Πρωινός καφές με τον ιδρυτή της Isomat Στέφανο Τζιρίτη

Περί επιχειρείν σήμερα ο πρωινός καφές με τον ιδρυτή της Isomat Στέφανο Τζιρίτη. Γεννημένος στη Διαγώνιο έπαιζε μικρός μπίλιες και μπάλα στην Τσιμισκή και ήθελε να βλέπει «πράγματα μεγάλα». Γι’ αυτό σπούδασε πολιτικός μηχανικός. «Γιατί στο επάγγελμά μας βλέπεις το δημιουργικό, βλέπεις αυτό που κάνεις σε μέγεθος», τονίζει.

Μετά ήρθαν οι σπουδές στη Γερμανία και η Isomat στα τέλη της δεκαετίας του ’70, μια start up εταιρία που συνεργάστηκε με μια γερμανική εταιρία για να πάρει την τεχνογνωσία και να παράξει τα υλικά εντός Ελλάδας. Σήμερα η λέξη είναι γνωστή σε όλους. Για το ελληνικό επιχειρείν ο 80χρονος πλέον Στέφανος Τζιρίτης, που ακόμη και σήμερα πηγαίνει κάθε μέρα στο γραφείο του στις εγκαταστάσεις της εταιρίας στον Άγιο Αθανάσιο, λέει ότι το βασικό του ατού είναι οι άνθρωποί της, ενώ για το μυστικό της επιτυχίας αναφέρει δύο πράγματα. Αγάπη για αυτό που κάνεις και σωστοί συνεργάτες. Γιατί -όπως λέει- η επιτυχία είναι αποτέλεσμα ομαδικότητας, δεν είναι αποτέλεσμα ενός ανθρώπου.

Ευχαριστούμε για τον καφέ και τα κουλουράκια. Ξεκινάμε από αυτό και για το αν υπάρχει πρωινός καφές στη ζωή σας;

Βεβαίως και υπάρχει. Κάθε πρωί πίνω έναν πρωινό καφέ πριν ξεκινήσω για τη δουλειά, αλλά και μετά κατά τη διάρκεια της δουλειάς έχω πάντα ένα καφεδάκι δίπλα μου. Όταν τώρα πήγαινα και πηγαίνω με φίλους σε κάποια καφετέρια, τότε προτιμώ καπουτσίνο.

Το πρωί γαλλικό, όπως τώρα;

Ναι, το πρωί γαλλικό.

Τι σκέφτεστε την ώρα του; Τι έχει προηγηθεί ή την ημέρα που έρχεται;

Το πρωί είμαι πολύ χαλαρός. Κάνω γυμναστική συνήθως μισή ώρα, όχι τίποτα το ιδιαίτερο, αλλά έχω μια μέθοδο που βασίζεται περισσότερο σε περπάτημα στο διάδρομο, αλλά και λίγο βάρη και στη συνέχεια παίρνω ένα ωραίο πρωινό. Εκείνη την ώρα είμαι πάντα χαλαρός και ποτέ δεν έχω κάτι ιδιαίτερο να σκεφτώ. Ξεκινώ πολύ χαλαρά την ημέρα μου.

Πάμε αρκετά χρόνια πίσω: γεννηθήκατε στη Θεσσαλονίκη. Σε ποια περιοχή;

Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στη Διαγώνιο, Τσιμισκή και Παύλου Μελά. Γιατί εκεί τόσο κεντρικά; Γιατί ο πατέρας μου ήταν οδοντίατρος, οπότε το οδοντιατρείο και το σπίτι ήταν μαζί και έπρεπε να είναι σε κεντρικό μέρος.

Ο μπαμπάς οδοντίατρος, η μαμά;

Οικιακά.

Αδέλφια;

Όχι, μοναχογιός.

Τι θυμάστε ως παιδική εικόνα από τη Θεσσαλονίκη του τότε;

Το κέντρο, που βέβαια έχει αλλάξει τρομερά. Για να καταλάβετε η προέκταση της Τσιμισκή από τη Διαγώνιο και μέχρι τη ΧΑΝ ήταν χωματόδρομος. Εμείς παιδιά παίζαμε στην Τσιμισκή επάνω, που ήταν χώμα, τα παιχνίδια της εποχής. Με μπίλιες γιατί δεν περνούσε κανένα αυτοκίνητο. Ήταν μια γειτονιά.

Μπίλιες και μπάλα;

Όλα. Και στη συνέχεια έπαιξα και μπάσκετ.

Δημοτικό που πήγατε;

Στο 40ο, το επονομαζόμενο και Ιωαννίδειο που βρίσκεται στη Φιλικής Εταιρείας. Εκεί ήταν η περιφέρειά μου. Ήταν ένα εξαιρετικά δύσκολο και πάρα πολύ καλής ποιότητας σχολείο.

