ΟΠΕΚΕΠΕ: Φως στο σκάνδαλο με 12 ερωταπαντήσεις

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων) δεν είναι μια συνήθης υπόθεση εξαπάτησης και διασπάθισης κοινοτικών πόρων.

Έχει πολλές διαφορετικές παραμέτρους· ποινικές, πολιτικές, οικονομικές, αλλά και εθνικές. Οι ποινικές αφορούν ασφαλώς όλους όσοι εμπλέκονται σε αυτήν την υπόθεση· πολιτικά πρόσωπα, στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, ιδιωτικές εταιρείες οι οποίες συνεργάστηκαν με τον Οργανισμό, αλλά και αυτούς οι οποίοι εισέπραξαν τις επιδοτήσεις παρότι δεν τις δικαιούνταν. Η ολοκλήρωση της ποινικής διαδικασίας θα πάρει ασφαλώς αρκετά χρόνια καθώς η υπόθεση διερευνάται ακόμη και πιθανότατα θα έχει και άλλα σκέλη με τα οποία δεν έχει ασχοληθεί προς το παρόν η ευρωπαϊκή εισαγγελία. Το μόνο που γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή είναι ότι η δικογραφία η οποία έχει διαβιβαστεί στη Βουλή περιλαμβάνει τρεις χιλιάδες σελίδες. Στο μεταξύ, επειδή οι κοινοτικές επιδοτήσεις είναι μια υπόθεση με παρελθόν, έχουν εκδοθεί ήδη παραπεμπτικά βουλεύματα με δεκάδες κατηγορούμενους για παλαιότερες, παρεμφερείς υποθέσεις, και μάλιστα, μία δίκη βρίσκεται κιόλας σε εξέλιξη.

Τις πολιτικές επιπτώσεις τις βλέπουμε ήδη. Η κυβέρνηση μετρά έως τώρα τέσσερις παραιτήσεις, ενός υπουργού και τριών υφυπουργών, ενώ δεν αποκλείεται να υπάρξει και συνέχεια αναλόγως των στοιχείων που θα προκύψουν. Σύμφωνα, δε, με εκτιμήσεις ορισμένων κύκλων, δεν αποκλείεται η συγκεκριμένη υπόθεση να επηρεάσει και το χρόνο προσφυγής στις κάλπες.

Οι οικονομικές συνέπειες είναι προφανείς. Η Ελλάδα θα κληθεί να επιστρέψει, προς το παρόν 415 εκατ. ευρώ, ως αχρεωστήτως καταβληθέντα, τα οποία στο προσεχές μέλλον ενδέχεται να πολλαπλασιαστούν και ίσως να ξεπεράσουν και το ένα δισεκατομμύριο.

Η υπόθεση, έχει τέλος, και εθνική διάσταση καθώς πλήττει την αξιοπιστία της χώρας η οποία είχε υποστεί βαρύτατο πλήγμα με τη χρεοκοπία του 2009-2010. Και πάλι που, το προφίλ της χώρας είχε αρχίσει να αποκαθίσταται στις Βρυξέλλες, ήρθε τώρα αυτό το σκάνδαλο για να υπενθυμίσει στους κοινοτικούς κύκλους ότι καλό θα ήταν να είναι επιφυλακτικοί με την Ελλάδα.

Τις τελευταίες ημέρες η κοινή γνώμη βομβαρδίζεται με πληθώρα στοιχείων, εγγράφων, απομαγνητοφωνημένων διαλόγων, δηλώσεων και εκτιμήσεων, γεγονός που προκαλεί σύγχυση μερικές φορές όσον αφορά τις βασικές πτυχές του σκανδάλου. Η «ΜτΚ» επιχειρεί μέσα από 12 ερωταπαντήσεις να φωτίσει τις βασικές πτυχές αυτής της πολύκροτης υπόθεσης η οποία, απ' ό,τι φαίνεται, θα τραβήξει σε μάκρος.

1. Πως και από πότε ξεκίνησε η διερεύνηση του σκανδάλου;

