Ένας οδηγός που σκύβει για να στείλει μήνυμα στο κινητό του. Ένα πορτοκαλί φανάρι στη θέα του οποίου όλοι πατούν γκάζι. Ένας πεζός που διασχίζει τη διάβαση με κόκκινο σηματοδότη. Ένας αναβάτης μηχανής που κινείται ανάμεσα στα σταματημένα οχήματα χωρίς να φορά κράνος. Ένας νέος οδηγός που παίρνει το αυτοκίνητο στις τέσσερις τα ξημερώματα, έχοντας καταναλώσει αλκοόλ. Μπορεί όλα αυτά να τα αλλάξει ο νέος Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας;
Ο νέος ΚΟΚ τέθηκε σε ισχύ στις αρχές Σεπτεμβρίου, επιβάλλοντας αυστηρότερες ποινές, αυξημένα πρόστιμα και εισάγοντας ένα πνεύμα μηδενικής ανοχής για τους παραβάτες. Μία θεμελιώδης αλλαγή στον νέο ΚΟΚ είναι η καθιέρωση της υποτροπής, οι επαναλαμβανόμενες παραβάσεις τιμωρούνται πιο αυστηρά. Οι ποινές δεν συμψηφίζονται, αλλά προστίθενται, με αυξημένα πρόστιμα και αυστηρά διοικητικά μέτρα όπως αφαίρεση διπλώματος ή ακόμα και ποινικές διώξεις, ανάλογα με τη σοβαρότητα της παράβασης και την πρόκληση ή μη συμβάντος.
Η «ΜτΚ» ζήτησε την άποψη κατοίκων της Θεσσαλονίκης αλλά και ειδικών σε θέματα οδικής ασφάλειας για το αν ο νέος ΚΟΚ μπορεί να αλλάξει την οδική συμπεριφορά των Ελλήνων.
Σεβασμός και ασφάλεια στους δρόμους
Όσοι θεωρούν ότι αλλαγές του ΚΟΚ ήταν αναγκαίες, και μάλιστα εφαρμόζονται με καθυστέρηση, βάζουν ως προτεραιότητα την ανάγκη για σεβασμό στη ζωή. Ειδικότερα, ο 67χρονος Nino, που ζει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια σημειώνει πως «τόσες νέες ζωές χάνονται στον δρόμο επειδή αργούμε πολύ και να εφαρμόσουμε να καθιερώσουμε νόμους που ισχύουν στην υπόλοιπη Ευρώπη». Στο ίδιο μήκος κύματος, ο 43χρονος Άγγελος τονίζει ότι «η ανθρώπινη ζωή έχει μεγαλύτερη αξία από το να σου επιβάλουν ένα πρόστιμο. Υπάρχουν οδηγοί που πιστεύουν ότι ένα αυτοκίνητο είναι απλά ένα μεταφορικό μέσο, αλλά μπορεί να καταστεί και όπλο».
Την έννοια της προσωπικής ευθύνης υπογραμμίζει και η 27χρονη Παρασκευή, συγκρίνοντας την άδεια οδήγησης με ένα δικαίωμα που πρέπει να διαφυλάσσεται: «Γιατί το δίπλωμα να είναι δεδομένο; Όπως πάλεψες για να το πάρεις, έτσι δεν είναι δεδομένο ότι αξίζεις να το διατηρήσεις αν παρανομείς». Ανάλογη οπτική εκφράζει η 24χρονη Άρτεμις, εστιάζοντας στο τραγικό μοτίβο των τροχαίων που αφορούν κυρίως νέους ανθρώπους: «Οι ειδήσεις πλέον είναι γεμάτες με ονόματα παιδιών που χάνονται στον δρόμο. Οι ποινές έπρεπε να αυστηροποιηθούν εδώ και πολλά χρόνια».