Και μετά Γερμανική Σχολή. Γιατί;

Επειδή απέτυχα να μπω στο Πειραματικό, όπου ήμουν επιλαχών. Επειδή όμως ήμουν καλός μαθητής, ήθελα κάτι ιδιαίτερο και έτσι κατάφερα να δώσω εξετάσεις εκ των υστέρων στα γερμανικά μαζί με τους μετεξεταστέους της τότε χρονιάς για να μπω στο γερμανικό. Όταν μπήκα εγώ στο γερμανικό λειτουργούσε μόλις η δεύτερη τάξη μετά την επαναλειτουργία του σχολείου μετά πόλεμο. Η πρώτη τάξη είχε μπει χωρίς εξετάσεις. Οι δικοί μου οι συμμαθητές έδωσαν εξετάσεις στη γλώσσα τον Ιούνιο. Εγώ δεν ήμουν μεταξύ αυτών, γιατί είχα δώσει εξετάσεις στο Πειραματικό. Ήθελα όμως το κάτι άλλο και τότε πίεσα να πάω στο γερμανικό. Θυμάμαι ότι πήγα με τη μητέρα μου και τους πρότεινα να με πάρουν. Μου είπαν όμως ότι αφού δεν ξέρεις τη γλώσσα πώς θα σε πάρουμε (γελάει). Οπότε τους είπα ότι εγώ θα μάθω τα γερμανικά. Μου είπαν ότι αυτό είναι πρωτοφανές και μετά από μία εβδομάδα μάς ειδοποίησαν να δώσω εξετάσεις μαζί με τους μετεξεταστέους και αν περάσω έχει καλώς. Μέσα σε δύο μήνες εγώ έγινα στα γερμανικά καλύτερος από όλους και μπήκα με άριστα και μάλιστα πήρα και το βραβείο της γλώσσας τελειώνοντας την πρώτη Γυμνασίου.

Τι πήρατε από το γερμανικό;

Το γερμανικό ήταν πάρα πολύ καλό σχολείο τουλάχιστον εκείνη την εποχή για την οποία μπορώ να αναφέρω. Εκεί μάθαμε να δουλεύουμε με σύστημα, να είμαστε συστηματικοί και μεθοδικοί, άνοιξαν τα μάτια μας γιατί τότε η Ελλάδα ακόμα ήταν περιορισμένη. Γνωρίσαμε μια ξένη χώρα και κουλτούρα, κάναμε και ένα ταξίδι στη Γερμανία που κράτησε πάνω από 3 εβδομάδες, όπου μείναμε σε οικογένειες. Όπως καταλαβαίνετε τα οφέλη ήταν πάρα πολλά και μετά αυτό με ωφέλησε και το γεγονός ότι πήγα στη Γερμανία, όπου ήταν πολύ εύκολο για μένα να σπουδάσω γιατί ήταν μια συνέχεια του σχολείου. Στο γερμανικό σχολείο τα μαθηματικά, η φυσική, η χημεία και όλα αυτά τα σχετικά για να γίνεις μηχανικός μαθήματα, ήταν στα γερμανικά και με Γερμανούς καθηγητές.

Θέλατε πάντοτε να σπουδάσετε πολιτικός μηχανικός;

Ναι.

Γιατί;

Πρώτον γιατί τότε το επάγγελμα αυτό ήταν αρκετά «πιασάρικο» και υπήρχε ζήτηση μεγάλη και δεύτερον γιατί ήταν κάτι που μου άρεζε.

Φτιάχνατε από μικρός μικροκατασκευές;

Όχι, αλλά είχα μια κλίση προς τα μαθηματικά, τη φυσική και τη χημεία και προς όλα αυτά τα θετικά μαθήματα. Μετά μου άρεζε να βλέπω πράγματα μεγάλα. Γιατί στο επάγγελμά μας βλέπεις το δημιουργικό, βλέπεις αυτό που κάνεις σε μέγεθος.

Σπουδάσατε στο TU, δηλαδή στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου στα μέσα της δεκαετίας του ‘60. Πόσο εύκολο ήταν κάτι τέτοιο εκείνα τα χρόνια για έναν 18χονο από τη Θεσσαλονίκη;

Ήταν δύσκολο για κάποιον που ήταν μοναχογιός και είχε φύγει από την αγκαλιά των γονιών του (γελάει). Αυτό ναι. Από την άλλη όμως σε ότι αφορά στα μαθήματα, εκεί τα πράγματα ήταν πολύ πιο απλά για μένα γιατί ήταν μια συνέχεια του σχολείου. Δεν είχα πρόβλημα να συνεννοηθώ με τους ανθρώπους, ήξερα τη νοοτροπία, ήξερα όλες τις ειδικές εκφράσεις των τεχνικών θεμάτων των μαθηματικών, της φυσικής και της χημείας και έτσι ήταν πολύ πιο απλό. Είχε όμως τη δυσκολία το να μάθεις να μένεις ξαφνικά μόνος και όλα αυτά που μπορεί να προκύψουν. Δηλαδή, να μείνεις από λεφτά, να ταλαιπωρηθείς για να βρεις διαμονή και όλα αυτά που συναντά κανείς στην αρχή. Μετά όμως συνηθίζεις.

Ήσασταν και υπότροφος του DAAD.

Υπότροφος του DAAD έγινα όταν τελείωσα το προδίπλωμα και έβγαλα πολύ καλό βαθμό.

Κάνατε και Νebenjob ως φοιτητής; Δουλειά για το χαρτζιλίκι, δηλαδή..

Δούλεψα και σα σερβιτόρος και κάποια στιγμή σε κάποια βιοτεχνία.

Δεν υπάρχει Έλληνας φοιτητής στη Γερμανία που να μην έχει δουλέψει ως σερβιτόρος.

Υπήρχε προσφορά, υπήρχε και μια οργάνωση φοιτητική, η οποία λεγόταν Tusman, δηλαδή «Telefonieren und Studenten machen alles», που σημαίνει «οι τηλεφωνητές και οι φοιτητές κάνουν τα πάντα. Ήταν ένα είδος γραφείου ευρέσεως εργασίας για φοιτητές, όπου μπορούσες να πας και να βρεις δουλειά για να δουλέψεις για 2 και 3 μέρες.

Διατελέσατε και βοηθός καθηγητή στην έδρα του οπλισμένου σκυροδέματος στο Βερολίνο.

