Του Αστέριου Πελτέκη
Καλλιτεχνικού Διευθυντή ΚΘΒΕ
Σε έναν κόσμο όπου η ταχύτητα, η πληροφορία και η Τεχνητή Νοημοσύνη αναδιαμορφώνουν ριζικά τη σχέση μας με τον πολιτισμό, το Θέατρο επιμένει να αποτελεί μέσο επιστροφής στις αρχετυπικές πηγές, σε ό,τι πιο ανθρώπινο και διαχρονικό, που θα μπορούσε να αποτελεί δυνητικά μία αλήθεια. Μία αλήθεια μέσα από τη στέρηση της λήθης που προσφέρει η μοναδική αυτή ουμανιστική, επιτελεστική τέχνη. Με άρμα το ΚΘΒΕ, τον μεγάλο πυλώνα πολιτισμού της Βόρειας Ελλάδας και ένα από τα δύο μεγάλα κρατικά μας θέατρα, επιχειρούμε μία ουσιαστική επιστροφή στις πηγές -στις θεμελιώδεις αφηγήσεις που διαμόρφωσαν τον κόσμο μας.
Με δύο παραστάσεις που εκ πρώτης όψεως μοιάζουν αντιθετικές, αλλά οι οποίες στην ουσία τους επικοινωνούν βαθιά, προτείνουμε μία εμπειρία θεάτρου που αγγίζει την αρχή και την παρωδία της αρχής. Από τη μία η δημιουργία του Μιχαήλ Μαρμαρινού «ζ’ η’ θ’ - ο Ξένος», μία σκηνική σύνθεση από τρεις ραψωδίες της Οδύσσειας του Ομήρου στην αξεπέραστη μετάφραση του Δημήτρη Μαρωνίτη και από την άλλη η θρυλική «Μήδεια» του Μποστ, ένας εμβληματικός σχολιασμός της τραγωδίας και μέσω αυτού με ταυτόχρονη διάθεση σχολιασμού της νεοελληνικής μας πραγματικότητας.
Ο «Ξένος» του Μαρμαρινού δεν είναι μία απλή μεταφορά του Ομήρου στη σκηνή. Είναι μία τελετουργία επανασύνδεσης με τις ρίζες του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ο Οδυσσέας, φιλοξενούμενος στους Φαίακες, αφηγείται τα πάθη του -αλλά και εμείς, ως θεατές, αφουγκραζόμαστε το ταξίδι μας μέσα στον χρόνο και τη μνήμη. Η παράσταση μετατρέπει τον αρχαίο λόγο σε ζωντανή εμπειρία, με τον θεατή συμμέτοχο και όχι απλό παρατηρητή, με μία ταυτόχρονη επιστροφή στις πηγές και τη διαχρονική αξία της φιλοξενίας η οποία απετέλεσε βασικό συστατικό του σπουδαίου αρχαιοελληνικού πολιτισμού.
Απέναντι σ’ αυτή την ποιητική ανασκαφή, η «Μήδεια» του Μποστ επαναφέρει την τραγωδία στη χοάνη της ελληνικής «γελοιογραφίας». Ο Μποστ, με την ευφυΐα του παραλόγου και της αναρχικής του γλώσσας, επανατοποθετεί τη Μήδεια όχι μόνο εκτός Κορίνθου αλλά εκτός συμβάσεων, χρόνου και «κανονικότητας». Η παράσταση, όσο κι αν προκαλεί το γέλιο, παραμένει βαθύτατα πολιτική: Μια τομή στο πώς αντιλαμβανόμαστε το ελληνικό, το κλασικό, το οικείο.
Στοίχος ουσιαστικός της δημιουργίας μιας συνεχώς αυξανόμενης πολιτιστικής ανάπτυξης μέσα από τη σύνθεση, τη γόνιμη αντίστιξη, την έγερση της μνήμης και την ανατροπή. Επιστρέφουμε στις πηγές όχι για να μείνουμε εκεί, αλλά για να αντλήσουμε δύναμη, νόημα και κατεύθυνση. Η Οδύσσεια και η Μήδεια, υπό το βλέμμα δύο σπουδαίων δημιουργών, γίνονται ταυτόχρονα καθρέφτης και πυξίδα μας. Γιατί το θέατρο, μαζί του κι εμείς, όταν επιστρέφει στην αρχή του, δεν επιτελεί απλώς έναν ιστορικό κύκλο -ανοίγει δρόμο για τον πολιτισμό.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 17.08.2025