Ο 20χρονος Πάνος συμπληρώνει πως «μόνο καλό μπορεί να κάνει η αυστηροποίηση του ΚΟΚ, γιατί δεν σεβόμαστε τους γύρω μας», ενώ ο 32χρονος Ανδρέας εκτιμά ότι «μόνο με αυτόν τον τρόπο θα ελαχιστοποιηθούν τα ατυχήματα». Ακόμα πιο κατηγορηματική εμφανίζεται η 60χρονη Αντωνία, που ζητά τα μέτρα να είναι «ακόμα πιο αυστηρά». Όπως εξηγεί, η πειθαρχία στον δρόμο πρέπει να αντιμετωπίζεται όχι ως περιορισμός, αλλά ως δείγμα σεβασμού προς την ανθρώπινη ζωή.
«Υπερβολικές» οι ποινές»
Ωστόσο, δεν λείπουν εκείνοι που βλέπουν τον νέο ΚΟΚ με σκεπτικισμό, ζητώντας μέτρο, αναλογικότητα και πιο ρεαλιστική εφαρμογή και χαρακτηρίζοντας κάποιες από τις ποινές «υπερβολικές». Ο 51χρονος Μιχάλης τονίζει ότι οι ποινές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικές συνθήκες της καθημερινότητας: «Τα μέτρα θα έπρεπε να ισχύουν ισότιμα και για ποδηλάτες και οδηγούς πατινιών. Πρώτα θα έπρεπε να υπάρχει προειδοποίηση και έπειτα αυστηροποίηση. Υπάρχουν καταστάσεις που δεν ελέγχονται -κάποιος μπορεί να χρειαστεί να μεταφέρει έναν ασθενή στο νοσοκομείο και να μην έχει δεύτερο κράνος».
Στο ίδιο πνεύμα, η 32χρονη Νατάσα μεταφέρει τη συ-ζήτηση στην οικονομική επιβάρυνση από τα πρόστιμα: «Τα ποσά είναι υψηλά για τα ελληνικά δεδομένα και η αφαίρεση διπλώματος είναι πολύ αυστηρή ποινή, ειδικά για όσους εργάζονται μακριά. Ίσως χρειαζόταν πρώτα μία προειδοποίηση, γιατί έτσι η ποινή καταλήγει να έχει τιμωρητικό χαρακτήρα και όχι προληπτικό». Αντίστοιχα, ο 55χρονος Αντώνης επικεντρώνεται στις υποδομές, εξηγώντας πως η ευθύνη δεν είναι μόνο του οδηγού, καθώς «αν υπήρχαν περισσότερες θέσεις πάρκινγκ και σε πιο λογικές τιμές, ο κόσμος δεν θα έπαιρνε το ρίσκο να παρκάρει σε θέση αναπήρων. Και φυσικά, χρειάζονται καλύτερες συγκοινωνίες». Υπάρχουν και όσοι θεωρούν ότι τα μέτρα έχουν εισπρακτικό χαρακτήρα, όπως ο 50χρονος Δημήτρης, που εμφανίζεται βέβαιος ότι «τα πρόστιμα είναι τόσο υψηλά για να μαζέψει το κράτος χρήματα».
Οδηγική συμπεριφορά: Καθρέφτης της κοινωνίας
Ο Αναστάσιος Μαρκουίζος, γνωστός ως «Ιαβέρης», ο οποίος έχει αφιερώσει τη ζωή του στην οδική ασφάλεια, περιγράφει με αγωνία το αίσθημα ανασφάλειας που βιώ-νει καθημερινά. «Ενώ είμαι οδηγός αγώνων από το 1972, δεν θέλω να κυκλοφορώ στους ελληνικούς δρόμους με τα εγγόνια μου μέσα στο αυτοκίνητο. Η συνολική νοοτροπία των Ελλήνων είναι η χειρότερη: δεν σεβόμαστε πρώτα τον εαυτό μας και μετά την οικογένειά μας», αναφέρει στη «ΜτΚ». Την ίδια διαπίστωση κάνει και ο Στυλιανός Κριτόπουλος, πρόεδρος του Σωματείου Εκπαιδευτών Οδηγών «Λευκός Πύργος», εξηγώντας πως η οδηγική παιδεία δεν είναι έμφυτη αλλά καλλιεργείται. «Δεν πιστεύω ότι στο εξωτερικό οι οδηγοί είναι καλύτεροι εκ φύσεως, γίνονται έτσι επειδή υπάρχουν αυστηρές ποινές και κάμερες. Είναι θέμα αστυνόμευσης και συνέπειας, χρειαζόμαστε τον ‘μπαμπούλα’ πάνω από το κεφάλι μας για να τηρούνται οι κανόνες». Όπως λέει χαρακτηριστικά ο «Ιαβέρης» για τη νοοτροπία των Ελλήνων οδηγών: «Δείξε μου τους ανθρώπους στον δρόμο, να σου πω τη χώρα. Το μόνο που έχει απομείνει είναι να απειλείς τους Έλληνες εκεί που τρέμουν, στην τσέπη τος. Ακόμα και να τους πάρεις το δίπλωμα, πολλοί θα συνεχίσουν να οδηγούν και χωρίς αυτό».
