Το 2025 σηματοδοτεί για τρεις λόγους μια ιστορική χρόνια για τη Θεσσαλονίκη αφού φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση και την λειτουργία του ΑΠΘ, τα 25 χρόνια του Τελλόγλειου Ιδρύματος Τεχνών του πανεπιστημίου αλλά και τα 60 χρόνια της διοργάνωσης των Δημητρίων.
Με αφορμή τον τριπλό εορτασμό, το Τελλόγλειο, σε συνεργασία με τους υπόλοιπους φορείς, παρουσιάζει ίσως μια από τις σημαντικότερες εκθέσεις του με τίτλο: «Τέχνη - Διαγώνιος και το Μουσείο που δεν έγινε ποτέ».
Την γενική ευθύνη της έκθεσης έχει η Ομοτ. Καθηγήτρια ΑΠΘ και Γενική Διευθύντρια του Τελλογλείου Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά, ενώ την συνεπιμέλεια έχουν οι Μιγκέλ Φ. Μπελμόντε και Ανναρέτα Τουλουμτζίδου με την υποστήριξη των επιμελητών Ραφαέλας Νίκα και του Νίκου Βιάνα. Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τασούλα.
Η έκθεση παρουσιάζει και θέτει σε ανοιχτή συνομιλία τα εικαστικά έργα της συλλογής της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας ΤΕΧΝΗ και της συλλογής της Μικρής Πινακοθήκης ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης του ΑΠΘ όπου στεγάζεται η δωρεά Ντίνου Χριστιανόπουλου η οποία περιλαμβάνει ζωγραφικά και χαρακτικά έργα και φωτογραφίες κυρίως από τη γκαλερί.
Πρόκειται για δύο πολύ σημαντικές συλλογές οι οποίες αντιπροσωπεύουν και χαρτογραφούν την εικαστική καλλιτεχνική δραστηριότητα της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης,την περίοδο 1950-1990.
ΤΕΧΝΗ - ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ
Η Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία ΤΕΧΝΗ δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1950 από μερικές από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του πνεύματος της εποχής μεταξύ των οποίων ο Λίνος Πολίτης, ο Μανόλης Ανδρόνικος, ο Δημήτρης Φατούρος, ο Μώρις Σαλτιέλ, ο Παύλος Ζάννας και ο Χρύσανθος Χρήστου. Η εταιρεία ασχολήθηκε με τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο ενώ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, την Πινακοθήκη αλλά και τη Σχολή Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών στο ΑΠΘ.
Η πρώτη εικαστική συλλογή της ΤΕΧΝΗΣ δημιουργήθηκε το 1960 με δωρεές καλλιτεχνών ενώ το 2017, απαριθμώντας πια 467 έργα, έγινε δωρεά στο Τελλόγλειο.
Η Μικρή Πινακοθήκη ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ ιδρύθηκε το 1974 με πρωτοβουλία του Ντίνου Χριστιανόπουλου, ο οποίος από το 1958 κυκλοφορούσε το ιστορικό ομώνυμο λογοτεχνικό περιοδικό. Τα έργα της συλλογής τα επέλεγε μαζί με τον Κάρολο Τσάιζεκ και τον Στέλιο Μαυρομάτη και αργότερα με τον Περικλή Σφυρίδη. Ο ποιητής ήθελε να κρατάει τα έργα σε χαμηλές τιμές ώστε να είναι προσιτά. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα από τις 400 εκθέσεις της ΔΙΑΓΩΝΙΟΥ από το 1974 έως το 1993, προβλήθηκαν περίπου 10.000 έργα και πάνω από 300 καλλιτέχνες. Η γκαλερί του Ντίνου Χριστιανόπουλου λειτούργησε ως φυτώριο νέων καλλιτεχνών και καλλιέργησε το καλλιτεχνικό τοπίο της εποχής δίνοντας βήμα σε κυρίως άγνωστους δημιουργούς.
Η Έκθεση
Οι δύο συλλογές συνυπάρχουν για πρώτη φορά στον ίδιο εκθεσιακό χώρο σε μια ιστορική στιγμή για την Θεσσαλονίκη. Τα έργα αντιπαραβάλλονται και αναδεικνύουν τις δυναμικές τους φωτίζοντας ένα ανήσυχο παρελθόν της πόλης ενώ παράλληλα θέτουν ερωτήματα και προβληματισμούς στο δικό μας σήμερα
Η συνέντευξη τύπου πραγματοποιήθηκε το πρωί της Τετάρτης με ομιλητές τον Αντιπεριφερειάρχη Πολιτισμού και Αθλητισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Χρήστο Μήττα, τον Αντιδήμαρχο Πολιτισμού, Τουριστικής Ανάπτυξης και Διαδημοτικής Συνεργασίας του δήμου Θεσσαλονίκης, Βασίλη Γάκη, τον Αντιπρύτανη Διεθνών Σχέσεων, Εξωστρέφειας, Δια Βίου Μάθησης και Φοιτητικής Μέριμνας του ΑΠΘ, Καθηγητή Ιάκωβο Μιχαηλίδη, την Γενική Διευθύντρια του Τελλόγλειου, Αλεξάνδρα Γουλάκη Βουτυρά και τον δημοσιογράφο Γιάννη Χρυσάφη. Τον συντονισμό έκανε ο υπεύθυνος τύπου του ιδρύματος Λάζαρος Θεοδωρακίδης.