Ήμουν Tutor, δηλαδή βοηθός καθηγητή με διδακτική ιδιότητα. Επειδή είχα πιστέψει στο μάθημα του οπλισμένου σκυροδέματος μού έκανε την πρόταση ο καθηγητής μου και έγινα βοηθός για να διδάσκω τις ασκήσεις της θεωρίας του μαθήματός του. 4 φοιτητές κάναμε τους 4 Τutoren για τις ασκήσεις που αντιστοιχούσαν στα μαθήματα των καθηγητών.

Σκεφτήκατε ποτέ να ασχοληθείτε με τη διδακτική στο πανεπιστήμιο;

Όχι.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργαστήκατε ως πολιτικός μηχανικός τόσο σε μελέτες όσο και σε κατασκευές δομικών έργων. Τι κερδίσατε από αυτά τα χρόνια;

Ήταν σημαντική εμπειρία. Το γεγονός δηλαδή ότι επειδή δεν είχα λεφτά για να ανοίξω δικό μου γραφείο, πήγα υπάλληλος ως μηχανικός σε μια εταιρεία κατασκευαστική όπου κάναμε εργοστάσια. Αυτό ήταν για μένα μεγάλη εμπειρία γιατί έμαθα από κοντά πάρα πολλά πράγματα: τόσο από γιαπί όσο και από κατασκευές, τα οποία δε θα τα μάθαινα, αν άνοιγα ένα γραφείο και κοιτούσα να βγάζω άδειες και να συμπληρώνω έναν φάκελο για να βγει μια άδεια. Μπήκα στα βαθιά, δούλεψα πάρα πολύ, ακόμα και τα Σαββατοκύριακα. Για μένα αυτό ήταν ένα μεγάλο σχολείο, ενώ συγχρόνως είχα τη δυνατότητα να μαζέψω και κάποια χρήματα.

Πώς ήρθε η ιδέα για την Isomat; Και καταρχήν τι σημαίνει η λέξη;

Έρχεται από τα γερμανικά και σημαίνει Isolationsmaterialien, δηλαδή υλικά μόνωσης. Τότε που ξεκινήσαμε με αυτήν την ιδέα περισσότερο προς τη μόνωση ήταν η κατεύθυνση. Βέβαια μετά επεκταθήκαμε και σε πάρα πολλά άλλα θέματα.

Γιατί κάνατε λοιπόν την Isomat;

Λόγω του ότι δεν είχα χρήματα, δεν μπορούσα να κάνω εργολαβίες ούτε μπορούσα να ανοίξω γραφείο. Ήθελα όμως να χρησιμοποιήσω αυτό που ήταν το πλεονέκτημά μου το ανταγωνιστικό. Πρώτον ότι ήμουν πολιτικός μηχανικός και δεύτερον ότι είχα τελειώσει σπουδές στη Γερμανία. Αλλά σκέφτηκα ότι πρέπει να συνεργαστώ με μια γερμανική εταιρεία, η οποία να μου δώσει κάποιο knowhow για να μπορέσω να κάνω κάποια παραγωγή των προϊόντων εδώ στην Ελλάδα. Γιατί τα προϊόντα αυτά και λόγω των μεταφορικών θα ήταν ακριβά, αν τα έκανα εισαγωγή. Έτσι πήγα κατευθείαν στην παραγωγή, βρήκα μια γερμανική εταιρεία με την οποία αρχίσαμε μια πολύ καλή συνεργασία. Όλα αυτά χωρίς λεφτά.

Ένα είδος startup για την εποχή.

Ακριβώς. Νοίκιασα ή για την ακρίβεια επειδή τότε είχα και έναν συνέταιρο νοικιάσαμε ένα μικρό ορνιθοτροφείο, ένα κοτέτσι δηλαδή, στο οποίο είχαν ψοφήσει οι κότες, κάπου στους Λαχανόκηπους της Νέας Ιωνίας, που ήταν περίπου 200 τετραγωνικά με τσιμεντόλιθους και ξύλινη στέγη. Εκεί τότε ξεκινήσαμε να παράγουμε προϊόντα ένα προς ένα, τα οποία όμως θα ήταν με γερμανική τεχνολογία, γιατί είχαμε υπογράψει σύμβαση παροχής τεχνολογίας με μια γερμανική εταιρεία που προϋπήρχε πριν από το μεσοπόλεμο και ήταν κάτι αντίστοιχο με την Isomat.

Πρώτο προϊόν το asolit, ένα πλαστικοποιημένο και επιβραδυντικό προϊόν για την πήξη των κονιαμάτων που αντικατέστησε…

…τον ασβέστη. Αυτό ήταν μια τρομερή καινοτομία, θα έλεγα μια επανάσταση. Γιατί αντικαταστήσαμε τον χύμα ασβέστη, τον πολτό ασβέστη που ήταν τότε στην οικοδομή για τα κτισίματα με ένα υγρό. Οπότε στην τσιμεντοκονία δεν βάζαμε ασβέστη, αλλά αυτό το λίγο υγρό, 50 έως 70 γραμμάρια και έκανε την ίδια δουλειά. Τι έκανε δηλαδή; Πρώτον δεν έπηζε το υλικό και δεύτερον κολλούσε στον τοίχο. Αυτό το υλικό αυξάνει τις αντοχές γιατί ο ασβέστης ήταν μειωτής αντοχών, μείωνε το κόστος και γλίτωνε την αποθήκευση του ασβέστη που ήθελε χώρο και δημιουργούσε μεγάλη βρωμιά. Αυτό είναι μια μεγάλη επανάσταση για εκείνη την εποχή στον τρόπο εργασίας, αλλά ήθελε πάρα πολύ κυνήγι για να πείσουμε τους ανθρώπους και τους τεχνίτες να το χρησιμοποιούν. Γιατί στην αρχή είχαν μεγάλες αμφιβολίες, όμως αυτό μάς έδωσε και μια δυνατότητα να ξεχωρίσουμε από τον ανταγωνισμό.