Ο ρόλος της Πολιτείας
Η ευθύνη, ωστόσο, δεν βαραίνει μόνο τους οδηγούς. Ο Στ. Κριτόπουλος μεταφέρει τη συζήτηση από την ατομική ευθύνη στις υποχρεώσεις της πολιτείας, επισημαίνοντας ότι σε μία ευνομούμενη κοινωνία πρέπει να υπάρχουν καλύτεροι δρόμοι, σωστές διαγραμμίσεις και διαβάσεις πεζών. «Δεν ευθύνεται μόνο ο οδηγός και το αυτοκίνητο αλλά και η πολιτεία. Χρειαζόμαστε οδηγική διαπαιδαγώγηση από την οικογένεια και το σχολείο», εξηγεί. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο «Ιαβέρης» διαπιστώνει ένα βαθύ έλλειμμα συστηματικής δουλειάς καθώς και την ανάγκη για κομβική αλλαγή: «Δεν υπάρχει παιδεία, εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση. Τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να επαναλαμβάνουν στοχευμένα τα μηνύματα, ώστε να συνειδητοποιήσουν οι άνθρωποι το κακό που συμβαίνει στους ελληνικούς δρόμους». Οι εκπαιδευτές συμφωνούν ότι το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη γνώσεων και η μη αντίληψη των λαθών, αλλά ότι στην πράξη αυτά ξεχνιούνται: «Η θεωρητική εκπαίδευση υπάρχει. Κάθε φορά που κάνουμε μαθήματα συζητάμε με τους υποψήφιους οδηγούς τα λάθη. Δυστυχώς όμως μετά στην 'ζούγκλα του δρόμου’ όλα αλλάζουν» παραδέχεται ο κ. Κριτόπουλος.
Και οι πεζοί παρανομούν
Η απροσεξία δεν είναι προνόμιο μόνο των οδηγών. Στους κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, πολλοί πεζοί «πετάγονται» στο οδόστρωμα, δεν χρησιμοποιούν διαβάσεις, περπατούν με το κινητό στο χέρι χωρίς να κοιτούν την πορεία τους. Αρκετοί από όσους συμμετείχαν στο γκάλοπ της «ΜτΚ» παραδέχονται ότι και οι ίδιοι έχουν περάσει τον δρόμο με κόκκινο σηματοδότη ή χωρίς να ελέγξουν αν περνούν οχήματα. «Όλοι είμαστε μέρος του προβλήματος. Οι ίδιοι άνθρωποι που οδηγούν, είναι οι ίδιοι που περπατάνε», σημειώνει ο «Ιαβέρης», υπενθυμίζοντας ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες προβλέπεται πρόστιμο και για τους πεζούς που παρανομούν. «Όλη η Ευρώπη έχει μία κουλτούρα, μία συμπεριφορά και νόμους», τονίζει, θέτοντας το ερώτημα αν και στην Ελλάδα θα έπρεπε να υπάρξουν αντίστοιχες κυρώσεις.
Η Ιωάννα, 55 ετών, ζητά αμοιβαιότητα και σεβασμό: «Και οι πεζοί πρέπει να είναι πιο προσεκτικοί, καθώς η οδηγική παιδεία μάς αφορά όλους, από όποια πλευρά και αν βρισκόμαστε. Το θέμα είναι να μπούμε στη θέση του άλλου και να σεβόμαστε τους συνανθρώπους μας». Ο 51χρονος Αντώνης συνδέει τη συμπεριφορά των πεζών με τις ελλείψεις στις υποδομές της Θεσσαλονίκης, τονίζοντας πως υπάρχουν δρόμοι όπου οι διαβάσεις απέχουν μέχρι και 400 μέτρα μεταξύ τους. «Θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερες διαβάσεις, ειδικά για να διευκολύνουν ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρία», σημειώνει.
