Κίνδυνος καύσωνα στη Θεσσαλονίκη τις μισές μέρες του χρόνου, μέχρι το 2100

Σχεδόν τις μισές ημέρες του χρόνου η θερμοκρασία στη Θεσσαλονίκη μπορεί να ξεπερνά τους 35 βαθμούς Κελσίου, μέχρι τα τέλη του αιώνα, αν επιβεβαιωθεί το χειρότερο σενάριο εξέλιξης της κλιματικής αλλαγής. Ο αριθμός των ημερών που η θερμοκρασία είναι πάνω από 35^oC, θα έχει διπλασιαστεί έως το 2050 από 15 σε 30 ημέρες και θα έχει δεκαπλασιαστεί το 2100, φτάνοντας τις 160 από τις 365 μέρες του χρόνου. Στα τέλη του αιώνα που διανύουμε η θερμοκρασία στη Θεσσαλονίκη θα είναι αυξημένη από 2,2 έως και 5 βαθμούς, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Τα παραπάνω ανέφεραν οι καθηγητές του ΑΠΘ Δημήτρης Μέλας και Πρόδρομος Ζάνης κατά τη διάρκεια ημερίδας που διοργανώνουν ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η Διεύθυνση Κλιματικής αλλαγής και Ποιόητας της Ατμόσφαιρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, στο πλαίσιο του έργου LIFE-IP AdaptInGR.

Όπως ανέφερε ο κ. Ζάνης, στη Θεσσαλονίκη τα τελευταία 50 χρόνια (1970-2020) καταγράφηκε αύξηση 2 βαθμών Κελσίου, στοιχείο που εν μέρει εξηγείται από την μεγάλη αστικοποίηση και ανοικοδόμηση της πόλης. Με βάση τα μοντέλα που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες του κλίματος στα τέλη του 21ου αιώνα η θερμοκρασία στη Θεσσαλονίκη θα είναι αυξημένη κατά 1,2- 4 βαθμούς σε σχέση με την περίοδο αναφοράς (1960-1900) και κατά 2,2 βαθμούς (στο ήπιο σενάριο) με 5 βαθμούς (στο ακραίο) σε σχέση με προβιομηχανική εποχή.

Αύξηση της θνησιμότητας

H αύξηση της θερμοκρασίας, σε συνδυασμό με το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας και τους αυξημένους ατμοσφαιρικούς ρύπους έχει ήδη σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή των κατοίκων της Θεσσαλονίκης. Όπως ανέφερε ο κ. Μέλας, η θνησιμότητα αυξάνεται όχι μόνο το χειμώνα λόγω ιώσεων, αλλά παρουσιάζει ένα ακόμη μέγιστο, το καλοκαίρι. Στη Θεσσαλονίκη, οι αυξημένες θερμοκρασίες σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα μικροσωματιδιακής ρύπανσης από ΡΜ10 το ρίσκο θανάτου αυξάνει κατά 28%. Έρευνα του ΑΠΘ σε συνεργασία με πανεπιστήμιο της Κίνας έδειξε ότι στις πόλεις με πολύ υψηλές θερμοκρασίες έχουμε και πολύ μεγάλη αύξηση του όζοντος, επομένως οι κάτοικοι δέχονται και θερμική πίεση και πίεση λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. 

Γενναίες δενδροφυτεύσεις

Σύμφωνα με τον κ. Ζάνη τα έργα προσαρμογής και μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα έπρεπε να βρίσκονται σε πρώτη προτεραιότητα. Και παρότι πρόκειται για ένα παγκόσμιο πρόβλημα (η Ε.Ε. που έχει αναλάβει δράση ευθύνεται για το 6,6% των εκπομπών, ενώ ΗΠΑ, Κίνα και Ινδία για το 53%) ο κ. Ζάνης ανέφερε και μια σειρά από μέτρα που μπορούμε να πάρουμε και τοπικά: γενναία αύξηση του αστικού πρασίνου, με εκτενείς πράσινες περιοχές, πράσινες διαδρομές και δροσερά καταφύγια, πράσινε και ψυχρές στέγες και χρήση ψυχρών υλικών.

Από την πλευρά του ο κ. Μέλας παρατήρησε ότι «δυστυχώς οι πόλεις μας έχουν μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού και παλαιότερα δεν υπήρχε πολεοδομική πρόνοια για να εξασφαλιστεί ο αερισμός τους. Κλείσαμε τις διόδους και σε ακραίες περιπτώσεις κάναμε τερατουργήματα, όπως οι οχταόροφες πολυκατοικίες στην παλιά παραλία». Όπως είπε, απαιτούνται πολύ μεγάλες παρεμβάσεις με πολύ μεγάλο κόστος, που είναι δυσβάσταχτο για τους δήμους, οι οποίοι όμως μπορούν να υποστηρίξουν τα έργα προσαρμογής, αρκεί «η δεντροφύτευση να είναι πραγματικά γενναία, με μικρό αριθμό δέντρων δεν θα αλλάζαμε τα δεδομένα».

«Να κάνουμε την προσευχή μας»

Όμως η κλιματική αλλαγή δεν φέρνει μόνο αύξηση της θερμοκρασίας, αλλά και ξηρασία σε συνδυασμό με ακραίες βροχοπτώσεις. Στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκη τις έξι δεκαετίες μέχρι το 1990 καταγράφηκαν πέντε φαινόμενα ακραίας βροχόπτωσης, ενώ στα 25 χρόνια που ακολούθησαν σημειώθηκαν ήδη έξι ακραία φαινόμενα βροχοπτώσεων, ενώ αυξήθηκε και ο διάμεσος της ποσότητας νερού. 

Η αντιπλημμυρική προστασία είναι μια πολύ ουσιώδης παρέμβαση, σημείωσε ο κ. Ζάνης, «ειδικά για τη Θεσσαλονίκη που έχει τόσα μπαζωμένα ρέματα. Αν γίνει ένας Daniel  στη Θεσσαλονίκη θα έχουμε πολύ άσχημα αποτελέσματα, πρέπει να κάνουμε την προσευχή μας» είπε χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ο καθαρισμός ρεμάτων και φρεατίων αποτελεί την ελάχιστη προϋπόθεση για την προστασία των πολιτών από τα ακραία φαινόμενα βροχοπτώσεων.

Ταυτόχρονα με την αύξηση της συχνότητας των ακραίων βροχοπτώσεων οι επιστήμονες καταγράφουν και μια τάση μείωσης της βροχής, που είναι ιδιαίτερα εμφανής μετά το 2050. Ο κ. Ζάνης έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην αυξητική τάση που δείχνουν τα σενάρια και στο φαινόμενο της αγροτικής ξηρασία, που σχετίζεται  όχι μόνο με την έλλειψη βροχής αλλά και την αύξηση της θερμοκρασίας και άρα της εξατμισοδιαπνοής. Όπως είπε προβλέπεται μια τάση αύξησης στη συχνότητα των επεισοδίων ξηρασίας, στη διάρκεια και την ένταση τους. «Μετά το 2060-2070 στο χειρότερο σενάριο υπάρχει μια τάση μείωσης 15-20% στη συνολική βροχή» είπε. Προφανώς, η ξηρασία στον αγροτικό τομέα σχετίζεται και με τη διαθεσιμότητα και τις τιμές των τροφίμων.