Στην έναρξη της εκδήλωσης, ο Ανέστης Κάλφας πρόεδρος του ιδρύματος και καθηγητής στο ΑΠΘ απηύθυνε χαιρετισμό λέγοντας μεταξύ άλλων πως «το ΑΠΘ γιορτάζει τα 100 του χρόνια με μαζί με το Τελλόγλειο, ενός ιδρύματος που χαρακτηρίζει τη Θεσσαλονίκη και έχει αγκαλιάσει και την ΤΕΧΝΗ και την ΔΙΑΓΩΝΙΟ. Είμαστε ευτυχείς που καταφέραμε να φέρουμε μαζί όλες τις δυνάμεις της πόλης οι οποίες μας έδωσαν τη χαρά να αναδείξουμε τη Τέχνη της πόλης. Στόχος μας και για το μέλλον είναι να προωθήσουμε τέτοιες δραστηριότητες όχι μόνο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης αλλά και σε άλλες περιοχές του Δήμου και της περιφέρειας».
Παίρνοντας τον λόγο, ο κ. Γάκης σημείωσε πως ο εικαστικός κύκλων των 60ων Δημητρίων ξεκινάει από το Τελλόγλειο. Ο ίδιος, είπε μεταξύ άλλων, «τα 25 είναι χρόνια ιστορικής σημασίας για ΑΠΘ Τελλόγλειο. Η σπουδαία έκθεση με αφορμή αυτό το διπλό εορτασμό είναι πάρα πολύ σπουδαία καθώς αναδεικνύει το έργο αυτών των δύο σωματείων - πυλώνων της Τέχνης αλλά και το ρόλο που διαδραμάτισαν στον 20ο αιώνα στην καλλιτεχνική διαμόρφωση της πόλης».
Στη συνέχεια τόνισε πως ο Δήμος Θεσσαλονίκης στηρίζει την έκθεση η οποία «είναι όλη η ιστορία της σύγχρονης εικαστικής τέχνης της Θεσσαλονίκης στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα»
«Χαίρομαι πραγματικά που ξεκινάει από εδώ ο κύκλος εικαστικών των Δημητρίων και μακάρι να αγαπήσει την έκθεση ο κόσμος. Είναι πολύ σημαντικό να αγαπήσουμε την τέχνη και να αρχίσουμε να διαμορφώνουμε μια αισθητική. Αισθητική είναι τα πάντα, από την καθημερινότητα μέχρι τον δημόσιο και προσωπικό χώρο» είπε καταληκτικά ο αντιδήμαρχος και ευχαρίστησε τους ανθρώπους του Τελλόγλειου και ιδιαίτερα την Αλεξάνδρα Γουλάκη Βουτυρά για την προσπάθεια.
Με τη σειρά του, ο κ. Μήττας εκπροσωπώντας την Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας, Αθηνά Αηδονά, εξέφρασε τις ευχαριστίες του στους συντελεστές της έκθεσης και τόνισε πως η ΠΚΜ αλλά και ο ίδιος ως αρμόδιος αντιπεριφερειάρχης τιμούν έμπρακτα την επέτειο στηρίζοντας ενεργά τις δράσεις.
«Αυτή η έκθεση δεν είναι μια ακόμα εκδήλωση - είναι μια μοναδική συνάντηση δύο ιστορικών ομάδων. Μέσα από αυτή τη πρωτοβουλία το Τελλόγλειο μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε ή να ξαναζήσουμε την ιστορία που έγραψαν αυτές οι ομάδες στην πόλη μας» είπε μεταξύ άλλων.
Ο κ. Μιχαηλίδης μίλησε για μια πολύ σημαντική στιγμή, όχι μόνο για το Τελλόγλειο, «αλλά και για την κοινωνία και την πόλη της Θεσσαλονίκης, της Μακεδονίας και της πατρίδας μας γενικότερα» ενώ πρόσθεσε πως η έκθεση «φωτίζει την πρόσφατη ιστορία της Θεσσαλονίκης».
«Αυτές οι εκδηλώσεις συμβαδίζουν με τον όραμα της πρυτανικής αρχής που είναι να αναδείξουν το ΑΠΘ σε έναν εκπαιδευτικό και πολιτιστικό κόμβο με διεθνή αντανάκλαση.
