ΔΕΘ: Η μεγάλη ανατροπή και τα επτά νέα ερωτήματα

Ραγδαίες εξελίξεις οι οποίες ανατρέπουν τα έως τώρα δεδομένα αναφορικά με το σχέδιο ανάπλασης της ΔΕΘ, σημειώθηκαν τις τελευταίες ημέρες. Ας τα πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Την Τετάρτη ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης, μιλώντας στην Ολομέλεια της δημοτικής του παράταξης «Ομάδα για τη Θεσσαλονίκη» δήλωσε, καταχειροκροτούμενος, ότι η θέση του είναι πως στο σημερινό οικόπεδο της Έκθεσης θα πρέπει να γίνει ένα μεγάλο Μητροπολιτικό Πάρκο, ένα εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο με το μικρότερο δυνατό κτιριακό αποτύπωμα, ένα υπόγειο πάρκινγκ και τίποτε άλλο. Υπογράμμισε πως διαφωνεί με το προωθούμενο real estate, δηλαδή με την κατασκευή ξενοδοχείου και εμπορικού-επιχειρηματικού κέντρου και κατά συνέπεια, αφού δεν θα υπάρχουν αυτά, δεν υπάρχει κανένας λόγος η όποια ανάπλαση να γίνει με ΣΔΙΤ, παρά με κρατική χρηματοδότηση.

Αυτή ήταν η θέση την οποία είχε διατυπώσει και προεκλογικά η «Ομάδα για τη Θεσσαλονίκη». Στη συνέχεια, όταν ο κ. Αγγελούδης ανέλαβε καθήκοντα, προέβη σε μία σειρά από χειρισμούς-τακτικισμούς, επιδιώκοντας να αυξήσει την έκταση του πρασίνου, από τα 65 στρέμματα που προέβλεπε το σχέδιο ανάπλασης, παραβλέποντας σε εκείνη τη φάση το real estate. Με την πρόταση-απαίτηση τροποποίησης του σχεδίου, μέσω των δέκα σημείων τα οποία, υποτίθεται, ότι το Υπερταμείο τα είχε κάνει δεκτά, το πράσινο ανέβηκε περίπου στα 110 στρ. μαζί και με αυτά της όμορης Αγίας Φωτεινής. Τον τελευταίο καιρό, διαπιστώνοντας ότι η υπόθεση της ανάπλασης έχει κολλήσει, καθώς υπήρχε δυστοκία για την οριστικοποίηση του χρηματοδοτικού μοντέλου, ο κ. Αγγελούδης πήρε την οριστική απόφαση να ευθυγραμμιστεί πλήρως με όσα είχε πει προεκλογικά.
Το τάιμινγκ αποδείχθηκε, μάλιστα, ιδιαίτερα αποτελεσματικό, καθώς την επομένη ο πρωθυπουργός βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε την Πέμπτη (Status fm) ότι «ακούω τις επιφυλάξεις του Δήμου και των πολιτών, θεωρώ πως ορισμένες είναι δικαιολογημένες». Μιλώντας, δε, στη συνέχεια προς τους δημάρχους της δυτικής Θεσσαλονίκης άφησε, σαφώς, να εννοηθεί ότι το υπάρχον σχέδιο εγκαταλείπεται και πως, έως να ξανάρθει τον Σεπτέμβριο στη ΔΕΘ, θα έχει λάβει τις αποφάσεις του.

