Νικίτα Μιχάλκοφ: Ο σκηνοθέτης με τη βαριά κληρονομιά, τον «Χρυσό Λέοντα» και την αμφιλεγόμενη προσωπικότητα

- Newsroom

Από τους μεγαλύτερους Ρώσους σκηνοθέτες των τελευταίων 40 χρόνων, ο Νικίτα Μιχάλκοφ, μια σίγουρα ιδιαίτερη προσωπικότητα, αμφιλεγόμενος για τις πολιτικές του αντιλήψεις, θα γυρίσει μερικές από τις ωραιότερες ταινίες των τελευταίων δεκαετιών, καταφέρνοντας με έναν μαγικό τρόπο, να μεταφέρει τις κλασικές του καταβολές και τη μεγάλη καλλιτεχνική κινηματογραφική σχολή της χώρας του, με τον πιο απλό και οικείο τρόπο.

   Ξεκινώντας την καριέρα του με πρόεδρο της τότε Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουτσόφ, συνεχίζει μέχρι και σήμερα στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, τον οποίο θαυμάζει ως «γνήσιος εθνικιστής», παραμερίζοντας εν πολλοίς τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και χάνοντας τη σκηνοθετική του δεξιοτεχνία, κάτι που πλέον είναι εμφανές για αυτούς που αγάπησαν το σινεμά του.

   Αδελφός τού, επίσης, διάσημου σκηνοθέτη και παραγωγού Αντρέι Κοντσαλόφσκι («Το Τρένο της Μεγάλης Φυγής»), που πήρε αποστάσεις από το τότε σοβιετικό καθεστώς και δούλεψε στο Χόλιγουντ με αρκετή επιτυχία, αφού προηγουμένως συνεργάστηκε με τον στενό του φίλο Αντρέι Ταρκόφσκι, ο Μιχάλκοφ, υπηρέτησε με συνέπεια τον σοβιετικό κινηματογράφο, γυρίζοντας μερικές από τις καλύτερες ταινίες του, όπως «Τα Μηχανικά Πιάνα» και φυσικά την αξιαγάπητη δραματική κομεντί «Μαύρα Μάτια».

   Με αφορμή τη συμπλήρωση των 80 χρόνων του - γεννήθηκε στη Μόσχα στις 21 Οκτωβρίου του 1945 - είναι ευκαιρία να γνωρίσουμε το έργο του εμβληματικού σκηνοθέτη, αλλά και τη βαριά του καταγωγή, που φαίνεται να έχει σημαδέψει την ιδιόμορφη προσωπικότητά του.

   Αριστοκρατική καταγωγή

   Ο Μιχάλκοφ κατάγεται από οικογένεια ευγενών, καθώς ο προπάππους του ήταν κυβερνήτης του Γιάροσλαβ, στην εποχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ενώ η μητέρα του τελευταίου ήταν πριγκίπισσα του Οίκου των Γκολίτσιν. Ο πατέρας του Νικίτα, Σεργκέι Μιχάλκοφ, ήταν περισσότερο γνωστός ως συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας, υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος και έγραψε τους στίχους για τον σοβιετικό εθνικό ύμνο και μετά από χρόνια και για τον εθνικό ύμνο της Ρωσίας! Επίσης, η μητέρα του Μιχάλκοφ, ήταν η ποιήτρια Ναταλία Κοντσαλόφσκαγια, κόρη του πρωτοποριακού καλλιτέχχνη Πιότρ Κοντσαλόφσκι και εγγονή του σπουδαίου ζωγράφου Βασίλι Σουρίκοφ.

   Κορυφαίες σπουδές και… γουέστερν

   Ο Μιχάλκοφ, με αυτά τα ουκ ολίγα εφόδια, θα σπουδάσει στο παιδικό τμήμα του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας και αργότερα στη σχολή Σούκιν, ενώ στη συνέχεια έμαθε υποκριτική στο φημισμένο στούντιο Στανισλάφσκι και σκηνοθεσία κινηματογράφου στην Κρατική Σχολή Κινηματογράφου της Μόσχας. Ως σπουδαστής ακόμη, θα εμφανιστεί το 1964 και σε ηλικία μόλις 19 χρόνων, στην ταινία «Ι Georgi Daneliya», κυρίως λόγω του μεγαλύτερου αδελφού του, του Αντρέι Κοντσαλόφσκι, ενώ στη συνέχεια γύρισε τρεις μικρού μήκους ταινίες. Μετά την αποφοίτησή του, θα παίξει σε πάνω από 20 ταινίες, πριν σκηνοθετήσει την πρώτη μεγάλη του μήκους ταινία το 1974, ένα αρκετά καλό σοβιετικό... γουέστερν, με τίτλο «At Home Among Strangers». Την ίδια εποχή, ενώ εργαζόταν ως ηθοποιός θα μπει στο Ινστιτούτο Κινηματογράφου Γκερασίμοφ, λαμβάνοντας μαθήματα από τον περίφημο σκηνοθέτη Μιχαήλ Ρομ.

   Μηχανικά Πιάνα

   Θα γίνει ευρύτερα γνωστός και θα λάβει θερμές κριτικές ακόμη και στις ΗΠΑ, όταν παρουσίασε το 1976, τη δεύτερη ταινία του, «A Slave of Love», μία αισθηματική κομεντί, με θέμα τις περιπέτειες ενός κινηματογραφικού συνεργείου να γυρίσει ένα βωβό μελόδραμα, ενώ η επανάσταση μαίνεται. Τον επόμενο χρόνο θα ενθουσιάσει κοινό και κριτική με το γνωστό φιλμ «Μηχανικά Πιάνα», εμπνευσμένος από τον μικρόκοσμο του Τσέχοφ και το θεατρικό έργο «Πλατόνοφ». Μια εξαίρετη ταινία, που του άνοιξε τον δρόμο, στην οποία κυριαρχεί η αίσθηση του ανέφικτου, η ειρωνεία και η κριτική ματιά για την κοινωνία της ρωσικής μπουρζουαζίας, στα τέλη του 19ου αιώνα, μέλος της οποίας ήταν και η ίδια του η οικογένεια...

