Κάθε βράδυ, η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται σε χιλιάδες ελληνικά σπίτια. Παιδιά που κλειδώνονται στα δωμάτιά τους με το κινητό στο χέρι, κολλημένα στο TikTok, το Instagram ή το Snapchat. Γονείς που προσπαθούν να τα πείσουν να κλείσουν την οθόνη και να πάνε για ύπνο. Και την επόμενη μέρα στο σχολείο, παιδιά κουρασμένα, διασπασμένα, με το μυαλό τους ακόμα στο τελευταίο βίντεο που είδαν.
Αυτή η καθημερινότητα ετοιμάζεται να αλλάξει ριζικά. Η ελληνική κυβέρνηση σχεδιάζει ένα από τα πιο φιλόδοξα μέτρα προστασίας ανηλίκων στην Ευρώπη: Την αυτόματη απαγόρευση πρόσβασης στα social media για παιδιά και εφήβους μέχρι 15 ετών. Το εργαλείο θα είναι το «Kids Wallet», μία ψηφιακή εφαρμογή που θα πιστοποιεί την ηλικία και θα λειτουργεί ως «φρένο» για όλες τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Η απόφαση έχει ήδη ανάψει τη συζήτηση: Μπορεί πραγματικά να εφαρμοστεί; Είναι αυτό που χρειάζονται τα παιδιά; Και τι ρόλο θα παίξουν οι ίδιοι οι γονείς;
Τα νούμερα που ανησυχούν
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν γιατί το μέτρο κρίθηκε αναγκαίο. Σχεδόν το 59% των παιδιών ηλικίας 9 με 12 ετών στην Ελλάδα χρησιμοποιούν καθημερινά social media, ενώ ένας στους τέσσερις έχει εκτεθεί σε ακατάλληλο περιεχόμενο. Το πιο ανησυχητικό; Σχεδόν δύο στα τρία ελληνόπουλα έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσα στο υπνοδωμάτιό τους, μακριά από τα μάτια των γονιών. Και σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα, ένας στους τρεις νέους στη χώρα μας περνά από τέσσερις έως έξι ώρες την ημέρα κολλημένος στην οθόνη του.
Η ψυχολόγος και νευροψυχολόγος Κατερίνα Χατζηκαλλία δεν έχει αμφιβολίες για τη σοβαρότητα του προβλήματος. «Είναι απαραίτητο να περιοριστεί η χρήση και η έκθεση παιδιών κάτω των 15 ετών στα social media και γενικά στις οθόνες», λέει στη «ΜτΚ». «Ο εγκέφαλός τους δεν έχει αναπτύξει ακόμη ούτε την κριτική σκέψη ούτε την ικανότητα αναστολής. Αυτό τα καθιστά πολύ πιο ευάλωτα απ' όσο νομίζουμε».
Στο γραφείο της, η κ. Χατζηκαλλία έχει δει τις συνέπειες από πρώτο χέρι. Παιδιά με κατάθλιψη, άγχος, διαταραχές ύπνου. Κορίτσια με διατροφικές διαταραχές που ξεκίνησαν από τη σύγκριση με influencers. Περιστατικά cyber bullying που έφεραν οικογένειες στα όρια της απόγνωσης. Γονείς που ανακαλύπτουν ότι το παιδί τους απειλεί άλλα παιδιά στο διαδίκτυο ή μοιράζεται φωτογραφίες χωρίς συναίνεση. «Τα παιδιά δεν ξέρουν πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι όλο αυτό. Μόνο όταν απειλούνται νομικά καταλαβαίνουν τη σοβαρότητα», εξηγεί.
Γιατί τα παιδιά δεν μπορούν να σταματήσουν
Το πρόβλημα δεν είναι απλώς θέμα «κακής συνήθειας». Είναι επιστημονικό. Η κ. Χατζηκαλλία το εξηγεί απλά: «Όλο αυτό λειτουργεί σαν ανταμοιβή για τον εγκέφαλο. Παράγει ευχαρίστηση, σαν να πατάς ένα κουμπί που θέλεις ξανά και ξανά. Και αυτή η συνεχής ανάγκη οδηγεί σε εθιστικές συμπεριφορές».