Βλέπω τώρα εδώ τα άλματα που κάνατε. Τα λέω εν τάχει: η ISOMAT αποτελεί έναν ελληνικό πολυεθνικό όμιλο παραγωγής δομικών χημικών, κονιαμάτων και χρωμάτων. Με τρεις μονάδες παραγωγής, εκ των οποίων η μία βρίσκεται στη μητρική εταιρεία στη Θεσσαλονίκη και οι άλλες δύο στις θυγατρικές του εταιρείες στη Ρουμανία (Pantelimon) και στη Σερβία (Simanovci), ενώ διαθέτει και σύγχρονες εγκαταστάσεις στον Ασπρόπυργο Αττικής.

Εδώ και σχεδόν 3 χρόνια είμαστε εκεί, γιατί παλιά ήμασταν στα Οινόφυτα.

Επιπλέον διατηρεί 3 εμπορικές θυγατρικές σε Γερμανία, Βουλγαρία και Σλοβενία, ενώ παράλληλα η εταιρεία πραγματοποιεί εξαγωγικές πωλήσεις σε περισσότερες από 80 χώρες παγκοσμίως. Ποιο είναι το μυστικό αυτής της για επιτυχίας;

Θα έλεγα ότι κυρίως είναι το θέμα από πού ξεκινήσαμε και πού φτάσαμε. Όταν ξεκινάει κανείς ποτέ δεν φαντάζεται ότι θα φτάσει σε αυτό το σημείο. Ούτε εγώ μπορούσα να πιστέψω ότι έτσι όπως ξεκινήσαμε, χωρίς χρήματα και χωρίς κάτι άλλο, θα φτάναμε εδώ που φτάσαμε. Πρέπει να πω ότι ενδιάμεσα χωρίσαμε με τον συνέταιρό μου, εγώ εξαγόρασα το ποσοστό του και έτσι συνεχίσαμε παραπέρα. Αυτό έγινε από το 1996 και μετά. Με ρωτάτε πού οφείλεται η επιτυχία; Πρώτα στην αγάπη για αυτό που κάνεις. Αλλά όταν κάνεις κάτι που είναι και χόμπι σου, θεωρώ ότι πως ό,τι και να κάνεις αργά ή γρήγορα θα έχεις κάποια επιτυχία. Τώρα πόσο μεγάλη θα είναι αυτή η επιτυχία εξαρτάται και από άλλους παράγοντες. Το δεύτερο βασικό είναι οι σωστοί άνθρωποι. Πρέπει να έχεις τους σωστούς συνεργάτες γιατί μόνος σου δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Άρα, είναι σημαντικό να διαλέγεις τους καλούς συνεργάτες, οι οποίοι θα είναι αυτοί που θα σε βοηθήσουν ούτως ώστε ομαδικά να μπορέσεις να πετύχεις κάτι. Γιατί η επιτυχία είναι αποτέλεσμα ομαδικότητας, δεν είναι αποτέλεσμα ενός ανθρώπου. Και εκεί πάνω δημιουργήσαμε και έχουμε αυτή τη στιγμή μια ομάδα πάρα πολύ ικανών ανθρώπων, με τους οποίους συνεργαζόμαστε. Το μυστικό της επιτυχίας για κάθε εταιρεία θεωρώ ότι είναι οι άνθρωποί της. Αυτό είναι το Νο 1. Η εργασία και οι προσπάθειες των ανθρώπων είναι αυτό που φέρνει την επιτυχία και στα οικονομικά, αλλά και σε ό,τι βλέπει κανείς από κτίρια μηχανήματα και τεχνολογία.

Τι σημαίνει καινοτομία για εσάς;

Η καινοτομία μπορεί να είναι πολλαπλή. Μπορεί να είναι να βγάλεις ένα προϊόν όπως το asolit που αντικαθιστά κάποιο άλλο προϊόν, αλλά με πολύ καλύτερα πλεονεκτήματα και προτερήματα. Καινοτομία είναι να αλλάξεις μια συσκευασία κινητή και να την κάνεις πιο εύχρηστη και πιο ελκυστική. Καινοτομία είναι επίσης ο τρόπος με τον οποίο θα συμπεριφερθείς στην αγορά, με το σέρβις και με την τεχνική υποστήριξη. Συνεπώς η καινοτομία είναι πολλά πράγματα

Το τελευταίο σας «παιδί» είναι η νέα μονάδα παραγωγής EPS, που είναι η διογκωμένη πολυστερίνη. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε εδώ στη Θεσσαλονίκη και ξεκίνησε από πέρσι. Ποιος ο λόγος για το νέο προϊόν;

