς τα δείξατε αυτά;» μού λέει. «Γιατί πίστευα ότι θέλατε να δείτε ποια είναι η μόρφωσή μου», του λέω. «Όχι, κύριε, εμείς θέλουμε να δούμε τι σκέφτεστε εσείς για την τέχνη και δεν μάς ενδιαφέρει η μόρφωσή σας. Μας ενδιαφέρει η καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εσωτερικής σας αντίληψης για το τι είναι τέχνη σήμερα». Είμαι ευγνώμων βέβαια για τον δάσκαλό μου.

Από το 1986 διδάξατε σχέδιο και χαρακτική στο Τμήμα Εικαστικών του ΑΠΘ και υπήρξατε συντονιστής σε είκοσι πέντε συμφωνίες Erasmus. Πώς διαφοροποιούνται τα παιδιά όλα αυτά τα χρόνια;

Ναι, διαφοροποιούνται. Στην αντίληψη του τι σημαίνει συνδικαλισμός. Τα τελευταία χρόνια έχουν απομακρυνθεί από τις επίσημες ομάδες και αντιδρούν σπασμωδικά. Είτε προσωπικά είτε κάνοντας τις ομαδούλες τους.

Σπασμωδικά το λέτε λίγο αρνητικά.

Ναι, γιατί αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε κάτι όσο μεγαλύτερη ομάδα είμαστε -και εννοείται ότι δεν πάμε να σπάσουμε, δεν πάμε να γράψουμε, δεν πάμε να λοιδορήσουμε -η ισχύς μεγαλώνει. Είναι αυτό που έλεγε ο Ηλίας Ηλιού ότι θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα.

Πλην του συνδικαλισμού; Η σχέση της νέας γενιάς με την τέχνη σήμερα;

Η σχέση τους με την τέχνη πλουτίζεται ανάλογα με τον αέρα που έχει το Εργαστήριο. Αν ένα Εργαστήριο αποφασίσει ότι εγώ θα διδάξω μόνο ζωγραφική με πινέλο, τα παιδιά θα κάνουν αυτό. Σήμερα όμως η τέχνη και τα εικαστικά είναι μια πληθώρα πραγμάτων. Οπότε το Εργαστήριο οφείλει να παρουσιάσει όλες τις γλώσσες των εικαστικών για να μπορέσει να διαλέξει ο φοιτητής. Κάποτε υπήρχε μια μεγάλη συζήτηση-και αυτό το λέω εδώ και 30 χρόνια- για το αν η ψηφιακή τέχνη είναι τέχνη. Προφανώς και είναι. Και μάλιστα το έλεγαν ιδιαίτερα για τη χαρακτική και η δική μου συνεισφορά, η οποία τιμήθηκε από ιδρύματα του εξωτερικού, είναι ότι ξεκίνησα τη διαδικασία χαράζοντας σε ένα σκληρό υλικό, το οποίο όμως δεν το τύπωνα, αλλά το έβαζα μέσα στη θάλασσα, όπου περνούσαν οι ακτίνες του ήλιου Από μέσα το χάραζα και έριχνα μια δέσμη φωτός από πάνω και αντί να τυπώνονται τα ίχνη έβγαιναν επάνω σε ένα άσπρο χαρτί. Όταν το έβαζα στη θάλασσα έπαιρνα φωτογραφίες και έβλεπα πόσο αλλοιώνονται τα αυστηρά ίχνη από την κίνηση του νερού και το φως. Άρα, έχουμε χάραξη και αυτό είναι χαρακτικό.

Δεν βλέπετε να υπάρχουν κίνδυνοι από την ψηφιακή τέχνη;

Η ψηφιακή τέχνη είναι κανονικό είδος τέχνης. Εκείνο βέβαια που με ανησυχεί είναι η τεχνητή νοημοσύνη.