Υπάρχει ακόμα και όρος γι’ αυτό: Doomscrolling. Περιγράφει τη συνεχή κατανάλωση περιεχομένου -συχνά αρνητικού- στα social media, που δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο ψυχολογικής επιβάρυνσης. Για παιδιά και εφήβους που δεν έχουν αναπτύξει μηχανισμούς αυτορρύθμισης, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι καταστροφικό. Από την άλλη, η υπερβολική έκθεση στις οθόνες έχει συνδεθεί και με την αύξηση περιστατικών ΔΕΠΥ και διάσπασης προσοχής στα μικρότερα παιδιά.
Η λύση της Ελλάδας που μπαίνει μπροστά στην Ευρώπη
Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι το «Kids Wallet». Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που έδωσε ολοκληρωμένη λύση για την αντιμετώπιση του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο μέσω αυτής της εφαρμογής και του συστήματος επαλήθευσης ηλικίας. Ο υπουργός Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου, παρουσίασε πρόσφατα στην Εκτελεστική Αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χένα Βίρκουνεν, τον τρόπο με τον οποίο η χώρα ενσωματώνει την ευρωπαϊκή τεχνική προσέγγιση για την πιστοποίηση ηλικίας στο «Kids Wallet». Μέχρι τέλος Οκτωβρίου, το σύστημα θα είναι πλήρως λειτουργικό.
Πώς θα δουλέψει στην πράξη; Η εφαρμογή θα βασίζεται σε «διακριτικά ηλικίας», τα λεγόμενα age tokens, που διασφαλίζουν την ιδιωτικότητα. Όταν μία πλατφόρμα ή υπηρεσία ζητά επαλήθευση ηλικίας, το «Kids Wallet» θα στέλνει μόνο μία απλή επιβεβαίωση, για παράδειγμα «άνω των 15 ετών», χωρίς να αποκαλύπτει προσωπικά στοιχεία. Η ίδια λογική θα εφαρμοστεί και στην εφαρμογή Gov.gr Wallet για ενήλικες.
Στην πράξη, το σύστημα λειτουργεί σε τρία επίπεδα: Όταν ένα παιδί προσπαθεί να μπει στο Instagram ή το TikTok, η πλατφόρμα θα ζητά επιβεβαίωση ηλικίας. Το «Kids Wallet» θα απαντά αυτόματα «κάτω από 15» και η πρόσβαση θα απορρίπτεται. Παράλληλα, οι πάροχοι internet -κινητή τηλεφωνία και σταθερό δίκτυο- θα μπορούν να ενεργοποιήσουν φίλτρα σε παιδικές κάρτες SIM και οικιακά πακέτα με την επιλογή «Προστασία Ανηλίκων». Στα σχολεία, οι συσκευές θα έχουν προεγκατεστημένο «σχολικό προφίλ» που θα μπλοκάρει αυτόματα τα social media κατά τη διάρκεια των μαθημάτων.
Το σύστημα δεν θα περιοριστεί μόνο στα social media. Θα λειτουργεί και για την αποτροπή πρόσβασης ανηλίκων σε ιστοσελίδες στοιχηματισμού, τυχερών παιχνιδιών, καθώς και σε αγορές προϊόντων καπνού και αλκοόλ, τόσο online όσο και σε φυσικά καταστήματα.
Το παράδειγμα της Αυστραλίας
Η πρωτοβουλία έχει τη στήριξη του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, και ακολουθεί το παράδειγμα της Αυστραλίας, που ψήφισε τον Δεκέμβριο του 2024 έναν από τους πιο αυστηρούς νόμους παγκοσμίως. Από τον Δεκέμβριο του 2025, εκεί, θα ισχύει το όριο ηλικίας των 16 ετών για πρόσβαση σε social media, με υποχρεωτική επαλήθευση μέσω ειδικών κωδικών στις μηχανές αναζήτησης και πρόστιμα έως 50 εκατ. δολάρια για πλατφόρμες που αρνούνται να συμμορφωθούν. Η Αυστραλία υποχρέωσε τις εταιρείες να χρησιμοποιούν Τεχνητή Νοημοσύνη και δεδομένα συμπεριφοράς για να εκτιμήσουν την ηλικία των χρηστών. Το 77% των Αυστραλών υποστήριξε το μέτρο, αλλά οι εταιρείες τεχνολογίας το επέκριναν ως λογοκρισία, με τους ειδικούς να προειδοποιούν ότι χωρίς τη συνεργασία των πλατφορμών και των γονιών, ακόμα και ο καλύτερος νόμος μένει ανεφάρμοστος.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε μάλιστα ότι Γαλλία, Ισπανία, Δανία και Ιταλία θα ακολουθήσουν το ελληνικό μοντέλο στο πλαίσιο πιλοτικής εφαρμογής ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος.