Είναι το κατεξοχήν θερμαντικό υλικό για την εξωτερική θερμομόνωση των σπιτιών και των κατοικιών. Τώρα πια η θερμομόνωση δε γίνεται όπως παλιά «σάντουιτς», αλλά εξωτερικά στις κατοικίες και στις οικοδομές. Γίνεται δηλαδή στην εξωτερική επιδερμίδα της οικοδομής. Η θερμομόνωση αποτελείται από διάφορα στρώματα και το κατεξοχήν θερμομονωτικό υλικό είναι διογκωμένη πολυστερίνη, η οποία κολλάει επάνω και στη συνέχεια έρχονται οι έγχρωμοι ακρυλικοί σοβάδες και τα λοιπά και έχουμε μια ολόκληρη διαστρωμάτωση. Παλιά είχαμε όλη αυτή τη διαστρωμάτωση, αλλά το θερμαντικό υλικό δεν το παράγαμε εμείς, τώρα το παράγουμε και αυτό. Άρα, δίνουμε με τα προϊόντα μας ολοκληρωτική λύση για την εξωτερική θερμομόνωση και επειδή στην Ελλάδα κατέχουμε ένα μεγάλο ποσοστό της αγοράς της εξωτερικής θερμομόνωσης, αυτό μάς βοήθησε πολύ. Γιατί δίνουμε έτσι όλο το πακέτο της εξωτερικής θερμομόνωσης.

Δε θέλω να μου αποκαλύψετε επιχειρηματικά μυστικά, αλλά υπάρχουν επιχειρηματικά σχέδια για το μέλλον;

Βεβαίως υπάρχουν, πάντα υπάρχουν. Όταν παύεις να ονειρεύεσαι και όταν παύεις να σχεδιάζεις αυτό είναι ένα πρόβλημα. Η εταιρεία είναι μια ζωντανή υπόσταση, η οποία πρέπει συνεχώς να αναπτύσσεται, να ονειρεύεται, να σχεδιάζει.

Τι περιλαμβάνονται στα σχέδιά σας;

Για παράδειγμα νέες εξαγορές από κάποιες υφιστάμενες εταιρείες είτε εδώ στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Η δημιουργία νέων προϊόντων. Πάντα υπάρχουν καινούργιες ανάγκες και προϊόντα που καλύπτουν επιπρόσθετες και ειδικές ανάγκες στον κατασκευαστικό τομέα. Επίσης έχουμε ερευνητικά σημεία, 7 για την ακρίβεια, 5 στην Ελλάδα και 2 στο εξωτερικό που ασχολούνται με την έρευνα και την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Είτε για βελτίωση των παλιών είτε για δημιουργία νέων. Στην εταιρεία έχουμε 110 μηχανικούς και χημικούς που δουλεύουν είτε για την τεχνική υποστήριξη είτε για την έρευνα.

Υπάρχει μια νέα τάση στον κατασκευαστικό τομέα;

Εγώ θα έλεγα ότι περισσότερο είναι η εξειδίκευση που πλέον παίζει ένα σημαντικό ρόλο. Πρέπει να έχεις για κάθε κατασκευαστικό πρόβλημα και συγκεκριμένο προϊόν. Παλιά δεν τα είχαμε αυτά και προσπαθούσαμε με τα λίγα προϊόντα που είχαμε κάνοντας διάφορες αναμείξεις να βγάζουμε ένα αποτέλεσμα. Τώρα αυτό δεν αρκεί. Σήμερα έχουμε μπει και στον τομέα των χρωμάτων και της πολυουρεθάνης που είναι 2 διαφορετικά εργοστάσια και αυτά. Εμείς αυτή τη στιγμή έχουμε ένα εργοστάσιο κονιαμάτων, ένα εργοστάσιο χρωμάτων, ένα εργοστάσιο παραγωγής πολυουρεθανικών προϊόντων και ένα εργοστάσιο διογκωμένης πολυστερίνης.

Είχατε πλούσια συμμετοχή και στα κοινά, καθώς υπήρξατε επί σειρά ετών μέλος της Διοικητικής Επιτροπής και Αντιπρόεδρος του ΣΒΕ, Αντιπρόεδρος του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου και Πρόεδρος της Επιτροπής Βορείου Ελλάδος. Πως ήταν η εμπειρία σε αυτές τις θέσεις; Γιατί πολλές φορές δεν είναι εύκολο να τα συνδυάσει κανείς αυτά. Και την επιτυχημένη επιχείρηση και τη συμμετοχή στα κοινά.

Συνδυάζεται όμως πολύ ωραία. Παίρνοντας μέρος στα κοινά, όπως είναι ο ΣΒΕ ή το Ελληνογερμανικό Επιμελητήριο, αυτό έχει να κάνει πολύ με τη δουλειά σου. Γενικά με τη βιομηχανία και με τις εξαγωγές, αλλά και με την αντιμετώπιση από την εκάστοτε κυβέρνηση των προβλημάτων. Πρέπει να είσαι ζωντανός σε αυτά, να συμμετέχεις, να συζητάς με τους υπουργούς. Γιατί οι εκάστοτε πολιτικοί ψάχνουν και αυτοί να βρουν τη γνώση από σένα. Για παράδειγμα: τι προβληματίζει τη βιομηχανία ούτως ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν. Γιατί δεν μπορεί να τα ξέρουν όλα. Άρα, εσύ δουλεύεις συμβουλευτικά και συγχρόνως έρχεσαι σε επαφή και μαθαίνεις πως δουλεύει και το κράτος. Έχω μιλήσει με πάρα πολλούς πρωθυπουργούς και υπουργούς και υφυπουργούς και έτσι είχα τη δυνατότητα να εμπλουτίσω και εγώ τις γνώσεις μου και να μάθω πως σκέφτονται. Είναι μια αλληλοβοήθεια και από τις δύο πλευρές, ένα είδος συνεργασίας δηλαδή.