Αφετηρία για να ξεκινήσει έρευνα η Δικαιοσύνη, αρχικά η ελληνική και εν συνεχεία η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, αποτέλεσαν κυρίως δύο περιστατικά. Το πρώτο ήταν μια ανώνυμη καταγγελία με υπογραφή «Τίμιοι υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ» και, στη συνέχεια, το 2020 ο τότε πρόεδρος του Οργανισμού Γρηγόρης Βάρρας κατέθεσε δύο φακέλους προς τον εισαγγελέα στους οποίους ανέφερε ότι βρήκε προβλήματα στις δηλώσεις ΟΣΔΕ το 2020 για τις βοσκήσιμες γαίες. Σημειώνεται, πάντως, ότι εκείνη την χρονική περίοδο: 1) δεν έχουν αναρτηθεί καν οι δασικοί χάρτες, 2) δεν έχει αναρτηθεί το Κτηματολόγιο, κυρίως στις αγροτικές περιοχές και 3) η ΑΑΔΕ έδινε την δυνατότητα να υπογράφεις χειρόγραφα μισθωτήρια χαμηλού μισθίου (όπως είναι τα βοσκοτόπια). Παρόλα αυτά και ενώ οι ελεγχόμενοι έκαναν ενστάσεις (οι οποίες δεν έχουν εξεταστεί έως σήμερα), ο κ. Βάρρας έστειλε όλους αυτούς τους φακέλους στον Εισαγγελέα.
Παράλληλα με την έρευνα της ελληνικής Δικαιοσύνης ξεκίνησε έρευνα και το ελληνικό γραφείο των εντεταλμένων ευρωπαίων εισαγγελέων, οι οποίοι συγκεντρώνοντας πλήθος στοιχείων, λαμβάνοντας καταθέσεις μαρτύρων και προχωρώντας σε άρσεις τηλεφωνικού απορρήτου απ' όπου προέκυψαν και οι συνομιλίες που δημοσιεύονται στον Τύπο.

2. Ποια περίοδο διερευνά η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία;

Η έρευνα επικεντρώνεται στα έτη 2019 έως και 2021 και στη συνέχεια από το 2024 και μετέπειτα. Για άγνωστους ακόμη λόγους, έχει εξαιρεθεί η διετία 2022 και 2023.

3. Ποια αδικήματα ερευνώνται;

Ο κύκλος των αξιόποινων πράξεων όπως προσδιορίζονται από τους ευρωπαίους εισαγγελείς περιλαμβάνει προς το παρόν τα αδικήματα της απάτης, της απιστίας, της υπεξαίρεσης, της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και της ηθικής αυτουργίας σε απάτη, απιστία και υπεξαίρεση. Ενδέχεται όμως, στη συνέχεια το κατηγορητήριο να διευρυνθεί αναλόγως με την πορεία των ερευνών.

4. Ποιοι φέρονται ως εμπλεκόμενοι;

Με βάση τα έως τώρα στοιχεία που έχουν προκύψει από τη δικαστική διερεύνηση οι διάφορες κατηγορίες φέρεται να αφορούν στελέχη και υπαλλήλους του ΟΠΕΚΕΠΕ, κυβερνητικά στελέχη (τους δύο πρώην υπουργούς Μάκη Βορίδη και Λευτέρη Αυγενάκη), ενδεχομένως κάποιους υφυπουργούς και βουλευτές οι οποίοι ελέγχονται προκειμένου να διαπιστωθεί εάν έχουν ποινική εμπλοκή και φυσικά και τους ιδιώτες οι οποίοι φέρονται να έχουν εισπράξει κοινοτικές επιδοτήσεις χωρίς να το δικαιούνται.

5. Παράνομες καταβολές επιδοτήσεων δεν γίνονταν τις προηγούμενες δεκαετίες;

Ασφαλώς γίνονταν. Η διαφθορά και η κακοδιαχείριση των ευρωπαϊκών αγροτικών ενισχύσεων μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ φτάνει πίσω τουλάχιστον μια εικοσαετία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είχε πάντοτε την ίδια ένταση και το ίδιο βάθος. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι η πρακτική των μεταφερόμενων αιγοπροβάτων από την Κρήτη στη Μακεδονία, εφαρμόστηκε σε περιόδους πριν από την ελεγχόμενη.

6. Πώς στήθηκε το σκάνδαλο;

Οι συνήθεις πρακτικές εξαπάτησης είναι ότι δηλώνονταν ως καλλιεργήσιμες εκτάσεις οι οποίες είτε δεν καλλιεργούνταν είτε δεν ανήκαν στους δικαιούχους. Επιδοτήθηκαν εκτάσεις που ανήκουν στο Δημόσιο, αλλά εμφανίζονταν ως ιδιωτικές (π.χ. δασικές, ακόμη και στρατόπεδα). Το ίδιο ισχύει και για τις βοσκήσιμες γαίες (βάσει των οποίων καθορίζεται η επιδότηση), αλλά και με τον αριθμό των ζώων. Κάποιοι έφτασαν στο σημείο να εμφανίσουν ακόμα και ετεροχρονισμένες ιδιόγραφες διαθήκες, βαφτίζοντας εαυτούς ως «κληρονόμους» των επίδικων εκτάσεων, τις οποίες μίσθωναν έναντι αμοιβής.