«Θα δυσαρεστηθούν, αλλά ο ρόλος μας είναι να προστατεύουμε»
Πώς όμως θα αντιδράσουν τα ίδια τα παιδιά; Η κ. Χατζηκαλλία δεν έχει αυταπάτες. «Σίγουρα δεν θα τους αρέσει. Θα δυσαρεστηθούν, θα υπάρξουν ξεσπάσματα, δυσκολία. Όμως ο ρόλος του γονιού δεν είναι να είναι ευχάριστος. Είναι να προστατεύει», λέει ξεκάθαρα.
Μάλιστα, προειδοποιεί ότι σε παιδιά που είναι ήδη εθισμένα, οι αντιδράσεις μπορεί να μοιάζουν με συμπτώματα στέρησης: Νευρικότητα, αϋπνία, εκρήξεις θυμού. «Πολλές συμπεριφορές είναι εθιστικές με το διαδίκτυο και θέλουν προσοχή», εξηγεί. Για τον λόγο αυτόν, το μέτρο πρέπει να συνοδευτεί από ενίσχυση άλλων δραστηριοτήτων: Αθλητισμός, κοινωνικές επαφές διά ζώσης, ποιοτικός χρόνος με την οικογένεια.
Το κλειδί είναι στα χέρια των γονιών
Το μεγαλύτερο ερώτημα παραμένει: Θα είναι αποτελεσματικό; Η εμπειρία από άλλες χώρες δείχνει ότι τα παιδιά συχνά βρίσκουν τρόπους να παρακάμψουν τους τεχνολογικούς φραγμούς. Ψεύτικες ηλικίες, χρήση λογαριασμών γονέων, VPN -οι λύσεις δεν λείπουν για όσους θέλουν να «ξεγελάσουν» το σύστημα.
Η ειδικός είναι κατηγορηματική: Χωρίς τη συμμετοχή των οικογενειών και των σχολείων, το μέτρο μένει στα χαρτιά. «Το ένα κομμάτι είναι το νομοσχέδιο και το άλλο κομμάτι είναι η προσωπική ευθύνη του γονιού, του σχολείου», λέει. Και προτείνει συγκεκριμένες λύσεις: Εκπαιδευτικά προγράμματα για γονείς και παιδιά, καθιέρωση οικογενειακών κανόνων, όπως το κοινό οικογενειακό γεύμα χωρίς κινητά, και το κλείσιμο όλων των συσκευών το βράδυ σε συγκεκριμένη ώρα, π.χ. στις 9 ή 10 το βράδυ.
«Θα πρέπει να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται πρώτα οι οικογένειες και μετά τα παιδιά», εξηγεί. «Να ξέρουν τι σημαίνει η έκθεση στα social media, τι προκαλεί και πώς μπορούν να το διαχειριστούν. Επειδή τα παιδιά δεν ξέρουν, πρέπει να τους το μάθουμε. Όχι με φόβο αλλά με γνώση και αγάπη».
Το υπουργείο προβλέπει διοικητικά πρόστιμα για πλατφόρμες και παρόχους που δεν συμμορφώνονται, καθώς και ανεξάρτητο έλεγχο των συστημάτων επαλήθευσης. Ωστόσο, η επιτυχία του εγχειρήματος δεν εξαρτάται μόνο από τεχνολογία και κυρώσεις. Εξαρτάται από το κατά πόσο η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη να αναλάβει ενεργό ρόλο στην προστασία των παιδιών της.
Η Ελλάδα μπαίνει μπροστά και γίνεται πρότυπο για την Ευρώπη. Το στοίχημα δεν είναι απλώς να κλείσει την πρόσβαση σε λογαριασμούς social media. Είναι να ανοίξει μία νέα σελίδα στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την ψηφιακή ωριμότητα και την ψυχική υγεία των παιδιών μας.
*Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 5/10/25