Έχετε τη γενική εικόνα της ελληνικής βιομηχανίας. Ποια είναι τα ατού της; Και από την άλλη τι τής λείπει σήμερα;

Το μεγαλύτερο ατού της ελληνικής βιομηχανίας είναι οι άνθρωποι που έχει. Θεωρώ ότι στην Ελλάδα βρίσκεις πολύ πιο εύκολα μορφωμένους ανθρώπους απ’ ότι στο εξωτερικό, όπου η ζήτηση είναι μεγαλύτερη. Αυτό θεωρώ ότι είναι το μεγάλο πλεονέκτημα που έχουμε και για αυτό είμαστε υπερήφανοι εμείς που ως εταιρεία έχουμε τόσο πολλούς καλά μορφωμένους ανθρώπους που ούτε μια αντίστοιχη γερμανική εταιρεία στο εξωτερικό δε θα μπορούσε να έχει. Αυτό είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα, αρκεί κανείς να το αντιληφθεί και να το εκμεταλλευτεί με την καλή έννοια της λέξης.

Επίσης σημαντικό είναι και πρώτες ύλες για τη βιομηχανία τροφίμων. Στην Ελλάδα υπάρχει αγροτική παραγωγή που υποστηρίζει κάποιες βιομηχανίες τροφίμων.

Τι της λείπει;

Υστερούμε θα έλεγα αρκετά στην τεχνολογία. Και εδώ θα είναι καλό αυτοί που έχουν σκοπό να παράγουν και ξεκινούν τώρα, να συνεργαστούν με μια ξένη εταιρεία, όπως κάναμε εμείς και πήραμε το knowhow από μια γερμανική εταιρεία. Εδώ μπορούμε να πάρουμε ως παράδειγμα την Κίνα, μια χώρα που πριν από πολλά χρόνια δεν είχε καμιά τεχνολογία και τώρα την έχει αποκτήσει. Γιατί; Γιατί οι Κινέζοι σπούδασαν στην Αμερική και στην Ευρώπη, γιατί η Αμερική και η Ευρώπη συνεργάστηκαν με τις κινέζικές βιομηχανίες, γιατί ήταν πιο φθηνές για να παράξουν προϊόντα και έτσι απέκτησαν οι Κινέζοι τεχνολογία. Αυτό γίνεται πάντα μέσα από συνεργασίες και έτσι επιταχύνεις αυτό που ψάχνεις μόνος σου να ανακαλύψεις, ενώ οι άλλοι το έχουν ανακαλύψει πριν από σένα. Η τεχνογνωσία λείπει στην Ελλάδα για αυτό και έχουμε ελαφρά βιομηχανία. Βέβαια υπάρχει και η εξαίρεση, κάποιες μεμονωμένες εταιρίες που είναι λαμπρές βέβαια, αλλά δεν είναι ο κανόνας.

Όλα αυτά τα χρόνια παραμείνατε πιστός στη Βόρεια Ελλάδα. Γιατί;

Στη βόρεια Ελλάδα η αρχή είναι δύσκολη. Εδώ θίγουμε ένα θέμα που είναι σοβαρό. Η αρχή στη βόρεια Ελλάδα είναι δύσκολη. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ξεκινώντας στη βόρεια Ελλάδα έχει να κάνει με περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους, γιατί όταν ξεκινά κανείς πουλά πρώτα στο περιβάλλον του.

Και η Αθήνα έχει 4 εκατομμύρια.

Όχι μόνο 4. Υπολογίστε ότι είναι και το κατά κεφαλήν εισόδημα που είναι κατά 70% υψηλότερο απ’ ότι στην κεντρική Μακεδονία. Τελικά μιλάμε για ένα νούμερο που είναι εφταπλάσιο ή οκταπλάσιο της αγοραστικής ικανότητας που έχει κάποιος εδώ πάνω. Τι σημαίνει αυτό; Ότι όταν ξεκινήσει κάποιος μια επιχείρηση στην Αττική, έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα και μια τεράστια αγορά, ενώ εσύ εδώ έχεις μια πολύ πιο φτωχή αγορά. Θα πρέπει λοιπόν να δώσεις ένα πολύ μεγάλο αγώνα για να ξεχωρίσεις ούτως ώστε να πάρεις το κομμάτι από το νότιο χώρο. Αυτό είναι ένα ντεζαβαντάζ. Από την άλλη μεριά: ποιοι πάνε στην Αττική; Στην Αττική πάνε αυτοί που έχουν σχέση με το γκοβέρνο. Ποιοι είναι αυτοί; Οι προμηθευτές του δημοσίου, όλοι, οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και όποια σχετικά μεγάλη εταιρεία έρχεται για να επενδύσει στην Ελλάδα. Γιατί πάνε εκεί, αν και όλα παράγονται εδώ πάνω; Γιατί εκεί υπάρχει η κυβέρνηση και μπορείς να λύσεις τα προβλήματά σου πιο γρήγορα. Γιατί το δημόσιο το ίδιο δεν ανταποκρίνεται όπως πρέπει και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Άρα, λοιπόν εκείνο το οποίο απαιτείται άμεσα -και φτάνουμε στο «δια ταύτα»- είναι να γίνει μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη, αποκέντρωση, πράγμα που δεν το βλέπω να γίνεται. Να δημιουργηθεί ένας δεύτερος πόλος εδώ πάνω στη Θεσσαλονίκη είτε αυτό λέγεται αδειοδοτήσεις είτε οτιδήποτε άλλο έχει σχέση με την επιχειρηματική δραστηριότητα.