7. Τι ακριβώς είναι η «τεχνική λύση»;
Η λεγόμενη «τεχνική λύση» επινοήθηκε το 2014 καθώς διαπιστώθηκε ότι υπήρχε αδιέξοδο με την καταβολή των επιδοτήσεων. Με απλά λόγια, δινόταν η δυνατότητα σε όσους δεν επαρκούσε η βοσκήσιμη έκταση της συγκεκριμένης χωρικής ενότητας στην οποία ανήκαν, ανάλογα με τον αριθμό των ζώων που διέθεταν, να μπορούν να “δανειστούν” έκταση από όμορη χωρική ενότητα. Όχι βεβαίως από την Κρήτη στη Μακεδονία ή στο Αγρίνιο κ.ο.κ. Η λύση αυτή έγινε προσωρινά αποδεκτή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά τελικά εφαρμόζεται ως και σήμερα καθώς επικυρώθηκε διαδοχικά από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (Βαγγέλης Αποστόλου) και Νέας Δημοκρατίας (Μάκης Βορίδης).

8. Ποια είναι η διάσταση του σκανδάλου;

Στην Ελλάδα λαμβάνουν κοινοτικές επιδοτήσεις ύψους περίπου 2,3 δισ. ευρώ ετησίως, περί τους 680.000 αγρότες και κτηνοτρόφοι. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, τα προβληματικά ΑΦΜ (δηλαδή όσοι εισέπραξαν παράνομα επιδοτήσεις) δεν υπερβαίνουν τις 10.000.

9. Πόσα πρόστιμα έχουν επιβληθεί;

Το τελευταίο πρόστιμο που επιβλήθηκε ανέρχεται σε 415.068.275,91 εκατ. ευρώ και αφορά τα έτη 2016-2023. Εξ αυτών τα 177.925.000 εκατ. (δηλαδή το 43% του προστίμου) αφορούν τα οικονομικά έτη 2022 και 2023. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μοναδικό πρόστιμο που έχει επιβληθεί έως τώρα.
Την περίοδο 2022 και 2023 επιβλήθηκαν άλλα τρία πρόστιμα που αφορούσαν κυρίως διοικητικούς ελέγχους, δηλαδή το εάν τηρήθηκαν οι προβλεπόμενες διαδικασίες, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει έλεγχος ουσίας γι' αυτή τη διετία, όπως γράφτηκε παραπάνω, επειδή, λόγω έλλειψης πληροφοριακού συστήματος για εκείνο το χρονικό διάστημα, δεν έχουν καταφέρει ακόμη να ανακτήσουν λεπτομερή στοιχεία για τις καταβολές των επιδοτήσεων. Έτσι, το 2023 επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 24.402.845 ευρώ έπειτα από πόρισμα που υπέβαλαν στη διοίκηση ειδικώς ορισθέντες υπάλληλοι του ΟΠΕΚΕΠΕ, αναφορικά με την μη αποστολή απάντησης στην αριθμ. 379764/18.1.2023 πρόσκληση της ΕΕ σε διμερή σύσκεψη.
Το 2024 ζητήθηκε η επιστροφή ως αχρεωστήτως καταβληθέντος ποσού συνολικού ύψους 2.496.503,47 ευρώ από 1.031 παραγωγούς, διότι παρά τις επισημάνσεις του αρμοδίου τμήματος του ΟΠΕΚΕΠΕ προς την τότε ηγεσία του Οργανισμού έγινε καταβολή 26.234.891,46 ευρώ. Αυτά επισημαίνονται στην έκθεση ελέγχου του φορέα πιστοποίησης του έτους 2022 και του ελέγχου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2024.
Επίσης, από τον έλεγχο που διενεργήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο για το έτος αιτήσεων 2022 διαπιστώθηκε ότι υπήρξε εσφαλμένη πληρωμή παραγωγών (για το έτος αιτήσεων 2022) κατά το ποσό των 52.382.946,81 ευρώ, γεγονός που οδήγησε σε αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά προς 196.083 γεωργούς.
Σημειώνεται ότι το πρόστιμο των 415 εκατ. ευρώ αντιστοιχεί στο 78% του συνολικού καταλογισμού προστίμων για όλα τα κράτη της Ε.Ε. Η δεύτερη χώρα σε πρόστιμα για την αντίστοιχη περίοδο είναι η Πορτογαλία με 35 εκατ. ευρώ, ενώ τα πρόστιμα στις υπόλοιπες χώρες είναι μεταξύ 1 και 9 εκατ. ευρώ. Βεβαίως, θα πρέπει να θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι το συνολικό πρόστιμο για την Ελλάδα, για τη συγκεκριμένα ελεγχόμενη περίοδο, θα ξεπεράσει το 1 δισ.
Την περίοδο 2009 έως 2013 η χώρα χρεώθηκε με πρόστιμο 660 εκατ. ευρώ εξαιτίας πάρα πολύ σοβαρών προβλημάτων στο υπόβαθρο (σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων). Πχ. τα χωράφια έπεφταν το ένα πάνω στο άλλο, δηλωμένες βοσκήσιμες γαίες αποδείχθηκαν δάση, οι Κρητικοί εμφανίζονταν να βοσκούν τις αίγες τους στο Αγρίνιο και άλλοι μέσα στην Λίμνη Βιστωνίδα.
Τέλος, το 2009 ο τότε υπουργός Γεωργίας Σωτήρης Χατζηγάκης, είχε δώσει (μέσω ΕΛΓΑ) αντισταθμιστικές πληρωμές στους Έλληνες αγρότες, ύψους 425 εκατ. ευρώ, για φυσικές καταστροφές. Η Κομισιόν έκρινε το 2011 πως οι πληρωμές ήταν παράνομες κρατικές ενισχύσεις και ζήτησε την ανάκτησή τους από τους αγρότες. Τελικά επιβλήθηκε πρόστιμο στη χώρα μας ύψους 435 εκατ. ευρώ.

