- Newsroom
Το σχέδιο 28 σημείων του Τραμπ, οι εδαφικές παραχωρήσεις, οι περιορισμοί στο ουκρανικό κράτος, το προηγούμενο της Γάζας και η Ευρώπη που βλέπει τον πόλεμο να «τελειώνει» χωρίς τη δική της πένα στο κείμενο. Όμως, τι περιλαμβάνει ρεαλιστικά το αμερικανικό σχέδιο;
Σύμφωνα με τις διαρροές και τα δημοσιεύματα των μεγαλύτερων δυτικών μέσων, ο Λευκός Οίκος παρουσίασε στο Κίεβο ένα σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του σχεδόν τετραετούς πολέμου, που κοστίζει πολύ ακριβά τόσο σε αίμα όσο και σε δυτικά κεφάλαια, γράφει το protothema.gr.
Η λογική του πλαισίου: Η Ουκρανία παραχωρεί ολόκληρο το Ντονμπάς στη Ρωσία και αναγνωρίζει επισήμως την προσάρτηση Κριμαίας, Λουχάνσκ και Ντονέτσκ. Οι γραμμές σε Χερσώνα και Ζαπορίζια παγώνουν πάνω στο σημερινό μέτωπο - αυτό που σήμερα κατέχει η Ρωσία το κρατά και ο Δνείπερος γίνεται και επίσημα φυσικό όριο και σύνορο ανάμεσα σε Μόσχα και Κίεβο. Η Ουκρανία δεσμεύεται να μην ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ, να περιορίσει τον στρατό της σε περίπου 600.000 άνδρες και να δεχθεί περιορισμούς σε επιθετικά όπλα και πυραυλικά συστήματα.
Δεν επιτρέπονται ξένα στρατεύματα στο ουκρανικό έδαφος - άρα καμία προοπτική για σοβαρή διεθνή δύναμη αποτροπής και εγγυήσεις ασφαλείας μόνο σε επίπεδο οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας. Σε αντάλλαγμα, η Ουκρανία λαμβάνει αμερικανικές «ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας», χωρίς ακόμη σαφές νομικό περιεχόμενο, παρόμοιες με ένα αποδυναμωμένο άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Προβλέπεται αξιοποίηση περίπου 100 δισ. δολαρίων από δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για ανοικοδόμηση, με πρόσθετα κεφάλαια από την Ευρώπη.
Η Ρωσία αποκτά δρόμο επανένταξης στην οικονομική κανονικότητα, επιστροφή στο G8 και σταδιακή άρση κυρώσεων, με μηχανισμό αυτόματης επαναφοράς σε περίπτωση νέας εισβολής. Με απλά λόγια, το αμερικανικό σχέδιο δεν αποκαθιστά τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Ουκρανίας - τα νομιμοποιεί εκ των υστέρων ως ρωσικά σε μεγάλο μέρος στα ανατολικά της χώρας και παγώνει τα υπόλοιπα.
Πώς σκέφτεται η Ουάσινγκτον
Με μια «κυνική» προσέγγιση, η αμερικανική εξίσωση έχει τρεις σταθερές:
1. Ο πόλεμος, σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά το 2022, είναι ο πιο αιματηρός στην Ευρώπη από το 1945, με στρατιωτικές απώλειες (νεκρούς και τραυματίες) που ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο ανθρώπους και εκτιμήσεις για εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και στις δύο πλευρές. Η αμερικανική κοινή γνώμη και το Κογκρέσο δείχνουν σαφή κόπωση από τα πακέτα βοήθειας δεκάδων δισ. δολαρίων προς το Κίεβο. Ο βασικός στρατηγικός αντίπαλος του Λευκού Οίκου παραμένει η Κίνα - όχι η Ρωσία. Κάθε μήνας που η Ουάσινγκτον «καίει» πυρομαχικά, διπλωματικό κεφάλαιο και πολιτική ενέργεια στην Ουκρανία, είναι μήνας που δεν επενδύεται στον Ινδο-Ειρηνικό. Αρα, το σχέδιο 28 σημείων αποτελεί την επισημοποίηση μιας στροφής που στην πραγματικότητα έχει ήδη γίνει από την ημέρα που ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη πρόεδρος, τον Νοέμβριο του 2024. Από το σύνθημα «για όσο χρειαστεί» στην Ουκρανία, περάσαμε γρήγορα στο «όσο αντέχει το αμερικανικό σύστημα», και σήμερα καταλήγουμε στη δημιουργία ανισοβαρών τετελεσμένων, που η αλήθεια είναι πως αν κάποιος ανατρέξει στο παρελθόν θα βρει κι άλλα από την αμερικανική πλευρά σε παρόμοιου μεγέθους κρίσεις.