Άποψη του Θεόδωρου Καραγιάννη Ποινικολόγου
Με τον Ν. 5009/2025 ψηφίστηκε ο νέος κώδικας οδικής κυκλοφορίας, ο οποίος εισάγει μια σειρά σημαντικών αλλαγών. Ένα στοιχείο, όμως σημαντικό, το οποίο απασχολεί ιδιαιτέρως και την κοινή γνώμη είναι η αυστηριοποίηση αυτού σε επίπεδο ποινικών κυρώσεων. Ο νόμος είτε αυστηροποιεί ήδη υπάρχουσες ποινικές κυρώσεις είτε εισάγει ποινική κύρωση σε παραβατικές συμπεριφορές που μέχρι τώρα προβλέπονταν μόνο διοικητικά πρόστιμα. Όλως ενδεικτικά, λοιπόν, προβλέπεται με το αρ. 38 οτι τιμωρούνται ποινικά αυτοί που κάνουν παράνομη κατάληψη του οδοστρώματος, ομοίως με το αρ. 49 του ανωτέρω νόμου τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι 1 έτος, όποιος δε συμμορφώνεται με σήμα στάσης το οποίο δίνουν αστυνομικά όργανα ή όποιος αρνείται να επιδείξει κάθε στοιχείο σχετικό με την κυκλοφορία του οχήματος.
ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΤΟΥ ΠΚ: Η πραγματικότητα είναι ότι ο Ποινικός Κώδικας ήδη προβλέπει πολύ αυστηρές κυρώσεις για αυτούς οι οποίοι από την επικίνδυνη οδήγηση προκαλούν βαριές σωματικές βλάβες, θάνατο ή και φθορά εγκαταστάσεων κοινής ωφέλειας. Άρα αν κάποιος π.χ. λόγω υπερβολικής ταχύτητας ή λόγω οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών προκαλέσει από αμέλεια το θάνατο έτερου προσώπου προβλέπεται τιμώρηση από 10 μέχρι 20 έτη κάθειρξη. Η ανωτέρω διάταξη του αρ. 290Α του πκ έχει ήδη οδηγήσει ανθρώπους σε καθεστώς εγκλεισμού σε σωφρονιστικά καταστήματα, ενώ διώκεται καθημερινά πλήθος οδηγών σε όλη την Ελλάδα.
ΠΑΡΑΔΟΞΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ: Ένα ιδιαιτέρως παράδοξο στοιχείο του νέου νόμου είναι ότι, αν κάποιος οδηγεί αυτοκίνητο, μηχανή, φορτηγό χωρίς να έχει την κατάλληλη άδεια οδήγησης (δίπλωμα), δηλαδή, όταν οδηγεί χωρίς ποτέ να έχει εξεταστεί αν έχει τις ικανότητες, δεν προβλέπεται καμία ποινική κύρωση, αλλά μόνο διοικητικές παραβάσεις. Αν, όμως, ο έχων την άδεια ικανότητας οδήγησης, που του έχει αφαιρεθεί για κάποιο λόγο ακόμα και προσωρινά π.χ. λόγω προηγούμενης παράβασης, οδηγεί κατά την περίοδο της αφαίρεσης, τότε προβλέπεται ποινή φυλάκισης έως 1 έτος και χρηματική ποινή έως 2.000 ευρώ. Στο συγκεκριμένο ζήτημα δημιουργείται το παράδοξο σχήμα να τιμωρείται βαρύτερα κάποιος που μπορεί να οδηγεί, χωρίς να έχει ποτέ
κριθεί ικανός από τις αρμόδιες αρχές από έναν οδηγό που του έχουν αφαιρέσει προσωρινά την άδειαοδήγησης, αλλά που έχει ήδη κριθεί ικανός να οδηγεί και πιθανόν να οδηγούσε επί πολλά έτη, χωρίς να προκαλέσει κανένα ατύχημα
