«Αιτία πολέμου» των δήμων με την κυβέρνηση η απομάκρυνση των Πολεοδομιών

Στην αφαίρεση μίας ακόμη ουσιαστικής αρμοδιότητας από τους Δήμους προχωρά το επόμενο διάστημα η κυβέρνηση, βάζοντας αυτή τη φορά στο στόχαστρό της τις Πολεοδομίες-Υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ), στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων που προωθεί στην αυτοδιοίκηση μέσα και από τον νέο Κώδικα Δήμων και Περιφερειών.

Ωστόσο ο σχεδιασμός αυτός βρίσκει κάθε άλλο παρά σύμφωνη την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση, με τους δημάρχους να διαμηνύουν ότι η σχεδιαζόμενη μεταφορά των ΥΔΟΜ στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, θα σημάνει την αφαίρεση της αρμοδιότητας από τους Δήμους και αποτελεί «casus belli» με την κυβέρνηση.

Η τελευταία όμως έχει πάρει ήδη θέση για το ζήτημα, την οποία διατύπωσε πρόσφατα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης λέγοντας ότι «στο υπουργείο Περιβάλλοντος εντοπίζω τρεις σημαντικές προτεραιότητες: Η μία είναι μία δραστική παρέμβαση στον τρόπο λειτουργίας των Πολεοδομιών. Πιστεύω ότι είναι μία εμβληματική μεταρρύθμιση, που αφενός θα ‘ξηλώσει’ εστίες τοπικής διαφθοράς, αλλά θα επιταχύνει και την έκδοση των νόμιμων οικοδομικών αδειών». Ο σχεδιασμός της κυβέρνησης για τις Πολεοδομίες, που είναι υποστελεχωμένες σχεδόν στο σύνολό τους αλλά οι Δήμοι επιμένουν να τις κρατήσουν, είναι να μεταφερθούν στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης, χωρίς ωστόσο να έχει ξεκαθαριστεί με ποιον τρόπο θα μεταφερθούν.

Γι’ αυτόν τον σχεδιασμό είχε κάνει λόγο και ο υπουργός Εσωτερικών Θεόδωρος Λιβάνιος στο τελευταίο συνέδριο της ΚΕΔΕ στη Ρόδο τον Νοέμβριο του 2024, όπου αναφερόμενος στον νέο Κώδικα Αυτοδιοίκησης είπε ότι μία από τις τέσσερις βασικές μεταρρυθμίσεις που προωθούνται είναι η μεταφορά των πολεοδομιών από τους Δήμους στο υπουργείο Περιβάλλοντος. «Πολλές από τις αρμοδιότητες που μεταφέρθηκαν στο παρελθόν στους Δήμους, με την εξαίρεση των πολεοδομιών, είναι στη σωστή κατεύθυνση» είχε τονίσει χαρακτηριστικά ο υπουργός.

Μόνο που τότε οι αιρετοί είχαν να διαχειριστούν τα απόνερα των ανακοινώσεων Λιβάνιου περί του Κώδικα και του νέου εκλογικού συστήματος που προωθείται για τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, με αποτέλεσμα να μην δώσουν ιδιαίτερη σημασία στις αλλαγές που προβλέπονται με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων.

Στην αλλαγή του μοντέλου λειτουργίας των Πολεοδομιών αναφέρθηκε σε πρόσφατη συνέντευξή του και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, ο οποίος μεταξύ άλλων είπε ότι μία από τις μεταρρυθμίσεις θα αφορά τις πολεοδομίες, για τις οποίες τα συναρμόδια υπουργεία ετοιμάζουν παρέμβαση με γνώμονα την εξυπηρέτηση του πολίτη, τη διαφάνεια και ένα σύγχρονο πνεύμα ταχύτητας και λειτουργικότητας. «Δεν μπορεί να γίνει από τη μία στιγμή στην άλλη», είπε, «καθώς θα υπάρξουν συζητήσεις και μελέτες, αλλά είναι μία μεταρρύθμιση που θα γίνει το δεύτερο εξάμηνο του 2025. Υπάρχουν παράπονα και καταγγελίες για διαφθορά, καθυστερήσεις και υποστελέχωση στις πολεοδομίες. Οι πολεοδομίες είναι ένας τομέας όπου πρέπει να γίνουν πολλά και ουσιαστικά βήματα».

