Το Ντεπώ σε τροχιά να ξαναβρεί τη χαμένη αίγλη του

Ήταν Μάιος του 1893, όταν ένα νέο, τότε, μέσο μαζικής μεταφοράς θα έκανε την εμφάνισή του στη Θεσσαλονίκη. Οι πρώτοι ιππήλατοι τροχιοδρομικοί συρμοί του τραμ κύλησαν στην πόλη και εισήλθαν στη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτών κατευθείαν. Δύο χρόνια αργότερα, η γραμμή του τραμ θα έφτανε μέχρι την ανατολική άκρη της πόλης, ως τη συμβολή των οδών Βασιλίσσης Όλγας, Νέστορος Τύπα και Μερκουρίου, εκεί όπου και θα οργανωνόταν από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Πιέτρο Αρριγκόνι, ένας μεγάλος σταθμός αποθήκευσης και στάσης των βαγονιών.

Το «Ντεπώ» όπως το ήθελε η -με έντονο και το γαλλικό στοιχείο- πολυπολιτισμική κοινωνία της Θεσσαλονίκης τότε -από τη γαλλική λέξη dépôt, στα ελληνικά, «αποθήκη»- ήταν η «καρδιά» του μοναδικού μέσου μαζικής μεταφοράς της πόλης των αρχών του 20ού αιώνα. Από το μεγάλο σε έκταση οικοδομικό τετράγωνο στη Βασιλίσσης Όλγας 231, ξεκινούσαν και τελείωναν τα δρομολόγια των τραμ της Westinghouse και της Ateliers Métallurgiques, με ταχύτητα, που για την εποχή, έμοιαζε εντυπωσιακή.

Οι πολίτες της Θεσσαλονίκης τα χρησιμοποιούσαν όχι μόνο για μετακίνηση αλλά για βόλτα, για συνάντηση, σαν μία καθημερινή τελετουργία. Κάθε πέρασμα των -ιππήλατων στην αρχή και ηλεκτροκίνητων έπειτα- βαγονιών από το Ντεπώ, για σχεδόν μισό αιώνα, φάνταζε σαν ένα μικρό ταξίδι από τα δυτικά προς τα ανατολικά της πόλης. Η περιοχή, εξάλλου, ήταν η εξοχή της Θεσσαλονίκης εκείνη την εποχή, με τις ψηλές και επιβλητικές βίλες, τα άρτια αρχιτεκτονικά κτίρια και τα μικρά σπιτάκια να ξεπηδούν ανάμεσα στους πράσινους αγρούς, στα ανατολικά της πόλης, αποπνέοντας έναν ευρωπαϊκό αέρα.

Η απαξίωση

Όλα τα παραπάνω έμελλε να αλλάξουν στη Θεσσαλονίκη της μεταπολεμικής περιόδου. Οι συνοικίες στα ανατολικά πύκνωσαν, τα αυτοκίνητα αυξήθηκαν, περισσότεροι δρόμοι στρώθηκαν με άσφαλτο και σιγά-σιγά οι λεωφορειόδρομοι πήραν τη θέση των γραμμών. Το τραμ θεωρήθηκε ξεπερασμένο και στις 21 Ιουλίου 1957, έδωσε τη θέση του στα λεωφορεία του ΟΑΣΘ. Οι γραμμές του άλλοτε κύριου μέσου μαζικής μετακίνησης εντός της πόλης, σκεπάστηκαν από τη σκόνη της λήθης. Το ίδιο και τα βαγόνια, όσα απέμειναν εντός των αποθηκών.

Για δεκαετίες, ο χώρος του Ντεπώ άλλαζε μορφή και χρήση. Έγινε σταθμός της Αστυνομίας, φιλοξένησε σχολείο, πέρασε σε περίοδο εγκατάλειψης και από δεκαετία σε δεκαετία, απαξιώθηκε όχι μόνο το αμαξοστάσιο του τραμ αλλά ολόκληρη η γύρω περιοχή. Το μόνο που μένει σήμερα να θυμίζει εκείνη την τόσο μακρινή σε εμάς πλέον περίοδο, με κάποια δόση νοσταλγίας, εκτός από τις ιστορίες όσων την έζησαν, ή κάποιων, ελάχιστων ασπρόμαυρων φωτογραφιών, αναρτημένων στο διαδίκτυο, είναι μόνο η αποκρουστική εικόνα της περίκλειστης εδώ και δεκαετιών «μάντρας», του άλλοτε πολυσύχναστου αμαξοστάσιου.

Ωστόσο, το 1994, ένα τμήμα του συγκροτήματος χαρακτηρίστηκε διατηρητέο, και έτσι η ελπίδα κάποιας μελλοντικής αξιοποίησης του ιστορικού τοπόσημου διατηρήθηκε. Ελπίδα, η οποία σήμερα φαίνεται να βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στο να ευοδωθεί.

Από τη λήθη στην αξιοποίηση

«Το Ντεπώ σήμερα είναι μία σιωπηλή μαύρη τρύπα στη γεωγραφία της πόλης. Ένας θύλακας αποκλεισμού, ένας χώρος που δεν μπορεί κανείς να διασχίσει ή να χρησιμοποιήσει, παρότι αποτελεί δημοτική ιδιοκτησία. Αυτή η κατάσταση νομίζω πως ήρθε ο καιρός να αλλάξει», αναφέρει στη «ΜτΚ» ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Κινητικότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης, Πρόδρομος Νικηφορίδης.