Τι οδήγησε στο ναυάγιο

Η ανατροπή αυτή δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Εδώ και αρκετούς μήνες φαινόταν ολοένα και πιο καθαρά ότι ο «λογαριασμός δεν βγαίνει». Κάποιοι, βέβαια, το επισήμαιναν αυτό εδώ και χρόνια, όμως αποτελούσαν ισχνή μειοψηφία, καθώς μεγάλο μέρος των φορέων της πόλης αλλά και τα περισσότερα κόμματα είχαν γοητευτεί από το σχέδιο ανάπλασης, το οποίο υποστήριζαν ένθερμα. Ωστόσο, φαίνεται, πως το project είχε πολλά κενά και, επιπλέον, δεν ήταν ιδιαίτερα δελεαστικό για τους ιδιώτες. Η απαίτηση να εισφέρουν περί τα 120 από τα συνολικά 300 εκατ. με αντάλλαγμα το ξενοδοχείο, το εμπορικό-επιχειρηματικό κέντρο και το πάρκινγκ δεν τους ικανοποιούσε. Γι' αυτό και κάποια στιγμή, τον περασμένο Μάρτιο, το Υπερταμείο ανέβασε προς στιγμήν τον προϋπολογισμό στα 370 εκατ. με τους ιδιώτες να ζητούν το Δημόσιο να εισφέρει τουλάχιστον 200 εξ αυτών. Η εξέλιξη αυτή είχε προκαλέσει αντιδράσεις στη Θεσσαλονίκη, με αποτέλεσμα ο προϋπολογισμός να μαζευτεί εκ νέου στα 300 εκατ., με τους ιδιώτες, σύμφωνα με πληροφορίες της «ΜτΚ», να εμφανίζονται εξαιρετικά απρόθυμοι να ασχοληθούν με το project. Αλλά, και τι είδους ΣΔΙΤ θα ήταν αυτό, όταν το Κράτος βάζει και το οικόπεδο και σχεδόν τα 2/3 του προϋπολογισμού; Γι’ αυτό και η υπόθεση είχε κολλήσει για τα καλά τους δύο τελευταίους μήνες. Εντέλει ο φάκελος του έργου κατέληξε πριν από περίπου έναν μήνα στο Μέγαρο Μαξίμου το οποίο διαπίστωσε το αδιέξοδο. Δεδομένης, πλέον, και της ολοένα αυξανόμενης αντίδρασης από πολλούς στη Θεσσαλονίκη (Δήμο, κινήσεις πολιτών, κόμματα και φορείς που άλλαξαν γνώμη, δημάρχους και βουλευτές, ακόμη και της ΝΔ) ο πρωθυπουργός αποφάσισε να εγκαταλείψει το συγκεκριμένο project και να ξαναδεί το θέμα.

Τα ερωτήματα

Η εξέλιξη αυτή γεννά νέα ερωτήματα όσον αφορά τον επόμενο σχεδιασμό.

1. Το πρώτο είναι τι θα γίνει τελικά στον σημερινό εκθεσιακό χώρο. Θα ακυρωθεί τελείως το μέρος του σχεδίου της ανάπλασης που προβλέπει την κατασκευή τριών μεγάλων κτιρίων για εκθεσιακές χρήσεις και ενός ακόμα για συνεδριακό κέντρο ή θα υλοποιηθεί εν μέρει, δηλαδή θα κατασκευαστούν μόνο δύο απ’ αυτά;
2. Σε περίπτωση που ακυρωθεί το σχέδιο αυτό, θα αξιοποιηθούν, έπειτα από ανακατασκευή, κάποια από τα υπάρχοντα κτίρια που έχουν αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, προκειμένου να φιλοξενήσουν ήπιες εκθεσιακές δραστηριότητες ή το σύνολο της εκθεσιακής δραστηριότητας θα μεταφερθεί εκτός Κέντρου;
3. Σε περίπτωση που οι μικρές κλαδικές εκθέσεις θα γίνονται στον σημερινό χώρο, θα απαιτηθεί ένας ακόμη, εκτός πόλης, για να φιλοξενήσει τις λεγόμενες βαριές εκθέσεις (Agrotica, Zootechnia). Το ερώτημα είναι εάν αυτός ο χώρος θα αναζητηθεί δυτικά, στη Σίνδο, όπως προέβλεπε το αρχικό σχέδιο τη δεκαετία του 2000 ή εάν θα πάει ανατολικά, πλησίον του αεροδρομίου, όπως συμβαίνει στην Αθήνα αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις.
4. Πώς θα διαμορφωθεί πλέον, το νέο χρηματοδοτικό μοντέλο; Σύμφωνα με παλαιότερες εκτιμήσεις, ο προϋπολογισμός για το μέρος του σχεδίου ανάπλασης εκτός από το real estate (δηλαδή για το πάρκο και για το εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο) δεν ξεπερνούσε τα 180 εκατ. Εξ αυτών τα 90 θα έβαζε το Δημόσιο μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, άλλα 30 η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας μέσω του ΕΣΠΑ και 60 εκατ. η ΔΕΘ-Helexpo από δάνειο με την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου. Εάν επιλεγεί η λύση για ένα μικρότερο εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο εντός του σημερινού χώρου τότε ο προϋπολογισμός θα είναι ακόμη μικρότερος, το πολύ 150 εκατ. ευρώ. Μένει, τώρα, να αποσαφηνιστεί το ακριβές ύψος του νέου προϋπολογισμού και ποιος θα βάλει τι.
5. Βεβαίως, στο ποσό αυτό δεν περιλαμβάνεται η δαπάνη για την εκτός πόλης εγκατάσταση η οποία δεν έχει εκτιμηθεί.
6. Επίσης δεν περιλαμβάνεται το κόστος του πάρκινγκ για το οποίο θα πρέπει η κυβέρνηση να αποφασίσει εάν θα κατασκευαστεί, μόνο αυτό, με τη μέθοδο ΣΔΙΤ ή εάν θα το κατασκευάσει το ελληνικό Δημόσιο και θα παραχωρήσει τη λειτουργία του σε ιδιώτη ή στη ΔΕΘ-Helexpo.
7. Τέλος, ένα άλλο ερώτημα αφορά την ηγεσία της ΔΕΘ-Helexpo. Ο πρόεδρος, Τάσος Τζήκας, και ο διευθύνων σύμβουλος, Κυριάκος Ποζρικίδης, έχουν συνδέσει σχεδόν το σύνολο της 14ετους θητείας τους με το συγκεκριμένο σχέδιο ανάπλασης. Αυτοί οι δύο σήκωσαν το κύριο βάρος του εγχειρήματος. Τώρα έρχεται η κυβέρνηση διά του ίδιου του πρωθυπουργού και τους «αδειάζει». Θα συνεχίσουν άραγε να παραμένουν στις θέσεις τους; Θα παραιτηθούν ή μήπως θα τους αντικαταστήσει η ίδια η κυβέρνηση;