Τι εννοείτε σάς ανησυχεί;

Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου με τεχνητή νοημοσύνη. Ήδη δηλαδή ενώ ξέρω να στέλνω τα μέιλ μου και να γράφω μηνύματα έμεινα μέχρι εκεί.

Άρα, βλέπετε και κινδύνους;

Για την τεχνητή νοημοσύνη, ναι. Μα να σας πω: όταν ένας επιχειρηματίας θα αντικαταστήσει τους εργάτες του με ρομπότ, τα οποία έχουν σχεδόν τις ίδιες ή και καλύτερες ικανότητες, τι θα γίνει ο κοσμάκης που δουλεύει;

Η Σχολή Καλών Τεχνών μεταμορφώθηκε;

Ναι, βεβαίως.

Ως προς τι;

Υπήρξαν καινούργιοι καθηγητές και ο καθένας έβαλε το λιθαράκι του.

Για τη Θεσσαλονίκη μιλάτε;

Το ίδιο συνέβη και στην Αθήνα. Συγκοινωνούντα δοχεία είναι οι δύο Σχολές.

Τι θα βλέπατε ότι θα μπορούσε να αλλάξει στο ελληνικό πανεπιστήμιο για να πάει πιο ψηλά;

Αλλιώς θα επενδύσει η ελληνική πολιτεία στο Πολυτεχνείο, στην Ιατρική και στη Βιολογία και αλλιώς θα επενδύσει στους άχρηστους τους καλλιτέχνες. Ναι, είναι πάρα πολύ λογικό οι Σχολές αυτές να έχουν ανταποδοτικά τέλη. Γιατί μπαίνουν στην αγορά καινοτομίας, ενώ η τέχνη δεν μπορεί να αναγκάσει κάποιον να πάρει ένα έργο ή δύο ή περισσότερα έργα. Και λέω ανταποδοτικά τέλη και εννοώντας τα προγράμματα που έρχονται από τα ερευνητικά κονδύλια.

Εσείς τι αισθάνεστε ότι είστε σήμερα: χαράκτης…

…Όχι, τα πάντα αισθάνομαι. Είμαι ένας λαίμαργος που άμα δει ένα τραπέζι μπροστά θα τα δοκιμάσει όλα. Εκτός από αχινό (γελάει).

Σε επίπεδο τέχνης τι σημαίνει «δοκιμάζω τα πάντα από ένα τραπέζι»;

Σημαίνει κάνω χαρακτική, κάνω ζωγραφική, κάνω ψηφιακές εκτυπώσεις, μόνο τον Πάπα δεν κάνω (γελάει).

Αυτό από πίσω σας, όλη αυτή η τεράστια έκθεση με τα τρενάκια, που είναι αλήθεια ότι δεν την περίμενα σε τέτοιο μέγεθος, πότε και πως προέκυψε; Και πως το συνδυάσατε με τα εικαστικά;

Ξεκίνησα να μαζεύω τρενάκια το 1977.

Λίγο αφού τελειώσατε το πανεπιστήμιο, δηλαδή.

Λίγο πριν πάω στρατό. Ταυτόχρονα άρχισα να μαθαίνω την ιστορία του Ολοκαυτώματος, όπου το τρένο έπαιζε έναν καθοριστικό ρόλο. Για να αγοράσω τότε ένα τρενάκι έπρεπε να φύγει όλος ο μισθός του πατέρα μου. Ακόμα και τώρα είναι πανάκριβα. Ένα ακριβό μοντέλο -και δεν εννοώ τα μοντέλα που γίνονται από εργαλειομηχανές και φτάνουν τα 4 με 5 χιλιάρικα ευρώ- ένα ακριβό μοντέλο φτάνει άνετα τα 650 ευρώ.

Μια ατμομηχανή εννοούμε έτσι; Ούτε καν τα βαγόνια.

Μια ατμομηχανή μόνο. Εγώ εδώ μέσα δεν έχω τέτοια ακριβά πράγματα. Έτσι ξεκίνησα λοιπόν με τη συλλογή σιγά σιγά.