Ο ίδιος σημειώνει πως το ιστορικό αμαξοστάσιο μπορεί να αποτελέσει το επίκεντρο μίας μεγάλης ανάπλασης της ευρύτερης περιοχής του Ντεπώ, η οποία θα περιλαμβάνει τα κτίρια του αμαξοστασίου, το κοντινό ρέμα Σοφούλη, πεζοδρόμους πέριξ -όπως η Νέστορος Τύπα- και εντός του οικοδομικού τετραγώνου, καθώς και εμβληματικά κτίρια της περιοχής. Αναφορικά για το ίδιο το αμαξοστάσιο, πρόκειται για ένα πολύ συγκεκριμένο οικόπεδο έκτασης σχεδόν 10 στρεμμάτων, μέσα στο οποίο υπάρχουν πέντε κτίρια -αποθήκες ή κατοικίες και άλλα- τα οποία, μετά από τόσα χρόνια απαξίωσης, έχουν υποστεί ζημιές.

Όπως είναι γνωστό εδώ και λίγο καιρό, ο Δήμος Θεσσαλονίκης, επιχειρεί να ξαναδώσει πνοή στον ιστορικό χώρο. Η πολιτική βούληση και τεχνογνωσία υπάρχει, ενώ το ενδιαφέρον των πολιτών είναι μεγάλο.

Πρόσφατα ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Στέλιος Αγγελούδης, και ο πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Κυριάκος Αναστασιάδης, προχώρησαν στην υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με κύριο αντικείμενο την αναβάθμιση της περιοχής και την αξιοποίηση του κτιριακού συγκροτήματος. Αντικείμενο της συνεργασίας είναι η αναβάθμιση του Ντεπώ μέσα από την επανάχρηση των διατηρητέων κτιρίων και τη λειτουργική ένταξή τους στο αστικό και φυσικό περιβάλλον.

Η συνεργασία περιλαμβάνει τη διαμόρφωση σεναρίων αξιοποίησης του συγκροτήματος «Αποθήκες Ντεπώ», με έμφαση στις πράσινες τεχνικές αποκατάστασης, την ενεργειακή εξοικονόμηση και την αναδιοργάνωση της κινητικότητας στην περιοχή.

Το όραμα του Δήμου για την περιοχή

Πηγές του Δήμου Θεσσαλονίκης αναφέρουν πως η συνεργασία με το ΑΠΘ θα είναι διαρκείας λίγων μηνών και θα περιλαμβάνει ερευνητικές και τεχνικές εργασίες αποτύπωσης και τεκμηρίωσης του κτιριακού αποθέματος, καθώς και εκτίμηση του κόστους αποκατάστασης. Μετά την ολοκλήρωση των πρώτων μελετών, στις αρχές του 2026, θα πραγματοποιηθεί δημόσια διαβούλευση για τις χρήσεις του έργου και την ανάπλαση των αποθηκών, ενώ αργότερα θα προχωρήσει η εκπόνηση των οριστικών μελετών και η δημοπράτηση του έργου.

«Το όραμα είναι, δίχως να γκρεμιστεί τίποτα, να ξαναγεννηθεί η περιοχή, με χώρους καθημερινού πολιτισμού, εκπαιδευτικούς και αθλητικούς χώρους. Σκοπός μας είναι το 2027 να υπάρχει κάποια προμελέτη σχετικά με το μέλλον του Ντεπώ και οι εργασίες να ξεκινήσουν με σχέδιο. Να μην επαναληφθεί ό,τι έγινε την προηγούμενη δεκαπενταετία με τα Σφαγεία, τα οποία αποκαταστήσαμε χωρίς να έχουμε σχεδιάσει τι θα τα κάνουμε ή με τη Βίλα Πετρίδη. Θέλουμε, δηλαδή, στο Ντεπώ, όταν ξεκινήσει οποιαδήποτε διαδικασία αρχιτεκτονικής μελέτης, να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τι θα κάνουμε με κάθε χώρο», τονίζει ο Πρόδρομος Νικηφορίδης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ήδη έχουν εκφραστεί σκέψεις να διαμορφωθεί χώρος-μουσείο αφιερωμένος στην ιστορία του τραμ. Στην ευρύτερη περιοχή βρίσκονται, επίσης, διάφορα κτίρια αρχιτεκτονικής αξίας, όπως η Casa Bianca και τα Τροχειοδρομικά και σκοπός του Δήμου είναι το σχέδιο να περιλαμβάνει και τη δική τους ανάδειξη. Παράλληλα, στο σχέδιο ανάπλασης, η σχέση του Ντεπώ με το ρέμα Σοφούλη θα είναι άμεση, μιας και το ρέμα, ως μεγάλος χώρος πρασίνου, αποτελεί μία μεγάλη ευκαιρία για περαιτέρω ανάδειξη, όπως εξηγεί ο αντιδήμαρχος.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 25-26.10.2025