Υπενθυμίζεται ότι η πολεοδομική μεταρρύθμιση, όπως τη βαφτίζει η κυβέρνηση, περιλαμβάνεται στη λίστα με τις 25 μεταρρυθμίσεις που προωθούνται έως το τέλος 2025 και παρουσιάστηκε στο Μαξίμου ως «Μεταρρύθμιση στην οργάνωση και λειτουργία των Πολεοδομιών: Νέα δομή που θα διαμορφώσει ένα πλαίσιο για διαφανή, γρήγορη εξυπηρέτηση των πολιτών και επενδύσεων».

Οι αιτίες που βλέπει η κυβέρνηση

Το θέμα τέθηκε εκ νέου και ίσως πιο επίσημα από την κυβέρνηση τον περασμένο Ιούνιο, κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων αξιολόγησης των δημόσιων υπηρεσιών από τους πολίτες. Η αξιολόγηση των πολιτών για 23 διαφορετικές υπηρεσίες των δήμων κατέδειξε ότι οι πολεοδομίες βαθμολογήθηκαν με 3,4 μονάδες -την πέμπτη χαμηλότερη βαθμολογία. «Παίρνουν χαμηλό βαθμό. Αυτό μας προβληματίζει ιδιαίτερα. Παίρνουν ακόμα πιο χαμηλό βαθμό εκεί που υπάρχουν, προφανώς, ενδείξεις και αποδείξεις πια παράνομων αδειοδοτήσεων τοπικών κυκλωμάτων», είχε υπογραμμίσει ο Κ. Μητσοτάκης.

Μάλιστα, άφησε να εννοηθεί ότι αναμένεται δραστική παρέμβαση από την κυβέρνηση και το ΥΠΕΝ στον τρόπο με τον οποίο εκδίδονται οι άδειες δόμησης. «Το σύστημα αυτό έχει φτάσει πια στα όριά του και πρέπει να αναμορφωθεί με τρόπο πολύ πιο δραστικό» σημείωσε ο πρωθυπουργός, καθιστώντας σαφή την απόφαση της κυβέρνησης να δώσει σκληρή μάχη με το «βαθύ» κράτος, απομακρύνοντας τις Πολεοδομίες από τους Δήμους, θεωρώντας ότι είναι υπηρεσίες που ταλαιπωρούν πολίτες και μηχανικούς και επιπλέον αποτελούν τοπικές εστίες διαφθοράς -όπως συνέβη πρόσφατα στη Χαλκιδική και τη Ρόδο.

Όσον αφορά τη μεταφορά των υπηρεσιών Δόμησης, η κυβέρνηση σχεδιάζει σε πρώτη φάση την υπαγωγή τους στο ΥΠΕΝ, αλλά ο τρόπος θα αποφασιστεί στη διαβούλευση με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Πάντως ως προς την υπαγωγή τους τίθενται και ερωτήματα για το αν αυτές οι υπηρεσίες αποκεντρωθούν αυτόματα ή θα «απορροφηθούν» σταδιακά από το υπουργείο.

Μία ακόμη αιτία για τη μεταφορά των Πολεοδομιών είναι η έλλειψη πόρων στους Δήμους, που έχει ως αποτέλεσμα να μην γίνονται προσλήψεις. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία που είχαν παρουσιαστεί σε ειδική Ημερίδα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ενώσεων Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων, σήμερα, από τους 325 δήμους, μόνο οι 179 -δηλαδή το 55%- έχουν υπηρεσία δόμησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η υπηρεσία Δόμησης Πειραιά εξυπηρετεί εννέα Δήμους. Και αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο των μικρών δήμων, αφού συνολικά 23 από τους 47 Δήμους μητροπολιτικών κέντρων δεν διαθέτουν πολεοδομία.