Η ψυχρή ανάγνωση λέει ότι η Ουάσινγκτον αποδέχεται ότι η πλήρης απελευθέρωση των κατεχόμενων εδαφών δεν είναι ρεαλιστική χωρίς άμεση δυτική εμπλοκή, δεν είναι διατεθειμένη να φτάσει σε τέτοια εμπλοκή, άρα επιδιώκει να παγώσει το νέο status quo με μια «σφραγίδα» που θα επιτρέπει στον Τραμπ να πει: «Τελείωσα τον πιο αιματηρό πόλεμο της Ευρώπης».
2. Το τακτικό επίπεδο - μια κορεατικού τύπου «παγωμένη» ειρήνη. Στρατιωτικά, το σχέδιο μοιάζει πολύ με την ανακωχή της Κορέας. Σταθεροποίηση γραμμών, μια ζώνη περιορισμένης στρατιωτικής δραστηριότητας, διαρκής κίνδυνος επανέναρξης εχθροπραξιών. Με μια κρίσιμη διαφορά: στην Κορέα είχαμε δύο κράτη με σχετικά ισορροπημένη αποτροπή και εγγυήτριες δυνάμεις δεσμευμένες για δεκαετίες, στην Ουκρανία το σχέδιο προβλέπει μονομερή αποδυνάμωση του ουκρανικού στρατού, ενώ η Ρωσία διατηρεί την κύρια μάζα πυρός ακριβώς δίπλα στα νέα σύνορα. Ουσιαστικά, χτίζεται μια ζώνη μόνιμου ελλείμματος ασφαλείας και όχι σταθερότητας για το Κίεβο. Κάθε επόμενη κίνηση θα εξαρτάται από την προθυμία ή την απροθυμία των ΗΠΑ να ενεργοποιήσουν τις περίφημες «εγγυήσεις».
3. Ο Τραμπ, η εικόνα του «ειρηνοποιού» και η εσωτερική αγορά. Για τον Τραμπ, η Ουκρανία δεν είναι μόνο μέτωπο - είναι σκηνικό και μάλιστα επιλεγμένο από τον ίδιο προσωπικά. Μαζί με τη Γάζα και τον ευρύτερο διάδρομο Μέσης Ανατολής, συγκροτεί μια διπλή ιστορία για τον ίδιο: «Ο άνθρωπος που τελείωσε δύο πολέμους που δεν μπορούσε να τελειώσει κανείς» μοιάζει να είναι ο τίτλος του επόμενου non paper από το Οβάλ Γραφείο. Το αφήγημα είναι απλό, αλλά παράλληλα ξεκάθαρο και «πουλάει» στο εσωτερικό, παρά την πτώση στη δημοφιλία του Αμερικανού προέδρου. Με έναν συμβιβασμό που «κανείς άλλος δεν τόλμησε», με όρους που «βγάζουν την Αμερική από ατελείωτους πολέμους», μεταφέροντας τον λογαριασμό κυρίως σε Ευρωπαίους και περιφερειακούς παίκτες, κάνουμε αυτό για το οποίο ο αμερικανικός λαός μάς εξέλεξε… Στην πράξη πρόκειται και πάλι για συναλλακτική διπλωματία. Εδάφη, όπλα, κυρώσεις, εγγυήσεις ασφαλείας, όλα μπαίνουν στο ίδιο τραπέζι, με κεντρικό στόχο ένα αποτέλεσμα που να «γράφει» ωραία στο prime time.
Οι μεγάλοι χαμένοι
Η Ουκρανία καλείται να αποδεχθεί απώλεια έως και περίπου ενός πέμπτου της επικράτειάς της, να ζήσει με μόνιμα «κουτσουρεμένη» αμυντική ικανότητα, να βασιστεί σε εξωτερικές εγγυήσεις που δεν έχουν ακόμη νομικό πλαίσιο, να δεχθεί πρόωρες εκλογές σε συνθήκες βαθύτατης κοινωνικής και εδαφικής κρίσης. Πρόκειται για μια συρρίκνωση κράτους - εδαφική, στρατιωτική, πολιτική.