Τιμηθήκατε με το Σταυρό του Τάγματος της Αξίας από τον Πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Τι σήμαινε αυτή η βράβευση για εσάς;

Έχω βραβευτεί πολλές φορές. Με τίμησαν αρκετοί και ευχαριστώ πάρα πολύ για αυτό. Αυτό όμως ήταν μια ειδική βράβευση, γιατί υπεγράφη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Γερμανίας κ. Σταϊνμάγιερ και μου δόθηκε μπροστά σε πολύ κόσμο από τον τότε πρέσβη της Γερμανίας στην Ελλάδα. Και γιατί μου δόθηκε; Γιατί φρόντισα όσο μπορούσα με τις δυνάμεις μου και τον ελεύθερο χρόνο που είχα για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ της ελληνικής και της γερμανικής επιχειρηματικότητας.

Με την ευκαιρία πως βλέπετε τη Γερμανία σήμερα; Έχει προβλήματα η οικονομία της…

Έχει πολλαπλά προβλήματα, τα οποία οφείλονται σε διάφορους λόγους, καθώς συνέπεσαν πολλά μαζί. Ο πρώτος είναι βέβαια το κόστος της ενέργειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. ∆εύτερον, οι νέοι δασμοί του Tραμπ, οι οποίοι δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα ειδικά στις εξαγωγικές επιχειρήσεις, όπως είναι οι επιχειρήσεις των κρατών της Κεντρικής Ευρώπης. Και τρίτον ο μεγάλος ανταγωνισμός που έρχεται πλέον από την Κίνα. Αναφέρομαι για παράδειγμα στη βιομηχανία, όπου έχουν δημιουργηθεί μεγάλες και ισχυρές εταιρείες αυτοκινήτων στην Κίνα, οι οποίες έρχονται για να πουλήσουν πλέον στην Ευρώπη και όχι μόνο. Παίρνοντας κομμάτια από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή αγορά. Και θα έλεγα ότι ένα σημαντικό κομμάτι από τη ραχοκοκαλιά της επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη είναι η αυτοκινητοβιομηχανία, όπου και υπάρχει σήμερα πρόβλημα. Επιπλέον έχουμε και τα έξοδα για τον αμυντικό εξοπλισμό της Ευρώπης, τα οποία δεν υπήρχαν μέχρι τώρα γιατί όλοι περίμεναν από τους Αμερικανούς να εξοπλιστούν και τώρα πρέπει να βάλει όλη η Ευρώπη τα λεφτά, μεταξύ αυτών των χωρών και η Γερμανία.

Βλέπετε δύσκολα τα πράγματα;

Για την Ευρώπη νομίζω ότι περνάμε κάποιες συμπληγάδες και πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα. Και θα ζοριστούμε λίγο. Ευτυχώς -και να το πούμε αυτό- η Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή ακόμη έξω από αυτούς τους προβληματισμούς. Είναι από τις λίγες χώρες, νομίζω μαζί με την Πορτογαλία και την Ισπανία, οι οποίες έχουν ακόμη -και προβλέπεται να έχουν- ανάπτυξη.

Παραδώσατε τα ηνία της ISOMAT στη δεύτερη γενιά: στο Θάνο και την Ιωάννα. Πόσο εύκολο είναι αυτό; Βλέπουμε πολλές μεγάλες οικογενειακές επιχειρήσεις να πλήττονται από εσωτερικές αντιπαλότητες. Πόσο δύσκολη είναι η εσωτερική ειρήνη σε μια οικογενειακή επιχείρηση;

Ισχύει αυτό που λέτε. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό το πώς μεγαλώνει κανείς τα παιδιά του, με τι αξίες τα μεγαλώνει. Και εγώ και η γυναίκα μου δώσαμε μεγάλη βάση στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, έτσι ώστε να μεγαλώσουν με αυτές τις αξίες. Πρώτον να είναι αγαπημένοι και δεύτερον να είναι παραγωγικοί, σεμνοί και δημιουργικοί. Ως εκ τούτου η διαδοχή για μένα δεν ήταν κάτι καθόλου προβληματικό και κάτι που ήρθε από μόνο του και σιγά σιγά. Τα παιδιά μπήκαν στην εταιρεία γιατί το θέλησαν και όχι γιατί τους πίεσα εγώ. Μάλιστα η κόρη μου ξεκίνησε από τη δημοσιογραφία, τελείωσε το ΑΠΘ, εν συνεχεία πήγε από μόνη της -και εμείς το μάθαμε αφού το αποφάσισε- στην Αγγλία και στο City του Λονδίνου και τελείωσε ένα μάστερ στη διοίκηση επιχειρήσεων και στη συνέχεια από μόνη της πάλι τελείωσε ένα MBA στο ΔΙΠΑΕ. Από μόνη της έκανε τον κύκλο της και ήρθε σε εμάς και σήμερα είναι υπεύθυνη του τομέα του μάρκετινγκ της εταιρείας με πολύ μεγάλη επιτυχία. Ο γιος μου τελείωσε Wirtschaftsingenier, δηλαδή οικονομολόγος πολιτικός μηχανικός Και στη συνέχεια ήρθε στην εταιρεία ξεκινώντας από χαμηλές θέσεις να δουλεύει και να αποκτά συνεχώς εμπειρία και έτσι από μόνος του ανέβηκε τα σκαλιά σιγά σιγά και θα έλεγα αρκετά αξιοκρατικά, γιατί ήμουν πολύ προσεκτικός για να του δώσω κάτι ακριβώς επειδή ήταν γιος μου. Δεν θα το ήθελα αυτό. Δεν κάνει σε καμία περίπτωση να διοικεί ένας ανίκανος γιος μια εταιρία, η οποία είναι σίγουρο ότι με τον καιρό θα καταρρεύσει. Άρα, το να διοικεί κάποιος μια εταιρεία, ο οποίος δεν έχει τις ικανότητες να διοικεί, κάνει κακό στον εαυτό του και καταστρέφει την ίδια του την περιουσία και τη μετοχή του. Καλύτερα λοιπόν σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να βρει κάποιον άλλον να διοικεί και αυτός να μένει στο περιθώριο ή να να έχει ένα πιο χαμηλό πόστο.