Στο Κέντρο

Εκτός από τα ερωτήματα, υπάρχουν και κάποιες βεβαιότητες. Μία απ’ αυτές είναι ότι ένα μέρος της εκθεσιακής δραστηριότητας θα παραμείνει απ’ ό,τι φαίνεται στον σημερινό χώρο. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης δεν πρόκειται να συναινέσει να φύγει εντελώς η Έκθεση από το Κέντρο. Την ίδια γνώμη έχουν και οι περισσότεροι φορείς της πόλης, όπως και οι πολίτες, και αυτό καταγράφεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Το ίδιο αποτέλεσμα θα προέκυπτε και σε περίπτωση δημοψηφίσματος το οποίο, ωστόσο, δεν φαίνεται να προχωρά, καθώς ο αριθμός των υπογραφών υπέρ της διεξαγωγής του έχει κολλήσει εδώ και καιρό στις 16.000, όταν απαιτούνται τουλάχιστον 25.000. Εκτός αυτού, μετά τις τελευταίες εξελίξεις, δεν έχει και πολύ νόημα άλλωστε, καθώς ο βασικός στόχος όσων κινητοποιούνταν για το δημοψήφισμα έχει επιτευχθεί.

Δεκατρία πεταμένα χρόνια

Η σχεδόν εκατονταετής ιστορία της ΔΕΘ (η πρώτη λειτούργησε το 1926) είναι γεμάτη από αλλεπάλληλες απόπειρες αναμόρφωσης και ανάπλασης του εκθεσιακού χώρου. Στη σημερινή θέση της η Έκθεση βρίσκεται από το 1937, όταν με τον αναπτυξιακό νόμο 661, παραχωρήθηκε στη ΔΕΘ οικόπεδο έκτασης 85 στρεμμάτων για την ανέγερση μόνιμων εγκαταστάσεων.

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν ο χώρος και τα κτίσματα υπέστησαν πολλές αλλαγές, αναλόγως των αναγκών του εκθεσιακού φορέα αλλά και των διαφόρων τάσεων της αρχιτεκτονικής και την εξέλιξη της τεχνολογίας.