   Μαύρα Μάτια

   Ο Μιχάλκοφ, που πλέον άρχισε να έχει την άνεση να γυρίζει ότι θέλει κι ενώ συγχρόνως έπαιζε και ως ηθοποιός, θα καταστεί ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους σοβιετικούς σκηνοθέτες. Μάλιστα, το 1987, θα παρουσιάσει μία από τις σημαντικότερες ταινίες της σταδιοδρομίας του, αν όχι τη σημαντικότερη, τη ρομαντική κομεντί «Μαύρα Μάτια», βασιζόμενος σε τέσσερις ιστορίες του Τσέχοφ και κυρίως στο διάσημο μυθιστόρημά του «Η Κυρία με το Σκυλάκι». Μία υπέροχη ατμοσφαιρική ταινία, ιταλικής συμπαραγωγής και με διεθνές ευπρόσωπο καστ. Δίπλα στον έξοχο πρωταγωνιστή Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, που κέρδισε το βραβείο ερμηνείας στις Κάννες και μία υποψηφιότητα για Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου, έπαιζαν οι Μάρθα Κέλερ, Γελένα Σαφόνοβα και Ιζαμπέλα Ροσελίνι, ενώ ήταν και η τελευταία κινηματογραφική εμφάνιση της αξέχαστης Σιλβάνα Μάγκανο.

   Χρυσός Λέοντας

   Το 1991, θα κερδίσει τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας με το υπέροχο λυρικό φιλμ «Ούργκα», εστιάζοντας στη σύγκρουση της ερωτικής ορμής με τα κοινωνικά στερεότυπα, αλλά και την αλλοτρίωση του Ασιάτη ήρωα από τον δυτικό βιομηχανικό πολιτισμό. Μία εξαίσια ταινία, με πανέμορφες εικόνες, αυθεντικότητα και ανθρωπιά, που αναδεικνύει σε μεγάλο βαθμό την αξία του Μιχάλκοφ ως σκηνοθέτη.

   Μαύρη πέτρα

   Τρία χρόνια μετά, θα έρθει, κατά πολλούς, η κορυφαία στιγμή του, με την ονειρική του ταινία «Ο Ψεύτης Ήλιος», με την οποία θα κερδίσει το Όσκαρ Ξενόγλωσσης ταινίας και το Μέγα Βραβείο στις Κάννες, χάνοντας το κορυφαίο βραβείο, τον Χρυσό Φοίνικα, από το «Pulp Fiction» του Ταραντίνο, κάτι που τον εξαγρίωσε δικαιολογημένα και έφυγε από τη γαλλική λουτρόπολη, ρίχνοντας μαύρη πέτρα πίσω του.

   Ψεύτης Ήλιος

   Το στόρι του «Ψεύτη Ήλιου» θέλει τις ειδυλλιακές διακοπές του ήρωα της επανάστασης, συνταγματάρχη Κοτόφ (ρόλο που κρατά ο Μιχάλκοφ) να διαταράσσονται από την εμφάνιση του πρώην αρραβωνιαστικού της γυναίκας του, Ντμίτρι, ύστερα από πολλά χρόνια. Γοητεύοντας τους πάντες ο Ντμίτρι, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα σκοτεινά κίνητρα του Κοτόφ, ενώ βρισκόμαστε στη σκληρότερη εποχή του σταλινισμού. Η ταινία γυρίστηκε στην εποχή της πλήρους καταδίκης του σταλινισμού και ο Μιχάλκοφ, εξαπολύει μύδρους εναντίον του, σαν να έπεσε στη γη εκείνη την εποχή και γι' αυτό θα κατηγορηθεί από μερίδα της κριτικής. Πάντως, ο Μιχάλκοφ, που αφιέρωσε την ταινία του σε αυτούς «που κάηκαν από τον ήλιο της επανάστασης», θα κάνει μαγικά πράγματα ως σκηνοθέτης, σε μια ταινία υποδειγματικής δομής και κεντώντας με τους χαρακτήρες. Ο Μιχάλκοφ, θα ενορχηστρώσει με μαεστρία το μωσαϊκό των χαρακτήρων του, ενώ ξεχωρίζει για τον πλούτο των συναισθημάτων του και βεβαίως για τις εξαίσιες ποιητικές εικόνες του, που έρχονται απευθείας από την κλασική ρωσική τέχνη.

   Μοναρχικός

   Ουσιαστικά ο «Ψεύτης Ήλιος», θα σημάνει και το τέλος της μεγάλης του δημιουργικής εποχής, καθώς τα επόμενα χρόνια θα γυρίσει αρκετές ταινίες, άλλες αδιάφορες, άλλες με ενδιαφέρον, αλλά ποτέ στα επίπεδα που έφτασε τις δεκαετίες 70-90. Και ο λόγος βρίσκεται στην ανάμιξή του με την ενεργό πολιτική, τις εθνικιστικές - ακόμη και μοναρχικές του - απόψεις,

   Η κινηματογραφική ιστορία, όμως, έχει φυλάξει για τον Μιχάλκοφ, μία περίοπτη θέση και είναι άδικο οι αμφιλεγόμενες απόψεις του, να στερήσουν από τους νεότερους να θαυμάσουν μία παραγνωρισμένη κινηματογραφική σχολή, τις υπέροχες ταινίες του, τις απίστευτης ομορφιάς εικόνες του, που κοσμούν τη μεγάλη οθόνη.