Είναι μια συλλογή 45 χρόνων;

Ναι.

Τα βάζετε ποτέ όλα μαζί σε λειτουργία;

Όλα μαζί όχι, γιατί θα μου πάρουν το κεφάλι (γελάει). Αλλά κυρίως γιατί θέλω να ακούω κυρίως για αυτά που είναι στο πάνω επίπεδο, αν κάτι πάει στραβά, θα το καταλάβω και θα το σταματήσω.

Δύο θεωρητικές ερωτήσεις. Περί σοσιαλιστικού ρεαλισμού και περί στρατευμένης τέχνης: υπάρχουν σήμερα;

Θα σας αναφέρω τον Edward Kienholz. Είναι μια εξαιρετικά μεγάλη προσωπικότητα, καλλιτέχνης διεθνούς φήμης, γερμανικής καταγωγής, Αμερικανός, που έκανε μια εξαιρετική τέχνη η οποία κριτικάριζε τη διεθνή και την αμερικανική κοινωνία. Αυτό είναι μια στρατευμένη τέχνη και δεν έχει να κάνει τίποτα με το λεγόμενο σοσιαλιστικό ρεαλισμό που είναι εμετικός Έχω πάει στη Βενετία και είδα ένα σωρό πράγματα και ξαφνικά το επόμενο περίπτερο ήταν της Σοβιετικής Ένωσης και βλέπαμε τον Λένιν έτσι, τον Λένιν αλλιώς, Στάλιν δεν υπήρχε γιατί είχε αποκαθηλωθεί. Μιλάμε για το 1968. Όχι, όχι.

Όμως η τέχνη ακουμπά στην κοινωνία

Βεβαιότατα, η τέχνη δικαιούται να έχει γνώμη. Προφανώς και εγώ έχω κάνει απλά έργα, χωρίς κάποιο νόημα για κάποιες ευτυχισμένες στιγμές. Από την άλλη μεριά θέλω να μιλήσω για αυτό που με καίει. Και αυτό είναι το τι βλέπω κάθε μέρα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και γύρω μου. Όταν πήγαινα στα μαθήματα που έκανα και στις επισκέψεις όλων αυτών των σχολών, ξεκινούσα λέγοντας: «Είμαι ο τάδε, γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη, είμαι Ευρωπαίος πολίτης, περπατάω στο σύμπαν».

Η έμπνευση πως έρχεται σήμερα;

Όταν δεν μπορείς να κοιμηθείς το βράδυ και σκέφτεσαι τι θα κάνεις την επόμενη μέρα.

Πώς αισθάνεσαι σήμερα με τον σιδηρόδρομο και τα τρένα που είναι λόγω των Τεμπών ένα απαξιωμένο και στοχοποιημένο μέσο;

Στοχοποιημένο θα έλεγα. Εγώ θα το έπαιρνα. Θεός φυλάξοι γίνονται και ατυχήματα στα αεροπλάνα, αλλά όλος ο κόσμος πετάει με τα αεροπλάνα. Επίσης το ατύχημα αυτό έγινε γιατί συνέβησαν ταυτόχρονα πολλές παραλείψεις. Έχω έναν παλιό μαθητή, ο οποίος είναι συνταξιούχος καπετάνιος του Εμπορικού Ναυτικού. Και μού έλεγε πώς όταν συμβαίνουν ατυχήματα, συμβαίνουν όχι γιατί έγινε κάτι στραβό, αλλά έγιναν 15 στραβά την ίδια στιγμή.

Θα πάμε στον ιδιώτη Ξενή Σαχίνη. Παντρεμένος από ότι καταλάβαμε από την κουβέντα μας;

Βεβαίως.

Εδώ και πόσα χρόνια;

Από το 1981 και η σχέση είχε ξεκινήσει 3 χρόνια πριν.

Παιδιά;

Δύο κόρες

Χαμογελάτε βλέπω.

Τις λατρεύω.

