«Όπου μπορούσα να πάω στην Ελλάδα πήγα. Ταξίδεψα παντού». Ο ζωγράφος Αλέξης Γκριτσένκο (Alexis Gritchenko) είναι ένας εικαστικός άγνωστος στο ευρύ ελληνικό κοινό, που δόξασε όμως τη χώρα μας μέσα από τα έργα του εικονίζοντάς την όσο λίγοι ξένοι δημιουργοί.
Τώρα, μας τον συστήνει το MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης – Συλλογή Κωστάκη (Μονή Λαζαριστών) μέσα από την έκθεση «Alexis Gritchenko (1883-1977). Η Ελληνική Περιπέτεια. Ένας Ουκρανός Πρωτοπόρος στην Ελλάδα».
Γεννημένος στην Ουκρανία και εκπαιδευμένος στο Κίεβο και στην Αγία Πετρούπολη δίπλα σε καλλιτέχνες της πρωτοπορίας ο δημιουργός έφυγε από τη Ρωσία τον Φεβρουάριο του 1919 για την Κωνσταντινούπολη όπου έμεινε μέχρι το 2019, όταν την 1η Απριλίου ταξίδεψε για την Αθήνα. Μάλιστα, στην έκθεση υπάρχει και ένα έργο του εκείνης της ημέρας που εικονίζει τον Προφήτη Ηλία της Θεσσαλονίκης – εικάζεται ότι το πλοίο έκανε μια στάση στην πόλη μέχρι να φτάσει στον Πειραιά στις 2 Απριλίου και έτσι ο ίδιος είχε την ευκαιρία να περιηγηθεί και να ζωγραφίσει.
Στην πρωτεύουσα της Ελλάδας υπήρξε πολύ δραστήριος και αμέσως εντάχθηκε στους εικαστικούς κύκλους. Εκεί, στον σύλλογο Παρνασσό πραγματοποίησε μια έκθεση για την οποία δύο κριτικές εκείνης της εποχής μιλούν με μεγάλο ενθουσιασμό.
Στη συνέχεια ταξίδεψε για το Παρίσι όπου έμεινε περίπου τρεις μήνες αλλά επέστρεψε στην Αθήνα για να παραμείνει δέκα μήνες. Στο διάστημα αυτό παρουσίασε άλλη μια σειρά έργων στο Χριστιανικό μουσείο με εκθειαστικά επίσης σχόλια από τον Τύπο της εποχής. Μάλιστα, από τον διευθυντή της Αδαμάντιο Αδαμαντίου πήρε συστατική επιστολή και με αυτή έφυγε ξανά για το Παρίσι όπου παρέμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του κάνοντας μεγάλη καριέρα. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο η Ελλάδα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πορεία του.
Παρότι δραστηριοποιήθηκε στο Παρίσι η καρδιά του παρέμεινε βαθιά ουκρανική, αν και η ουκρανική αστυνομία όταν έφυγε από την πατρίδα του κατέστρεψε 500 πίνακές του. Ο ίδιος ζήτησε όταν πεθάνει και η Ουκρανία γίνει αυτόνομο κράτος, τα έργα του να διατεθούν σε ουκρανικό ίδρυμα. Αυτό όμως άργησε πολύ να συμβεί και έτσι οι πίνακές του πέρασαν στην κατοχή του Ουκρανικού Ιδρύματος της Νέας Υόρκης.
Η έκθεση περιλαμβάνει μεταξύ άλλων πολλά έργα της ελληνικής περιόδου από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Ουκρανίας, της Γαλλίας, της Αγγλίας, των ΗΠΑ, της Τουρκίας και της Ελλάδας.
Όπως τόνισε νωρίτερα το πρωί της Παρασκευής σε ξενάγηση η διευθύντρια του μουσείου Μαρία Τσαντσάνογλου η διοργάνωση κατέστη δυνατή χάρη στη γενναιόδωρη συμβολή του Γάλλου ουκρανικής καταγωγής συλλέκτη Μισέλ Λιέβρ – Μάρκοβιτς και της Malabart Gallery LTD του Λονδίνου, ο οποίος ήταν παρόν, ζει στην Ελλάδα και διαθέτη τη μεγαλύτερη συλλογή έργων του καλλιτέχνη. Επίσης παρούσα ήταν η Natalia Buttewick που συνέβαλε ουσιαστικά στη συγκέντρωση και τεκμηρίωση του πλούσιου υλικού του καταλόγου, καθώς και η ιστορικός τέχνης Vita Susak, επιστημονική συνεργάτης των συντελεστών της έκθεσης.
Η έκθεση είναι στημένη με κύριο άξονά της τα καβαλέτα, αφού ο δημιουργός τα τοποθετούσε παντού και ζωγράφιζε φύσεις, νεκρές φύσεις, σώματα, ανθρώπινες μορφές, πρόσωπα κ.α. Ανάμεσά τους και δύο έργα που μέχρι πρότινος αποδίδονταν στον Κωνσταντίνο Παρθένη, αλλά είναι δημιουργίες του Γκριτσένκο, που ανήκουν στη σειρά «Χορευτές», τις οποίες είχε χαρίσει στον γνωστό Έλληνα ζωγράφο, αλλά και αποσπάσματα από το ημερολόγιο του ζωγράφου κ.α.
Μια ολόκληρη ενότητα δανεισμένη από την Εθνική Πινακοθήκη περιλαμβάνει έργα γνωστών Ελλήνων ζωγράφων που έχουν συνάφεια με τη ζωγραφική του Γρκιτσένκο.
Ο ίδιος συνέδεσε τη δύναμη των κινημάτων του φοβισμού, του κυβισμού και του φουτουρισμού με τη βυζαντινή παράδοση. Με τη θεωρία του «χρωμοδυναμισμού», όπου το χρώμα εκφράζει ενέργεια και πνευματικότητα ο ίδιος διαμόρφωσε μια προσωπική εικαστική γλώσσα που γεφυρώνει Ανατολή και Δύση.
Όπως επεσήμανε η Μαρία Τσαντσάνογλου η έκθεση επιδιώκει να αποδώσει στον Ουκρανό πρωτοπόρο τη θέση που του αξίζει στην ελληνική ιστορία της τέχνης, αναδεικνύοντας έναν δημιουργό που κατόρθωσε, μέσα από το φως και το χρώμα, να συνθέσει τη Μεσόγειο σε μια νέα, μοντέρνα εικαστική γλώσσα.
Και ποιος ξέρει; Ίσως όλη αυτή η προσπάθεια γίνει η αιτία να εντοπιστούν και άλλα έργα του καλλιτέχνη, αφού ο ίδιος είχε πουλήσει πίνακές του σε πολλούς Έλληνες ιδιώτες!
Η έκθεση πραγματοποιείται από 22 Νοεμβρίου έως 30 Απριλίου και περιλαμβάνει εργαστήρια και παράλληλες δράσεις.