Πάμε στον ιδιώτη Στέφανο Τζιρίτη. Παντρεμένος εδώ και πόσα χρόνια;

Ακριβώς 50.

Είναι εύκολο ή δύσκολο το μάνατζμεντ αυτό;

Όπως κάθε γάμος έχει τα πάνω και τα κάτω. Όμως για μένα ήταν ένας πολύ πετυχημένος γάμος και είμαι πάρα πολύ ευχαριστημένος. Η γυναίκα μου με βοήθησε πάρα πολύ, γιατί είναι πολύ σημαντικό το να έχεις κάποιον να σε υποστηρίζει, ώστε να μπορείς εσύ απρόσκοπτα να κάνεις αυτό το οποίο αγαπάς.

Υπάρχει κάτι με το οποίο χαλαρώνετε σήμερα;

Βεβαίως, πολλά (γελάει).

Όπως;

Το να βγαίνω με φίλους και να περνάω καλά. Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό, γιατί αν έχεις φίλους καλούς και περνάς καλά, θεωρώ ότι έχεις κοινωνικοποιηθεί. Επίσης βλέπω ταινίες, κάνω τη γυμναστική μου το πρωί και ταξιδεύω. Περνάω καλά.

Νους υγιής εν σώματι υγιεί που έλεγαν και οι αρχαίοι.

Αυτό είναι προϋπόθεση. Γιατί αν δεν υπάρχει υγεία, δεν μπορείς να είσαι ούτε δημιουργικός ούτε παραγωγικός ούτε να ονειρεύεσαι και είναι δύσκολο να πετύχεις αυτά που θέλεις. Άρα, η υγεία είναι το πρωταρχικό.

Μου είπατε προηγουμένως ότι έρχεστε κάθε μέρα εδώ κατά τις 10 το πρωί. Είστε 80 χρονών. Μέχρι πότε θα συνεχίσετε αυτήν την καθημερινότητα;

Έκλεισα στις 28 Απριλίου τα 80. Και δεν το πιστεύω. Γιατί είμαι σε καλή κατάσταση. Και σωματικά ευτυχώς, αλλά και πνευματικά. Θα το συνεχίσω όσο νιώθω ότι μπορώ να προσφέρω και να έχω υγεία ώστε να νιώθω άνετα. Μέχρι τώρα ισχύει αυτό και νομίζω ότι η προσφορά μου είναι θετική για την εταιρεία και ελπίζω να έχω ακόμα μερικά χρόνια (γελάει).

Και σε 10 χρόνια να κάνουμε άλλη μια συνέντευξη (γέλια).

Σωστά (γελάει).

Μότο ζωής έχει ο Στέφανος Τζιρίτης;

(Σκέφτεται). Το να είναι κάποιος υγιής και δημιουργικός θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό. Και να μπορεί να ονειρεύεται. Διότι έχει σημασία να έχεις μια ζωή στην οποία να μπορείς να ονειρεύεσαι, να επιδιώκεις κάτι και να βάζεις εφικτούς στόχους τους οποίους σιγά σιγά να πετυχαίνεις. Αλλιώς βλέπουμε όλους αυτούς στη δικιά μου την ηλικία που κάθονται στα καφενεία και περιμένουν πότε θα πεθάνουν.

Για το τέλος η ερώτηση για το μαγικό ραβδί: αν το είχατε τι θα αλλάζατε στο επιχειρείν της χώρας που δεν αλλάζει εύκολα;

Το επιχειρείν ειδικά στην Ελλάδα είναι κάτι ελαφρώς παρεξηγημένο, αν και βελτιώνεται, και γι’ αυτό νομίζω ότι είναι σημαντικό να διδάσκεται ακόμη και στα σχολεία. Υπάρχει ακόμα μια παρεξήγηση ότι ο επιχειρηματίας ή ο βιομήχανος ειδικά είναι αυτός που εκμεταλλεύεται κάποιους άλλους ή τους εργαζόμενους. Αυτά νομίζω ότι πρέπει να εξαλειφθούν. Να διδάσκεται το επιχειρείν στην Ελλάδα λοιπόν, γιατί έχουμε έλλειψη από καλούς επιχειρηματίας. Αυτό είναι κάτι σημαντικό. Παλιά η Ελλάδα ήταν μια χώρα όπου όλοι προσπαθούσαν να γίνουν αντιπρόσωποι κάποιου στο εξωτερικό, δεν εξάγαμε τίποτα, δεν είχαμε τεχνολογία και τους βιομήχανους τους παρουσιάζαμε ως κοιλαραδες με ένα πούρο που ήταν η άρχουσα τάξη, που ήθελαν όλους τους άλλους να τους εκμεταλλεύονται και να τους καταπιέζουν. Γι’ αυτό υπάρχει ακόμα μια παρεξήγηση στο θέμα του τι είναι επιχειρηματικότητα. Άρα, είναι πολύ σημαντικό αυτό και ειδικά τώρα με τη νέα τεχνολογία που υπάρχει και που δίνεται η δυνατότητα σε νέους ανθρώπους να ξεκινήσουν startup εταιρείες και εφόσον το αγαπούν και το παλεύουν να έχουν επιτυχία.