Στα νεότερα χρόνια υπήρξαν αρκετά σχέδια για την ανάπλαση του σημερινού χώρου ο οποίος καταλαμβάνει πλέον περί τα 180 στρ. Από τη μελέτη για μετεγκατάσταση στη Σίνδο, στο πλαίσιο της διεκδίκησης της ΕΧΡΟ 2008 ως το σχέδιο Καλατράβα και τη μελέτη Δοξιάδη.
Ώσπου ξέσπασε η καταιγίδα της χρεοκοπίας η οποία ανέστειλε προσωρινά κάθε συζήτηση για την τύχη της ΔΕΘ. Έτσι φτάσαμε στο 2012-13, όταν, έπειτα από πρωτοβουλία της διοίκησης της ΔΕΘ-Helexpo, ανατέθηκε σε τρία μελετητικά γραφεία (ADVICE, BCS, KANTOR) να εκπονήσουν μελέτη για την κατασκευή ενός νέου εκθεσιακού κέντρου στον υπάρχοντα χώρο, καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία τα οποία είχε παρουσιάσει ο τότε διευθύνων σύμβουλος (και νυν πρόεδρος) της ΔΕΘ-Helexpo, Τάσος Τζήκας, η επιλογή της Σίνδου θα κόστιζε 283.642.000 ευρώ, ενώ η λύση του υπάρχοντος οικοπέδου θα απαιτήσει κεφάλαια ύψους 124.845.000.
Η μελέτη προέβλεπε την κατασκευή ενός σύγχρονου εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου αλλά και την κατασκευή ενός ξενοδοχείου δυναμικότητας 120 κλινών, γραφείων επιχειρήσεων, τραπεζών, εμπορικών καταστημάτων, μαζί και υπόγειου πάρκινγκ. Στον χώρο που θα απέμενε, έκταση περίπου 65 στρ. θα γινόταν πάρκο.
Στη συνέχεια η ΔΕΘ-Helexpo, έπειτα από συνεργασία με το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του ΑΠΘ, με το Τεχνικό Επιμελητήριο-Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας αλλά και με τον Δήμο Θεσσαλονίκης, υπέβαλε το καλοκαίρι του 2017 αίτημα για την προέγκριση του Ειδικού Χωρικού Σχεδίου (ΕΧΣ), που δόθηκε από την γενική γραμματεία Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Αφού ακολούθησε περίοδος διαβούλευσης, τον Απρίλιο του 2020 εγκρίθηκε το ΕΧΣ και οι Περιβαλλοντικοί Όροι από το Συμβούλιο Μητροπολιτικού Σχεδιασμού του ΥΠΕΝ, το οποίο έγινε στη συνέχεια Προεδρικό Διάταγμα.
Το 2019 προκηρύχθηκε διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για το σχέδιο ανάπλασης της ΔΕΘ. Στη φάση της προεπιλογής συμμετείχαν 116 υποψήφιοι από 33 χώρες, ενώ στη Β' φάση προχώρησαν 15 αρχιτεκτονικά γραφεία, από Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ολλανδία, Ιαπωνία, Γερμανία, Φινλανδία και Κουβέιτ. Σε επτά από αυτά συμμετείχαν, ως συνεργαζόμενα, εννέα ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία. Η Διεθνής Κριτική Επιτροπή αποτελούμενη από διεθνώς καταξιωμένους επαγγελματίες στους τομείς της αρχιτεκτονικής, της αρχιτεκτονικής τοπίου και του αστικού σχεδιασμού, επέλεξε ως πρώτο βραβείο την πρόταση της ομάδας των Sauerbruch Hutton (Γερμανία), Gustafson Porter + Bowman (Βρετανία) και Έλενας Σταυροπούλου (Ελλάδα).
Η σχεδιαστική πρόταση που έλαβε το πρώτο βραβείο περιλαμβάνει τέσσερις μεγάλους βιοκλιματικούς χώρους, τρεις εκθεσιακούς και έναν συνεδριακό, με κυκλικά στέγαστρα που μοιάζουν με «νησιά» που επιπλέουν στη «θάλασσα» του τοπίου. Αυτά είναι τοποθετημένα ανατολικά προς τον κεντρικό άξονα που διασχίζει τη ΔΕΘ, ενώ στο δυτικό μέρος, στη βόρεια είσοδο προβλέπεται η κατασκευή ξενοδοχείου και επιχειρηματικού κέντρου. Σύμφωνα με το σχέδιο, το 50% του χώρου θα διατεθεί για πάρκο.
Από την περασμένη Πέμπτη που ο Κυριάκος Μητσοτάκης ακύρωσε, ουσιαστικά, το προωθούμενο σχέδιο ανάπλασης της ΔΕΘ, πολλοί δηλώνουν δικαιωμένοι. Ανάμεσά τους και ορισμένοι οι οποίοι υποστήριζαν με θέρμη το ακυρωθέν σχέδιο ανάπλασης. Για την ιστορία θα πρέπει να επισημανθεί ότι ελάχιστοι ήταν εκείνοι οι οποίοι αντέδρασαν, δίνοντας για χρόνια έναν μοναχικό αγώνα. Χαρακτηριστικότερη είναι η περίπτωση του πρώην υπουργού και βουλευτή Γιάννη Μαγκριώτη ο οποίος με επαρκή τεκμηρίωση υποστήριζε ότι το σχέδιο αυτό ήταν λάθος και δεν επρόκειτο να υλοποιηθεί. Αντίδραση υπήρξε και από τους δημάρχους της δυτικής Θεσσαλονίκης (Κυρίζογλου, Δανιηλίδη κ.ά.) καθώς και από τον Μητροπολίτη Νεαπόλεως-Σταυρουπόλεως, Βαρνάβα, οι οποίοι υποστηρίζουν τη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ στη Σίνδο. Ρόλο έπαιξαν και οι κινήσεις πολιτών, καθώς και οι δημοτικές παρατάξεις και τα κόμματα τα οποία διαφώνησαν με το φαραωνικό σχέδιο ανάπλασης, προωθώντας, μάλιστα, την ιδέα για τη διενέργεια δημοψηφίσματος.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 22.06.2025