Εμείς όχι μόνο θα υποστηρίξουμε τέτοιες προσπάθειες αλλά θα αναλάβουμε και πρωτοβουλίες» είπε μεταξύ άλλων.
Ο δημοσιογράφος Γιάννης Χρυσάφης έχει παλιούς δεσμούς με το Τελλόγλειο ενώ ήταν από αυτούς που συνέδραμαν να δημιουργηθεί Σύλλογος Φίλων Τελλόγλειου.
Ο ίδιος μεταξύ άλλων, μίλησε για την ιστορία του ιδρύματος ενώ έκανε ιδιαίτερη αναφορά στους δωρητές και ειδικότερα την Ελένη Λαζαρίδου που τιμάται φέτος από το Ίδρυμα. «Το ίδρυμα την τιμά με μια έκθεση στο όνομα της, όχι στη μνήμη της αλλά τιμής ένεκεν. Όπως άλλωστε και η βασική έκθεση του Τελλόγλειου είναι αφιερωμένη στον Ντίνο Χριστιανόπουλο, στην ΤΕΧΝΗ και τη ΔΙΑΓΩΝΙΟ, όχι ως μνημόσυνο αλλά τιμής ένεκεν σε αυτή τη προσωπικότητα και σε όσους συνυπήρχαν και συνέπραξαν με τα καλλιτεχνικά ρεύματα της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης» είπε χαρακτηριστικά. Μάλιστα αποκάλυψε πως ο ίδιος έγινε ο 131ος δωρητής του Ιδρύματος αφού δώρισε τα φωτογραφικά άλμπουμ της παρουσίας της γαλλικής Στρατιάς στη Θεσσαλονίκη που είχε στην κατοχή του.
Τέλος, η κ. Βουτυρά ευχαρίστησε αρχικά τους συντελεστές της έκθεσης και εξήρε την εξαιρετική συνεργασίας τους. «Μια έκθεση δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα ενός ανθρώπου είναι συνολικό αποτέλεσμα και αυτή είναι η σημασία του» είπε χαρακτηριστικά.
Μιλώντας για την έκθεση τόνισε πως για πρώτη φορά αυτές οι δύο συλλογές συναντιούνται στον ίδιο εκθεσιακό χώρο και στη συνέχεια ανέλυσε τα μέρη της έκθεσης: Στο ισόγειο, τα έργα της ΤΕΧΝΗΣ βρίσκονται στην κόκκινη πλευρά, τα έργα της ΔΙΑΓΩΝΙΟΥ στην μπλε, ενώ στον δεύτερο όροφο βρίσκονται οι Διασταυρώσεις, οι διασταυρώσεις δηλαδή των δύο συλλογών σε επίπεδο ιδρυτών και καλλιτεχνών.
«Υπάρχει κοινό υπόβαθρο και αυτό είναι οι αρχές, η αγάπη στην πόλη, τους νέους αλλά και η σημασία που δίνουν και οι δύο στην παιδεία» σημείωσε.
Το Μουσείο που δεν έγινε
Όπως περιέγραψε η κ. Βουτυρά, την περίοδο 1976-8, όταν και οι δύο ομάδες έρχονται δίπλα δίπλα στην οδό Στρατηγού Καλλάρη 3 και 5 δημιουργείται αυτή η ανάγκη. Η ΤΕΧΝΗ προτείνει τη δημιουργία Πινακοθήκης, η ΔΙΑΓΩΝΙΟΣ θέλει Μουσείο Βορειοελλαδιτών Εικαστικών Καλλιτεχνών. Για διάφορους λόγους το έργο δεν προχώρησε και ο σεισμός το 1978 ήταν η χαριστική βολή. Οι δύο γκαλερί έφυγαν από την Στρατηγού Καλλάρη και το σχέδιο δεν προχώρησε.
Και όπως αναφέρεται στον ενημερωτικό πίνακα του Τελλόγλειου: «Αυτές οι δύο προτάσεις τελικά δεν υλοποιήθηκαν, αλλά παραμένει επίκαιρο το ζήτημα που σκόπευαν να αντιμετωπίσουν, δηλαδή το ζήτημα της ενίσχυσης και του εμπλουτισμού των εικαστικών του τόπου, καθώς και της προβολής τους σε μόνιμη βάση σε πανελλήνια κλίμακα».
«Η έκθεση αυτή δεν είναι μνημόσυνο για την ΤΕΧΝΗ και την ΔΙΑΓΩΝΙΟ. Είναι εκτός από υπενθύμιση, και μια προσπάθεια να χαρτογραφήσουμε σημαντικά προβλήματα που έχουμε σήμερα μέσα από τα θέματα που θέτει» κατέληξε η κ. Βουτυρά.
H έκθεση θα διαρκέσει έως τις 10 Φεβρουαρίου 2026.