Τι κάνουν;

Η Ναταλία είναι αρχαιολόγος, είναι εδώ στη Θεσσαλονίκη με τα αγοράκια της και τον άντρα της, που τους λέω τράγους γιατί ως αγόρια και μικρά χτυπάνε συνεχώς τα κεφάλια τους. Και η Νικολέτα που είναι βιολόγος και ζει στην Αγγλία με δύο κοριτσάκια, την Ανδριάνα και την Αιμιλία, η οποία είναι παντρεμένη με το γυμνασιακό της έρωτα που παρόλο ότι οι σπουδές τούς χώρισαν και ο ένας ήταν στην Κρήτη και ο άλλος στην Ουτρέχτη βρισκόταν ενδιαμέσως.

Τι κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας εκτός από τα τρένα;

Στυλό. Πάρκερ.

Δηλαδή;

Συλλέκτης στυλό με διαφορετικά χρώματα. Τα χάρισα όμως πρόσφατα σε έναν φίλο.

Ένα μήνυμα για τα παιδιά που θέλουν να σπουδάσουν την Τέχνη;

Να σκεφτούν αν έχουν το κουράγιο να γίνουν καλλιτέχνες και όχι απλώς διπλωματούχοι. Το μετά είναι που κρίνει. Το δίπλωμα θα το πάρουν, το δίπλωμα όμως δεν αποδεικνύει ότι είσαι καλλιτέχνης, αλλά ότι τελείωσες μια σχολή. Τα δύσκολα αρχίζουν μετά, όταν είσαι φοιτητής έχεις μια ομπρέλα ανθρώπων που σε καθοδηγούν και σε προστατεύουν. Μετά όταν θα τελειώσεις, θα πάρεις υπό μάλης τα έργα σου, θα πας στην γκαλερί να τα δείξεις, θα εισπράξεις αρνήσεις και πολλές φορές προσβολές. Εκεί είναι τα δύσκολα.

Είπατε τη λέξη γκαλερί. Υπάρχει μέλλον σε αυτό που θεωρείται η βιομηχανία του επαγγέλματος; Πώς το βλέπετε;

Πάντα υπάρχει.

Και στη Θεσσαλονίκη;

Ναι, παρόλο που η Θεσσαλονίκη χτυπήθηκε ιδιαίτερα άσχημα μετά την οικονομική κρίση και πολύ περισσότερο από την Αθήνα. Μπορεί όμως να επανακάμψει. Και οι τιμές μπορεί να έχουν πέσει, αλλά πάντοτε υπάρχουν δοσοληψίες.

Για το τέλος η ερώτηση με το μαγικό ραβδί: τι θα αλλάζατε στα ελληνικά πανεπιστήμια που θα έκαναν πιο ελκυστικές τις σπουδές στις Σχολές Καλών Τεχνών; Και με τι τρόπο θα γινόταν ο Έλληνας πιο φιλότεχνος;

Επειδή είμαστε μια Σχολή Καλών Τεχνών που περιλαμβάνει τον κινηματογράφο, τη μουσική, τα εικαστικά και το θέατρο, θα πρέπει οι υπόλοιπες σχολές των επιστημόνων να καταλάβουν ότι η διδασκαλία της τέχνης είναι ένα σπουδαιότατο κομμάτι του λεγόμενου πολιτισμού. Ένας επιστήμονας μορφωμένος πολιτισμικά μπορεί να είναι και πιο αποδοτικός στην τέχνη του. Σε ότι αφορά τη φιλοτεχνία του Έλληνα θα έλεγα το εξής: όταν οι απόφοιτοί μας γεμίζουν την ελληνική κοινωνία, τότε οι ίδιοι έχουν έναν λόγο περισσότερο, ο οποίος θα γεμίσει τους θεατές και το κοινό με ερωτήματα και με περιέργεια. Αν σε μια έκθεση λοιπόν πάνε 40 και οι 10 θελήσουν να ξαναπάνε σε μια άλλη, να το καλό αποτέλεσμα.