- Newsroom
Από ένα μικροσκοπικό ζάρι μέχρι έναν κολοσσιαίο ανδριάντα, αντικείμενα που «έζησαν» δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, και άλλα, πολύ πιο πρόσφατα, αποκτούν φωνή και αφηγούνται την ιστορία τους μέσα από έναν νέο, διαφορετικό οδηγό. Ο λόγος για την έκδοση «Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. 100 αντικείμενα μιλούν για το παρελθόν», έναν τόμο που επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο ο επισκέπτης προσεγγίζει τα εκθέματα ενός μουσείου: όχι ως απλές αρχαιότητες ή έργα τέχνης, αλλά ως φορείς μνήμης, εμπειριών και ανθρώπινων ιστοριών.
«Η αρχική ιδέα ήταν να φτιάξουμε έναν οδηγό που θα μπορεί να τον πάρει ο Αμερικανός από το Τέξας, να τον βάλει στη βαλίτσα του και να τον ξεφυλλίζει στο σπίτι του, πίνοντας καφέ και χαζεύοντας τα αντικείμενα του Μουσείου», εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η γενική διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης δρ Αναστασία Γκαδόλου.
«Γι' αυτό και εγκαταλείψαμε συνειδητά το παραδοσιακό μοντέλο του μουσειακού οδηγού. Δεν θέλαμε μια απλή καταγραφή αιθουσών και αντικειμένων με στεγνή, επιστημονική περιγραφή. Επιλέξαμε 100 εμβληματικά αντικείμενα και γράψαμε τη "βιογραφία" τους - τι είναι, πώς βρέθηκαν, τι σημαίνουν, ποια ιστορία κουβαλούν», προσθέτει.
Η επιλογή αυτή καθορίζει το ύφος ολόκληρης της έκδοσης. Τα αντικείμενα δεν παρουσιάζονται ως απλά αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά ως μάρτυρες ζωής. Από ένα νεολιθικό ειδώλιο και έναν αρχαίο κρατήρα έως χρυσά κοσμήματα, επιτύμβια ανάγλυφα και ρωμαϊκά πορτρέτα, κάθε αντικείμενο αφηγείται τη δική του διαδρομή στον χρόνο. Όπως επισημαίνει η κ. Γκαδόλου, «δεν μας ενδιέφερε να αναπαράγουμε τον λόγο ενός επιστημονικού καταλόγου. Θέλαμε να αποφύγουμε τις εξαντλητικές περιγραφές και να δώσουμε χώρο στην αφήγηση, στο συναίσθημα, στη σχέση του αντικειμένου με τον άνθρωπο και την κοινωνία του».
Ιδιαίτερη φροντίδα δόθηκε και στην αισθητική του οδηγού. Τα σύγχρονα γραφιστικά στοιχεία, τα έντονα χρώματα και η πλούσια εικονογράφηση συνδυάζονται με κείμενα γραμμένα σε απλή, προσιτή γλώσσα, χωρίς να χάνεται η επιστημονική ακρίβεια. Όπως σημειώνει η γενική διευθύντρια, οι επιμελήτριες της έκδοσης, Αγγελική Κουκουβού και Ουρανία Πάλλη, εργάστηκαν συστηματικά ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι φιλικό και ευανάγνωστο. Κάθε λήμμα συνοδεύεται, μάλιστα, από έναν σύντομο και συχνά ποιητικό τίτλο, όπως «Ένας σύζυγος», «Και μία σύζυγος», «Παιχνίδια με το ζάρι», «Οικογενειακή "φωτογραφία"», που λειτουργεί ως πρώτη γέφυρα επικοινωνίας με τον αναγνώστη.
Η επιλογή των 100 αντικειμένων από τα περίπου 3.000 που εκτίθενται στο Μουσείο δεν ήταν εύκολη. Περιλαμβάνει εμβληματικά έργα, αντικείμενα ιδιαίτερα αγαπητά στους αρχαιολόγους που έγραψαν τα λήμματα του οδηγού, αλλά και ευρήματα που ξεχώρισαν στο κοινό μέσα από δράσεις όπως το «Έκθεμα του μήνα». Σε κάθε περίπτωση, αντιπροσωπεύονται όλες οι χρονικές περίοδοι και οι βασικές ενότητες της μόνιμης έκθεσης.
Ο οδηγός ακολουθεί τη χωρική και θεματική διάρθρωση του Μουσείου: από την προϊστορική Μακεδονία έως τους ρωμαϊκούς χρόνους, επιτρέποντας στον αναγνώστη να περιηγηθεί νοερά στον εκθεσιακό χώρο. «Θέλαμε όποιος ανοίγει το βιβλίο να μπορεί να κάνει την ίδια διαδρομή που θα έκανε και μέσα στο Μουσείο», σημειώνει η κ. Γκαδόλου.
Παράλληλα, η έκδοση λειτουργεί ως μια συμπυκνωμένη αφήγηση της ιστορίας της Μακεδονίας και της ευρύτερης περιοχής, φωτίζοντας τη διαρκή αλληλεπίδραση ανθρώπου και περιβάλλοντος, κοινωνίας και υλικού πολιτισμού. Όπως τονίζεται στον πρόλογο, τα αντικείμενα «δεν είναι απλώς μάρτυρες του παρελθόντος, αλλά φορείς γνώσης», ικανοί να αποκαλύψουν πτυχές της καθημερινής ζωής, της πίστης, της εξουσίας και της αισθητικής αντίληψης διαφορετικών εποχών.
Ο οδηγός, που αποτελεί καρπό συλλογικής δουλειάς αρχαιολόγων, επιμελητών και επιστημόνων, τιμά την επέτειο συμπλήρωσης 20 χρόνων από την ολική επανέκθεση των συλλογών του μουσείου το 2006, και θα διατίθεται από τις αρχές του 2026 στο πωλητήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
