- Newsroom
Επιστολή υπογεγραμμένη από τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν επιβεβαιώνει για πρώτη φορά ότι βρίσκονται σε εξέλιξη μυστικές διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό θαλασσίων συνόρων μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, μετά την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ από φιλοτουρκικές τζιχαντιστικές ομάδες, το περασμένο έτος.
Η επιστολή, την οποία εξασφάλισε και δημοσιεύει το Nordic Monitor, αποκαλύπτει ότι οι αρμόδιοι τουρκικοί φορείς έχουν λάβει εντολή να καταρτίσουν συμφωνία για Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με τη Συρία. Στόχος είναι η διασφάλιση των συμφερόντων τόσο της Τουρκίας όσο και του ψευδοκράτους -ήτοι, της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου» (ΤΔΒΚ), που αναγνωρίζεται μόνο από την Άγκυρα.
«Με την ανατροπή του καθεστώτος Μπάαθ και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μεταβατική κυβέρνηση, διεξάγονται εργασίες σε συντονισμό με τους αρμόδιους θεσμούς μας για τον καθορισμό των θαλάσσιων ορίων με τη Συρία και την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών πέραν των χωρικών υδάτων, με τρόπο που να προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της χώρας μας» αναφέρει ο Φιντάν στην επιστολή του, με ημερομηνία 16 Ιουνίου, που απευθύνεται στο προεδρείο της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης.
Ο Φιντάν υπογραμμίζει επίσης ότι η Τουρκία παραμένει δεσμευμένη να υπερασπίζεται τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του ψευδοκράτους σε οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τη Δαμασκό.
Η επιστολή αποτελεί την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι οι προετοιμασίες για μια τέτοια θαλάσσια συμφωνία βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη -παρά τις προηγούμενες δημόσιες δηλώσεις του υπουργού Μεταφορών της Τουρκίας, ο οποίος είχε αφήσει να εννοηθεί ότι η Άγκυρα εξετάζει ένα τέτοιο ενδεχόμενο μόνο για το μέλλον.
Ο Χακάν Φιντάν απορρίπτει ακόμη τους ισχυρισμούς ότι η Τουρκία δεσμεύθηκε να μην επιδιώξει συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με τη Συρία κατά τη συνάντησή του στις 12 Ιανουαρίου 2025 στο Ριάντ με την Κάγια Κάλας, ύπατη εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
«Θα ήταν σκόπιμο να ληφθούν υπόψη οι επίσημες δηλώσεις και ανακοινώσεις του υπουργείου μας για το θέμα αυτό» αναφέρει ο Φιντάν στην επιστολή, προσθέτοντας ότι «η ΕΕ δεν έχει κανένα δικαίωμα να σχολιάζει μια πιθανή συμφωνία μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας τους».
Μια τουρκο-συριακή θαλάσσια συμφωνία θα μπορούσε να αλλάξει σημαντικά τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο, που τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε πεδίο σφοδρών περιφερειακών αντιπαραθέσεων. Η ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκωνέχει οδηγήσει σε αλληλεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από πολλές παράκτιες χώρες, με την Τουρκία στο επίκεντρο διαμαχών με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Δεδομένης της περίπλοκης ιστορίας της περιοχής και των αλληλοκαλυπτόμενων αξιώσεων για ΑΟΖ, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Συρίας θα μπορούσε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις της Άγκυρας με την Ελλάδα και την Κύπρο, φέρνοντας στις Βρυξέλλες μια νέα εστία σύγκρουσης με την πολυτάραχη υποψήφια χώρα, γράφει το Nordic Monitor.
Η Τουρκία φαίνεται να αξιοποιεί μια στρατηγική ευκαιρία στη μετά-Άσαντ Συρία, πλέον υπό την ηγεσία του προέδρου Αχμάντ αλ-Σαράα, με τον οποίο Τούρκοι αξιωματούχοι φέρεται να διατηρούν μακροχρόνια, αν και παρασκηνιακή, συνεργασία. Από την έναρξη του εμφυλίου στη Συρία το 2011, η Άγκυρα έχει στηρίξει και εξοπλίσει διάφορες τζιχαντιστικές ομάδες, με στόχο την ανατροπή του Άσαντ. Στο παρελθόν, η Άγκυρα είχε προσπαθήσει να συνάψει συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με την κυβέρνηση Άσαντ, αλλά αυτές οι προσπάθειες ανεστάλησαν με το ξέσπασμα του πολέμου, το 2011.
Αυτή τη φορά, μια επιτυχής συμφωνία θα καθόριζε επισήμως τα θαλάσσια σύνορα Τουρκίας-Συρίας, θα ενίσχυε τις νομικές αξιώσεις της Άγκυρας στην περιοχή, θα προσέφερε de facto αναγνώριση στην «ΤΔΒΚ» και θα άνοιγε ενδεχομένως νέες περιοχές για έρευνες υδρογονανθράκων. Η συμφωνία θα μπορούσε επίσης να ανοίξει τον δρόμο για κοινή εξερεύνηση και εκμετάλλευση διασυνοριακών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Καθώς η Δαμασκός δεν διαθέτει σήμερα τεχνογνωσία για υπεράκτιες γεωτρήσεις, η Άγκυρα πιθανότατα θα ηγηθεί των τεχνικών και επιχειρησιακών διαδικασιών στο πλαίσιο μιας τέτοιας συμφωνίας.
Ωστόσο, η προτεινόμενη συμφωνία αναμένεται να περιπλέξει περαιτέρω τις σχέσεις της Τουρκίας με τρίτες χώρες, όπως η Κύπρος, το Ισραήλ και ο Λίβανος -όλες με δικά τους συμφέροντα στα αμφισβητούμενα ύδατα της Μεσογείου και επιφυλακτικές απέναντι σε κινήσεις που θα μπορούσαν να μεταβάλουν την ισορροπία των θαλάσσιων αξιώσεων.
Η Τουρκία έχει εδώ και χρόνια εκφράσει την αντίθεσή της στις συμφωνίες θαλάσσιας οριοθέτησης που υπέγραψε η Κύπρος με την Αίγυπτο το 2003, τον Λίβανο το 2007 και το Ισραήλ το 2010, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζουν τα δικαιώματα της «ΤΔΒΚ». Η Άγκυρα και η «ΤΔΒΚ» έχουν επίσης επικρίνει την απόφαση της Λευκωσίας να παραχωρήσει άδειες για έρευνες σε υπεράκτια οικόπεδα υδρογονανθράκων.
Η Τουρκία φαίνεται να ακολουθεί την ίδια συνταγή που εφάρμοσε και με την κυβέρνηση εθνικής συμφωνίας της Λιβύης (GNA), η οποία οδήγησε στην αμφιλεγόμενη θαλάσσια συμφωνία του 2019. Η συμφωνία αυτή προκάλεσε απότομη κλιμάκωση των εντάσεων με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε απάντηση στο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε στις 12 Δεκεμβρίου 2019 ότι το σύμφωνο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ και δεν μπορεί να έχει καμία νομική συνέπεια για τρίτα κράτη.