Με βάση τα ίδια στοιχεία, σήμερα οι πολεοδομίες λειτουργούν χωρίς μηχανικούς και με ελλιπέστατο προσωπικό, ενώ σε 22 Δήμους δεν εργάζεται ούτε ένας μηχανικός πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Επίσης, 28 ΥΔΟΜ απασχολούν μόνο έναν μηχανικό, 28 απασχολούν δύο και 16 πολεοδομίες απασχολούν τρεις μηχανικούς. Οι υπηρεσίες δόμησης, ωστόσο, δεν είναι αρμόδιες μόνο για την έκδοση οικοδομικών αδειών, αλλά έχουν και δεκάδες άλλες υποχρεώσεις, όπως αυτοψίες ακινήτων, συνδέσεις με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας, εγκρίσεις Εργασιών Μικρής Κλίμακας, ενημερώσεις φακέλων αδειών κ.λπ.

ΚΕΔΕ: Δεν θα είναι πρόοδος αλλά θεσμικό πισωγύρισμα

Και ενώ η κυβέρνηση ετοιμάζεται να προωθήσει την πολεοδομική μεταρρύθμιση μεταφέροντας τις Πολεοδομίες στο ΥΠΕΝ, αιρετοί εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δηλώνουν κάθετα αντίθετοι με αυτόν τον σχεδιασμό. Αυτοδιοικητικοί παράγοντες, μιλώντας στη «ΜτΚ» θέτουν ερωτήματα για αυτή την απόφαση -όπως γιατί το Κράτος, ενώ γνωρίζει ότι οι εν λόγω υπηρεσίες είναι τραγικά υποστελεχωμένες εδώ και πολλά χρόνια, δεν τις ενίσχυε με προσωπικό; Αναφέρουν μάλιστα ότι από 800 μηχανικούς που προβλέπονται, υπηρετούν μόλις οι μισοί, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρούνται φαινόμενα δυσλειτουργίας και ανεπαρκούς εξυπηρέτησης των πολιτών.

Ξεκάθαρη θέση για το ζήτημα διατύπωσε εξ αρχής η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), δηλώνοντας απολύτως αντίθετη σε κάθε σκέψη ή προσπάθεια μεταφοράς των Υπηρεσιών Δόμησης (ΥΔΟΜ) εκτός των δήμων.

«Δεν συνιστά αποκέντρωση η αφαίρεση αρμοδιοτήτων από τις ΥΔΟΜ και η μεταφορά τους στο Κράτος. Δεν θα είναι πρόοδος. Θα είναι θεσμικό πισωγύρισμα», τόνισε σε πρόσφατη συνεδρίαση του δ.σ. της ΚΕΔΕ ο πρόεδρός της Λάζαρος Κυρίζογλου, χαρακτηρίζοντας την πρόταση αντισυνταγματική και επικίνδυνη για τη διοικητική αυτονομία των ΟΤΑ.

«Δεν χρειάζεται αφαίρεση αρμοδιότητας αλλά στήριξη, ενίσχυση και στελέχωση ώστε να επιτελέσουν τον πολεοδομικό και αναπτυξιακό τους ρόλο προς όφελος των τοπικών κοινωνιών», ανέφεραν πολλοί δήμαρχοι στην ίδια συνεδρίαση, αφήνοντας μάλιστα ανοιχτό το ενδεχόμενο προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ).

Αρνητικός εμφανίστηκε και α’ αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ, δήμαρχος Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, κάνοντας λόγο για «προαποφασισμένο σχέδιο». Ζήτησε μάλιστα από τους αιρετούς να δείξουν ιδιαίτερη προσοχή απέναντι στην πιθανή διάσπαση της λειτουργίας των ΥΔΟΜ, με τις γνωμοδοτικές αρμοδιότητες να μένουν στους δήμους και τις αδειοδοτικές στο Κράτος.