10. Τι θα γίνει με τα πρόστιμα και τα αχρεωστήτως καταβληθέντα;
Η πληρωμή των προστίμων μπορεί να γίνει μέσω παρακράτησης από τα κονδύλια των μελλοντικών επιδοτήσεων. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι τον λογαριασμό θα τον πληρώσουν και δικαιούχοι οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με τις παράνομες επιδοτήσεις. Τις ενισχύσεις που δεν καλύπτονται από τα κοινοτικά κονδύλια θα αναλάβει να τις πληρώσει ο κρατικός προϋπολογισμός, δηλαδή το σύνολο των φορολογούμενων. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να υπάρξει πληρωμή του προστίμου σε δόσεις.
Σε ό,τι αφορά τα αχρεωστήτως καταβληθέντα η κυβέρνηση διαβεβαιώνει ότι συγκροτείται ειδική ομάδα (με οικονομική αστυνομία και ΑΑΔΕ) για την ανάκτηση αυτών των επιδοτήσεων. Σε προτεραιότητα μπαίνουν φάκελοι και ΑΦΜ που είχαν εμπλακεί στο παρελθόν σε διαδικασίες ελέγχου που δεν είχαν ολοκληρωθεί, ενώ κριτήριο για την προτεραιοποίηση ενός φακέλου είναι και το ύψος της επιδότησης.

11. Τελείωσε η έρευνα;

Όχι. Η έρευνα συνεχίζεται καθώς οι εισαγγελείς αξιολογούν τα στοιχεία της δικογραφίας και αναμένουν απαντήσεις από την ΕΛ.ΑΣ. για όσα κατέσχεσαν στην πρόσφατη έφοδό τους στα γραφεία του ΟΠΕΚΕΠΕ. Επίσης αναμένουν και τα πλήρη στοιχεία από τις τηλεφωνικές επισυνδέσεις, ενώ εκκρεμεί η ουσιαστική διερεύνηση για την περίοδο 2022-2023.

12. Τι γίνεται με τις δίκες;

Μέχρι σήμερα, επτά υποθέσεις έχουν πάρει ήδη τον δρόμο προς το ακροατήριο. Στα μέσα Ιουλίου αναμένεται η απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Αθηνών για την πρώτη μεγάλη δίκη στο πλαίσιο της οποίας η εισαγγελέας έχει εισηγηθεί την ενοχή και των επτά κατηγορουμένων για σωρεία πράξεων, με βασικότερη εκείνη της πλημμεληματικής απάτης σε βάρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στους επτά περιλαμβάνονται αγρότες οι οποίοι φέρονται να λάμβαναν ευρωπαϊκές επιδοτήσεις δίχως να τις δικαιούνται, αλλά και στελέχη του ΟΠΕΚΕΚΕ. Η ευρωπαία εισαγγελέας Καλλιόπη Νταγιάντα, που βρίσκεται στην έδρα του Μονομελούς Εφετείου απέρριψε τους ισχυρισμούς των εμπλεκόμενων, ιδιαιτέρως αναφορικά με την εξάλειψη του αξιόποινου της πράξης τους, με το σκεπτικό ότι επέστρεψαν τα χρήματα που έλαβαν ως ευρωπαϊκά κονδύλια. Το φθινόπωρο αναμένεται να φτάσει στο ακροατήριο η υπόθεση των 115 κατηγορουμένων στην πλειονότητά τους από την Κρήτη.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 06.07.2025