Η Μόσχα κατοχυρώνει τα εδαφικά κέρδη της, βλέπει την προοπτική επιστροφής σε G8 και διεθνή θεσμικά φόρα να γίνεται απτό δεσμευτικό κείμενο, αποκτά οδό σταδιακής άρσης των κυρώσεων και επανένταξης στην παγκόσμια κοινότητα, αν τηρήσει κάποιους βασικούς όρους. Με άλλα λόγια, πληρώνει βαρύ οικονομικό και ανθρώπινο κόστος - αλλά δεν υφίσταται στρατηγική ήττα. Αντιθέτως, κερδίζει εδάφη και της δίνεται ένα «χαρτί» που έχει χάσει από τις τρεις πρώτες ημέρες της εισβολής, αυτό που την είχε μέχρι τότε στην παγκόσμια συνείδηση ως μία από τις ισχυρότερες χώρες του πλανήτη.
Η Ευρώπη δέχεται ακόμη δύο σκληρά πλήγματα. Το αμερικανικό σχέδιο που ξαναχαράζει σύνορα στην ήπειρο δεν γράφτηκε στις Βρυξέλλες και οι Ευρωπαίοι μαθαίνουν τις λεπτομέρειες μέσα από διαρροές σε διεθνή μέσα. Την ίδια στιγμή καλούνται να χρηματοδοτήσουν μεγάλο μέρος της ουκρανικής ανοικοδόμησης, να διαχειριστούν τις προσφυγικές, δημογραφικές και ενεργειακές παρενέργειες, να ζήσουν με ένα παγωμένο και παράλληλα εξόχως εύφλεκτο σύνορο στα ανατολικά της ηπείρου. Οι εγγυήσεις είναι «μετέωρες» όχι μόνο για το Κίεβο αλλά και για την ίδια την Ευρώπη που δεν έχει βάλει πουθενά μετά από σημαντικές προσπάθειες και εμπράγματη βοήθεια μελάνι σε ένα από τα κομβικότερα ειρηνευτικά σχέδια του 21ου αιώνα.
O πόλεμος σε αριθμούς
Τα νούμερα αν και «θολά» δίνουν μια τάξη μεγέθους για την καταστροφή και είναι τόσο ξεκάθαρη όσο και ενδεικτική της κρίσης και του ολέθρου που έχει συντελεστεί. Τα συνδυασμένα δεδομένα από δυτικές υπηρεσίες και ουκρανικές πηγές δημιουργούν ένα εύρος περίπου 250-450 χιλιάδων στρατιωτικών νεκρών συνολικά και πάνω από ένα εκατομμύριο τραυματιών στις δύο πλευρές. Ο ΟΗΕ μιλά για πάνω από 14-15 χιλιάδες επιβεβαιωμένους νεκρούς αμάχους, τονίζοντας ότι ο πραγματικός αριθμός είναι υψηλότερος.
Με όρους σκληρής ισχύος, η Ρωσία ελέγχει περίπου 19% της ουκρανικής επικράτειας. Η Ουκρανία έχει υποστεί τεράστια δημογραφική αιμορραγία, με εκτιμήσεις για εκατομμύρια πολίτες στο εξωτερικό και δραματική μείωση γεννήσεων. Οταν ένα αμερικανικό σχέδιο παγώνει αυτή την εικόνα, δεν μιλάμε για «απλή» ειρηνευτική διαδικασία. Μιλάμε για μετατόπιση όλου του ευρωπαϊκού παραδείγματος ασφαλείας: από την αρχή της απαραβίαστης εδαφικής ακεραιότητας στον ωμό ρεαλισμό.
«Ειρήνη» μέχρι νεωτέρας
Η ρητορική της Ουάσινγκτον προσπαθεί να ντύσει το σχέδιο με την αισθητική «ιστορικής συμφωνίας», αλλά τα ιστορικά παραδείγματα που μοιάζουν πιο κοντά είναι άλλα.
Βιετνάμ 1973: Συμφωνία που υποτίθεται ότι «τερμάτιζε» τον πόλεμο, για να οδηγήσει δύο χρόνια μετά στην πτώση της Σαϊγκόν.
Μινσκ 2014-2015: Κείμενα που πάγωσαν γραμμές στο Ντονμπάς χωρίς να λύσουν το πρόβλημα και τελικά άνοιξαν τον δρόμο για την πλήρη εισβολή του 2022.
Ο κίνδυνος είναι εμφανής: ένα νέο Μινσκ σε υπερκλίμακα. Μια συμφωνία που γλιτώνει σήμερα μερικές δεκάδες χιλιάδες ακόμη νεκρούς, αλλά αφήνει έναν ενισχυμένο, ανασυγκροτημένο ρωσικό στρατό και έναν αδύναμο ουκρανικό, μπροστά σε έναν επόμενο γύρο σε πέντε ή δέκα χρόνια.
