Δήμητρα Κογκίδου για σεξιστική επίθεση στην Σελέν Ερντέμ: «Γυναίκα, ξένη, προπονήτρια: Η στοχοποίησή της και η ευθύνη των θεσμών»

Την περασμένη Κυριακή (30/11) η ομάδα μπάσκετ γυναικών του Παναθηναϊκού αντιμετώπισε την αντίστοιχη του ΠΑΟΚ στο γήπεδο της Πυλαίας, με την προπονήτρια των πράσινων, Σελέν Ερντέμ, να καταγγέλλει μέσω μηνύματός της στο Instagram ότι καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα δεχόταν λεκτικές επιθέσεις για τη γυναικεία της υπόσταση.

Χαρακτηριστικά, η Τουρκάλα τεχνικός έγραψε ότι: «Καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα ένιωθα βαθιά ντροπή και λύπη λόγω των συνεχών λεκτικών επιθέσεων προς εμένα και την γυναικεία μου υπόσταση! Καμία γυναίκα δεν θα έπρεπε ποτέ να ανέχεται κάτι τέτοιο. Στέκομαι δυνατή ενάντια σε κάθε μορφή βίας και έλλειψης σεβασμού προς τις γυναίκες».

Το emakedonia.gr ζήτησε από την ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ και συντονίστρια του Δικτύου των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων στα ΑΕΙ, Δήμητρα Κογκίδου, να σχολιάσει το παραπάνω περιστατικό: «Το εν λόγω περιστατικό δεν συνιστά απλώς ένα ακόμη μεμονωμένο επεισόδιο ατυχούς συμπεριφοράς φιλάθλων. Αποτελεί ένα ακόμη σύμπτωμα μιας βαθύτερης παθογένειας: της οργανωμένης, διαχρονικής και θεσμικά ανεκτής έμφυλης βίας στον αθλητικό χώρο. Η περίπτωση της Σελέν Ερντέμ λειτουργεί ως καθρέφτης ενός συστήματος που εξακολουθεί να θεωρεί τις γυναίκες ‘ξένες’ όταν ασκούν εξουσία, ανεπιθύμητες όταν διεκδικούν χώρο σε ένα ανδροκρατούμενο γήπεδο και εν τέλει διαθέσιμες για στοχοποίηση» σχολίασε αρχικά και συμπλήρωσε:

«Σημειωτέον ότι το γεγονός συνέβη σε αγώνα γυναικών, δηλαδή σε έναν χώρο όπου θα αναμενόταν να υπάρχει σεβασμός στις αθλήτριες, στις προπονήτριες και στα στελέχη. Τελικά, ακόμη και στους χώρους που είναι φτιαγμένοι για γυναίκες, οι γυναίκες δεν είναι ποτέ εντελώς ασφαλείς. Οι επιθέσεις στη ‘γυναικεία της υπόσταση’ δεν είναι απλώς σεξιστικές, αλλά αποτελούν ταυτόχρονα επίθεση σε μια γυναίκα που ασκεί ηγετικό ρόλο σε έναν κατεξοχήν ανδροκρατούμενο χώρο. Το μήνυμα είναι σαφές: Ακόμη και εδώ, η ηγεσία μιας γυναίκας είναι αμφισβητήσιμη, ευάλωτη και κατά κάποιον τρόπο ‘διαπραγματεύσιμη’».

Η κα Κογκίδου στάθηκε και στο ζήτημα της εθνικότητας, σημειώνοντας πως «η διάσταση της εθνικότητας προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο ευαλωτότητας. Η Ερντέμ είναι Τουρκάλα προπονήτρια σε ελληνικό περιβάλλον - γυναίκα, αλλοδαπή, ηγέτιδα σε ανδροκρατούμενο χώρο. Η διασταύρωση αυτών των ταυτοτήτων αυξάνει την πιθανότητα στοχοποίησης καθώς ενεργοποιεί ταυτόχρονα έμφυλα, εθνικιστικά και ξενοφοβικά στερεότυπα».

