«Σταυροβελονιά» στα θρανία

Σε αντίθεση με όσους σχολίασαν αρνητικά ή και ειρωνικά την πρόθεση του υπουργείου Παιδείας να εισάγει στο δημοτικό σχολείο πρόγραμμα διδασκαλίας κεντήματος, πλεξίματος, υφαντικής και κεραμική, βρήκα την ιδέα πολύ καλή.

Και το λέω εγώ που το θεωρούσα μαρτύριο το κέντημα και δεν ολοκλήρωσα ποτέ ούτε ένα σεμεδάκι, η ανεπρόκοπη. Στα παιδικά μου χρόνια ήταν δεδομένο ότι η καλοκαιρινή απασχόληση για τα κορίτσια ήταν το κέντημα. Όταν κάποια στιγμή η μεγαλύτερη αδερφή μου αναγκάστηκε να φορέσει γυαλιά οράσεως, λόγω κερατοκώνου, αυτή είχε την τέλεια δικαιολογία, κι εγώ πάτησα πάνω στο «δεδικασμένο». Εννοείται ότι τα ατέλειωτα καλοκαιρινά μεσημέρια -δεν υπήρχε το ίντερνετ και τα έξυπνα κινητά, μετά βίας υπήρχαν τα δυο κανάλια της ΕΡΤ- προτιμούσα να διαβάζω λογοτεχνικά βιβλία, παρά να παλεύω με τη σταυροβελονιά, αν και εκ των υστέρων αναπολώ της ατέλειωτες ώρες χαλαρωτικής βαρεμάρας και συγκέντρωσης στο εργόχειρο. 

Πιστεύω ότι είναι καλή ιδέα τα παιδιά σε μικρή ηλικία να ασχολούνται με ότι «παιδεύει» και εξασκεί τα χέρια τους, με ό,τι μπορεί να τα τραβά μακριά από τις οθόνες και τους βοηθά να συγκεντρωθούν σε κάτι άλλο -ακόμα κι αν το βαριούνται- και κυρίως να καλλιεργεί τις δεξιότητες της λεπτής κινητικότητας. 

Σε πρόσφατη έρευνα του YouGov στο Ηνωμένο Βασίλειο περισσότεροι από τρεις στους τέσσερις εκπαιδευτικούς διαπίστωσαν μειωμένη λεπτή κινητικότητα στα παιδιά του δημοτικού την τελευταία πενταετία. Επιστημονικές μελέτες συνδέουν τις δεξιότητες της λεπτής κινητικότητας με τις μαθησιακές επιδόσεις αλλά και τις δυσκολίες προσαρμογής στο σχολείο (βλ. ενδεικτικά εδώ). Όπως μου είχε εξηγήσει κάποτε μια έμπειρη δασκάλα, αν ένα παιδί δεν πιάνει σωστά το μολύβι, θα κουραστεί εύκολα όταν πρέπει να γράψει μια παράγραφο, θα τα παρατήσει εύκολα, μπορεί να έχει χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο, να απογοητευεί... Ρωτήστε και τους εργοθεραπευτές να σας μιλήσουν για την αξία της συγκέντρωσης, της προσήλωσης και των λεπτών κινήσεων.

Ο αντίλογος περί κοινωνιολογίας που καταργήθηκε δεν έχει βάση, εκτός κι αν... τα παιδιά διδάσκονται κοινωνιολογία στο δημοτικό. Υπάρχει ένα άλλο μάθημα, που προσωπικά το θεωρώ απολύτως αναγκαίο να διδάσκεται, ήδη από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, την σεξουαλική αγωγή. Αλλά «…και τούτα ποίησον αλλά κακείνα μη αφιέναι…», το ένα δεν θα πρέπει να αποκλείει το άλλο.

Διάβασα πρόσφατα ένα σχόλιο της κ. Ρένας Δούρου, με φωτογραφία ενός κεντήματος από την παιδική της ηλικίας. Κι αυτή βαριόταν, κι αυτή καταλάβαινε ότι «το υποχρεωτικό κέντημα δεν ήταν απλώς μάθημα· ήταν ρόλος. Άλλες προσδοκίες για τα κορίτσια, άλλες για τα αγόρια». Έτσι είναι. Αλλά δεν είναι ανάγκη να είναι οπισθοδρομικό το κέντημα, αν το κάνουν κορίτσια και αγόρια, το αντίθετο θα έλεγα, θα σπάσει στερεότυπα.

Η όποιας μορφής χειροτεχνία -πηλός, αργαλειός, κέντημα ή ό,τι άλλο- δεν είναι χαμένος χρόνος αν τα παιδιά μάθουν την αργή πρόοδο του έργου, την υπομονή και επιμονή, μέχρι να τελειώσουν το δημιούργημά τους. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι το κέντημα μπορεί να είναι μια μορφή art-therapy που ενδυναμώνει την ψυχική υγεία (βλ εδώ και εδώ). Στο κάτω κάτω αν οι νεκρές φύσεις και τα παιδικά θέματα φαίνονται βαρετά στα παιδιά, ας κεντούν συνθήματα ή στίχους του ΛΕΞ, αν αυτό τους εκφράζει περισσότερο. Αυτού του είδους τα μαθήματα προφανώς δεν θα έπρεπε να είναι καταναγκαστικά, αλλά μαθήματα επιλογής.

Αν κάτι βρίσκω προβληματικό σε όλη αυτή την ιστορία με το κέντημα και το πλέξιμο είναι η πληροφορία που δημοσιεύτηκε ότι θα διατεθούν 4.000.000 ευρώ, για την προμήθεια και την εγκατάσταση του κατάλληλου εξοπλισμού και υλικού, για την ανάπτυξη του προγράμματος «Πολιτιστική Παιδεία – Εργαστήρια Δημιουργίας και Χειροτεχνίας». Τέσσερα εκατομμύρια για κλωστές και βελόνες; Είμαστε σοβαροί;

[Κάπως έτσι αντέδρασα και όταν διάβασα στη «ΜτΚ» ότι το υπουργείο Παιδείας θα διαθέσει 4,9 εκατ. ευρώ για το πρόγραμμα ConnectEdParents+, για «την ενδυνάμωση των γονέων στη διαχείριση των περιστατικών ενδοσχολικής βίας, μέσα από την ενίσχυση της επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ οικογένειας και σχολείου». Χρειάζονται 5 εκατ. ευρώ, για να επικοινωνούν δάσκαλοι και εκπαιδευτικοί; Χάθηκαν τα viber group, τα τηλέφωνα, οι απευθείας συναντήσεις, που ειναι και πιο ανθρώπινες;]

Ξαναγυρνώ στο θέμα του κεντήματος. Μπορεί το θέμα να προσφέρεται για εύκολη κριτική και ειρωνίες, δεν είναι όμως το πρόβλημα η ίδια η δραστηριότητα. Είναι όλα τα άλλα. Είναι οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό και υποδομές, το δημόσιο σχολείο που πρέπει να στηριχθεί, για αυτό ίσως η συζήτηση περί του κεντήματος να έδωσε την τελειωτική «βελονιά».