Το αμερικανικό σχέδιο για την Ουκρανία δεν βγήκε από το πουθενά. Προηγήθηκε άλλωστε η Γάζα. Το 2024, ο Τζο Μπάιντεν παρουσίασε ένα τριφασικό σχέδιο για κατάπαυση του πυρός, απελευθέρωση ομήρων και σταδιακή αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα, το οποίο πέρασε και από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με ειδικό ψήφισμα.
Το 2025, ο Τραμπ το αναβάθμισε σε «Gaza peace plan»: μια συνολική συμφωνία με φάσεις: άμεση κατάπαυση πυρός και επιστροφή ομήρων, αποστρατιωτικοποίηση, διεθνή δύναμη σταθεροποίησης με διετή εντολή υπό ένα «Συμβούλιο Ειρήνης», προοπτική παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης υπό αυστηρούς όρους και μεταρρυθμίσεις. Το μοτίβο είναι ξεκάθαρο και επαναλαμβάνεται τώρα στην Ουκρανία:
■ Ασύμμετρες υποχρεώσεις: Στη Γάζα, η παλαιστινιακή πλευρά πληρώνει το τίμημα της αποστρατιωτικοποίησης και της διεθνούς επιτήρησης, ενώ το Ισραήλ κρατά κρίσιμα εργαλεία ελέγχου και δικαίωμα επανέναρξης επιχειρήσεων. Στην Ουκρανία, το Κίεβο καλείται να παραχωρήσει έδαφος και να περιορίσει τον στρατό, ενώ η Ρωσία αποκτά οδό επιστροφής στην κανονικότητα.
■ Εξωτερικά σχεδιασμένη αρχιτεκτονική. Το πλαίσιο της Γάζας γράφτηκε σε Ουάσινγκτον, Τελ Αβίβ, Κάιρο, Ντόχα - με τη Χαμάς κυρίως παραλήπτη και όχι συν-συγγραφέα. Το ουκρανικό κείμενο συντάσσεται στον Λευκό Οίκο και φτάνει σε Κίεβο και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ως «βάση» - ενώ η Μόσχα, επίσημα, ισχυρίζεται ότι δεν έχει ακόμη ενημερωθεί πλήρως, κρατώντας ανέπαφη τη διαπραγματευτική της ισχύ.
Στη Γάζα, η Ουάσινγκτον χρειαζόταν ένα αφήγημα «τερματισμού» ενός πολέμου. Στην Ουκρανία, ο Τραμπ χρειάζεται ένα σενάριο όπου εμφανίζεται να κλείνει «τον πιο αιματηρό πόλεμο της Ευρώπης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο». Γάζα και Ουκρανία μοιάζουν δύο εκδοχές του ίδιου αμερικανικού manual. Εξωτερικές εγγυήσεις, αποστρατιωτικοποίηση του ασθενέστερου, σταδιακή κανονικοποίηση του ισχυρού.
Η Ελλάδα
Για την Ελλάδα, αυτό που διαδραματίζεται τώρα στην Ουκρανία είναι το νέο μοντέλο με το οποίο η Δύση διαχειρίζεται τους πολέμους δίπλα στο σπίτι της…
Τα βασικά δεδομένα που θα πρέπει να κρατήσουμε ως νέα «σταθερά» είναι το πόσο καιρό στηρίζει ο Λευκός Οίκος έναν σύμμαχο όταν ο λογαριασμός ανεβαίνει, πόσο γρήγορα προσαρμόζει τα μεγάλα «δόγματα αρχών» στην πραγματικότητα, πόσο εύκολα χτίζει συνθήκες ειρήνης που παγώνουν συγκρούσεις αντί να τις λύνουν. Το αμερικανικό σχέδιο για την Ουκρανία δεν είναι απλώς ένα διπλωματικό έγγραφο.
Είναι καθρέφτης τού πώς λειτουργεί σήμερα η ισχύς. Οταν ο πόλεμος κρατά σχεδόν τέσσερα χρόνια, όταν οι νεκροί μετρώνται σε εκατοντάδες χιλιάδες και οι τραυματίες σε πάνω από ένα εκατομμύριο, τότε η διεθνής τάξη δεν κινείται πια με βάση το δίκαιο - κινείται με βάση το ποιος έχει ακόμη πολιτικό και στρατιωτικό οξυγόνο.
Πηγή: protothema.gr