Αναφερόμενη στις λεκτικές επιθέσεις που λαμβάνουν χώρα συχνά στα γήπεδα, η ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ και συντονίστρια του Δικτύου των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων στα ΑΕΙ σχολίασε πως «αυτές οι λεκτικές επιθέσεις πολύ συχνά επιχειρείται να ‘δικαιολογηθούν’ μέσω του πάθους της κερκίδας. Η ένταση του παιχνιδιού δεν αίρει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η Ερντέμ αρνείται να αποδεχθεί αυτό το αφήγημα, καθώς πρόκειται για μηχανισμό κανονικοποίησης της έμφυλης βίας. Υποστηρίζει ότι οι γυναίκες στον αθλητισμό δεν υποχρεούνται να ανέχονται σεξιστικές συμπεριφορές στο όνομα της ‘αθλητικής κουλτούρας’», ενώ σχετικά με την δήλωση της ίδιας της Τουρκάλας προπονήτριας είπε:

«Με τη δημόσια δήλωσή της, η Ερντέμ μετατρέπει μια προσωπική εμπειρία σε πολιτική πράξη. Οι λεκτικές επιθέσεις δεν στοχοποίησαν τις προπονητικές της επιλογές ή τυχόν αστοχίες, αλλά το ίδιο της το φύλο. Αναφέρεται στην   εμπειρία του έμφυλου τραύματος: ‘Ένιωθα βαθιά ντροπή και λύπη’. Δεν το αντιμετωπίζει μόνον ως προσωπική υπόθεση αλλά ως συλλογικό ζήτημα δικαιωμάτων και αξιοπρέπειας. Η επιλογή της να μιλήσει σε έναν χώρο όπου η σιωπή παραμένει η ‘αναμενόμενη’ στάση, λειτουργεί ως πρόκληση προς τις έμφυλες ιεραρχίες. Δεν επιτρέπει στο συμβάν να χαθεί μέσα στο θόρυβο της κερκίδας, το αναδεικνύει και απαιτεί θεσμική απάντηση».

Σχετικά με την ευθύνη των θεσμών, «αυτή εδώ είναι κομβική. Η σιωπή ή η αδράνεια των συλλόγων, των ομοσπονδιών και των οργάνων του αθλητισμού μπορεί να εκληφθούν ως συναίνεση ή ανοχή. Εάν δεν υπάρχουν πρωτόκολλα διαχείρισης τέτοιων περιστατικών, τότε μιλάμε για θεσμικό κενό που επιτρέπει τη διαιώνιση της έμφυλης βίας. Εάν υπάρχουν αλλά δεν ενεργοποιούνται, τότε πρόκειται για πολιτική της μη εφαρμογής, μια ‘σιωπηρή’ πρακτική ανοχής.

Η λεκτική βία δεν είναι ‘ελαφριά’ μορφή βίας αλλά θεμέλιο στη διάρθρωση των έμφυλων ιεραρχιών. Υπονομεύει την επαγγελματική υπόσταση, περιορίζει την ελευθερία δράσης, καλλιεργεί κλίμα εκφοβισμού και εμποδίζει την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών σε δημόσιους ρόλους. Η λεκτική βία αποτελεί μορφή κακοποιητικής συμπεριφοράς με σοβαρές επιπτώσεις.

Τέλος, η Σελέν Ερντέμ εμμέσως πλην σαφώς καλεί τις γυναίκες να μιλήσουν, λέγοντας «καμία γυναίκα δεν θα έπρεπε ποτέ να ανέχεται κάτι τέτοιο». «Το αναγκαίο κάλεσμα ‘να σπάσουν οι γυναίκες τη σιωπή’ πρέπει να συνοδεύεται πάντα και από ένα εξίσου ισχυρό κάλεσμα προς τους θεσμούς, τους μάρτυρες και το κοινωνικό περιβάλλον. Δεν επιτρέπεται να ζητούμε θάρρος μόνο από τα άτομα που υφίστανται τη βία. Οφείλουμε να απαιτούμε θάρρος και από τα άτομα που βλέπουν και σωπαίνουν αλλά και από την ηγεσία των αθλητικών φορέων, ώστε να καλλιεργηθεί μια κουλτούρα μηδενικής ανοχής στο σεξισμό. Μπορεί να μην συνέβη σε εμάς προσωπικά, αλλά με τη σιωπή μας το επιτρέψαμε.

Το ζητούμενο δεν είναι απλώς η καταγραφή ενός ακόμη περιστατικού, αλλά η αναγνώριση ότι ο αθλητισμός, όπως λειτουργεί σήμερα, παράγει και αναπαράγει έμφυλες ανισότητες. Η περίπτωση της Ερντέμ μπορεί - και πρέπει - να αποτελέσει αφετηρία για μια ουσιαστική, θεσμική και δημόσια συζήτηση: Όχι για το πάθος των φιλάθλων, αλλά για το πώς θα οικοδομηθούν αθλητικά περιβάλλοντα που δεν θα ανέχονται ούτε θα κανονικοποιούν την έμφυλη βία - αλλά και γενικά τη βία. Χωρίς αυτό, περιστατικά όπως αυτά που έκανε ορατά η Σελέν Ερντέμ είναι απλώς θέμα χρόνου».