Η ΚΕΔΕ πάντως κινήθηκε θεσμικά, καθώς σε συνάντηση που είχε ο κ. Κυρίζογλου με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρο Παπασταύρου, επέδωσε σχετικό υπόμνημα με τις θέσεις των δημάρχων.

Υπενθυμίζεται ότι μέχρι το 2010 οι πολεοδομίες ή Υπηρεσίες Δόμησης, λειτουργούσαν υπό τις τότε Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις ενώ με τον νόμο του «Καλλικράτη» η αρμοδιότητα μεταβιβάστηκε στους δήμους. Όμως σήμερα, 15 χρόνια μετά, πολλές από τις παλιές «Νομαρχιακές» υπηρεσίες εξακολουθούν να εξυπηρετούν και άλλους δήμους, καθώς δεν προχώρησαν στην ίδρυση και στελέχωση δικής τους υπηρεσίας, αφού δεν έγιναν οι απαιτούμενες προσλήψεις.

Ψηφιοποιούνται τα αρχεία των Πολεοδομιών

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η ψηφιοποίηση των αρχείων των πολεοδομιών στην Ελλάδα, ένα έργο που έχει στόχο την ψηφιακή διαχείριση των φακέλων οικοδομικών αδειών και άλλων συναφών εγγράφων.

Η ψηφιοποίηση των αρχείων αποσκοπεί στην καταγραφή, αρχειοθέτηση και γεωκωδικοποίηση των φακέλων οικοδομικών αδειών που τηρούνται στις Υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ). Το έργο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και ανατέθηκε από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) σε κοινοπραξία εταιρειών.

• Ψηφιοποίηση Φακέλων Αδειών Δόμησης:

Συμπεριλαμβάνει τη μετατροπή, από τις υπηρεσίες Δόμησης των Δήμων, των φυσικών φακέλων που περιέχουν άδειες δόμησης σε ψηφιακούς. Αυτή η δράση βοηθά στην προστασία και διαφύλαξη των έντυπων αρχείων από φυσικές καταστροφές και τη φυσική φθορά του χαρτιού με την πάροδο του χρόνου.

• Δημιουργία Ψηφιακού Χάρτη:

Στο πλαίσιο αυτής της δράσης δημιουργείται ένας Ψηφιακός Χάρτης που περιλαμβάνει γεωχωρικά δεδομένα σχετικά με τις άδειες δόμησης. Αυτός περιλαμβάνει τη γεωχωρική τεκμηρίωση και γεωαναφορά των αδειών δόμησης, καθώς και των στοιχείων σχετικά με τον τύπο, την τοποθεσία και τα χαρακτηριστικά των κτιρίων.

• Επέκταση του Ψηφιακού Χάρτη:

Στην τρίτη δράση ο Ψηφιακός Χάρτης επεκτείνεται σε συγκεκριμένους δήμους με έντονη οικιστική ανάπτυξη και μεγάλη πυκνότητα ακινήτων. Αυτό βοηθά στη δημιουργία μιας πλούσιας ψηφιακής βάσης πληροφοριών σχετικά με τις άδειες δόμησης, ενισχύοντας τον Ψηφιακό Χάρτη και επεκτείνοντας την πρόσβαση των πολιτών, μηχανικών και ενδιαφερομένων μερών σε σημαντικές πληροφορίες.

Όλα τα παραπάνω στοχεύουν στη δημιουργία ενός σύγχρονου, αξιόπιστου και εύκολα προσβάσιμου συστήματος που θα περιλαμβάνει ψηφιακά δεδομένα σχετικά με τις άδειες δόμησης και τη γεωχωρική τους θέση. Αυτό θα επιτρέψει σε πολίτες, μηχανικούς και άλλους ενδιαφερομένους να έχουν εύκολη πρόσβαση σε σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη δόμηση στην Ελλάδα.

*Δημοσιεύτηκε στη "ΜτΚ" στις 17 Αυγούστου 2025