ΚΕΔΕ - Δήμοι: Με το βλέμμα στραμμένο στο Συνέδριο με «τραύματα» και προσδοκίες

Με το βλέμμα στραμμένο στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ που θα διεξαχθεί τον επόμενο μήνα στην Αλεξανδρούπολη, σε μία κομβικής σημασίας συγκυρία, βρίσκονται οι αιρετοί, έχοντας μία «φορτωμένη» ατζέντα με μείζονα ζητήματα που χρήζουν λύσης για να πορευτούν στην επόμενη μέρα.

Για τρεις μέρες, από τις 6 έως τις 9 Νοεμβρίου, δήμαρχοι και αιρετοί εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης θα ανοίξουν στο Συνέδριο, που φέτος έχει ως σύνθημά του «Επιτέλους Αυτοδιοίκηση», όλα τα επίμαχα θέματα, με κορυφαία τον νέο Κώδικα Αυτοδιοίκησης και τα οικονομικά των Δήμων, τη μεγάλη «πληγή» που χρόνια τώρα αιμορραγεί, εξαιτίας της υποχρηματοδότησης και της κατακόρυφης αύξησης των λειτουργικών τους εξόδων (ενεργειακό κόστος, Τέλος Ταφής Απορριμμάτων, αύξηση μισθοδοσίας των δημοτικών υπαλλήλων κ.ά.).

Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια των εργασιών θα τεθεί στο επίκεντρο η ανάγκη η φωνή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα στα κέντρα λήψης αποφάσεων και για τον λόγο αυτό αιρετοί από όλη τη χώρα θα αναδείξουν ζητήματα όπως: Η κατανομή των πόρων και η οικονομική αυτοτέλεια των Δήμων, οι προσλήψεις προσωπικού, η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, η δυνατότητα σχεδιασμού τοπικών αναπτυξιακών στρατηγικών, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ποιότητας ζωής στις τοπικές κοινωνίες.

Για τον νέο Κώδικα, που αποτελεί πρόταση του υπουργείου Εσωτερικών μετά και από αίτημα των δημάρχων, οι αιρετοί φιλοδοξούν στο Συνέδριο ο υπουργός, Θεόδωρος Λιβάνιος, να παρουσιάσει το ολοκληρωμένο σχέδιο, πριν από την ψήφιση του νέου θεσμικού πλαισίου. Για τους αυτοδιοικητικούς ο Κώδικας θεωρείται το πρώτο ουσιαστικό βήμα για μία συνολική μεταρρύθμιση στη λειτουργία του Κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με την ΚΕΔΕ να τονίζει εδώ και χρόνια ότι η αυτοτέλεια των Δήμων πρέπει να ενισχυθεί, ώστε να μπορούν να σχεδιάζουν και να υλοποιούν πολιτικές με πραγματικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών.

Όσο για το σύνθημα του φετινού Συνεδρίου δεν αποτυπώνει τίποτα άλλο, παρά την απαίτηση του αυτοδιοικητικού κόσμου να πάψουν οι Δήμοι να λειτουργούν ως διοικητικά παραρτήματα του κεντρικού Κράτους, αλλά να έχουν τον θεσμικό τους ρόλο, όπως αυτός κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα.

Σε αυτό το Συνέδριο, όμως, οι δήμαρχοι θα προσέλθουν και με μία πολιτικά δύσκολη αποστολή, καθώς θα πρέπει να βγουν ενωμένοι, παρά τα «τραύματά» τους από μάχες που έχασαν, με κοινές διεκδικήσεις από την Πολιτεία για όλα τα επίμαχα ζητήματα των Δήμων τους και, βέβαια, να κερδίσουν το στοίχημα με τους πολίτες που τους εμπιστεύτηκαν για την τρέχουσα θητεία. Και μπορεί η θητεία τους να έχει ακόμα δρόμο, ωστόσο είναι αναγκασμένοι να πιέσουν με κάθε τρόπο την κυβέρνηση να στηρίξει ουσιαστικά τους Δήμους, για να θεραπευτούν χρόνια προβλήματα και παθογένειες.

Τα οικονομικά, το μεγάλο «αγκάθι»

Κυρίαρχο ζήτημα που αναμένεται να αναδειχθεί και στο φετινό Συνέδριο της ΚΕΔΕ είναι τα οικονομικά των Δήμων. Η υποχρηματοδότηση των ΟΤΑ δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία τους, γεγονός που είναι πολύ σοβαρό, αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι στο κλείσιμο του δεύτερου τετράμηνου του 2025, δεκάδες Δήμοι είχαν εξαντλήσει την κρατική χρηματοδότηση και ζήτησαν προκαταβολή και από το επόμενο έτος.

Σύμφωνα, μάλιστα, με τις προβλέψεις αυτοδιοικητικών παραγόντων το 50% με 60% των Δήμων δεν θα μπορέσει τον Δεκέμβριο να κλείσει προϋπολογισμό, κατάσταση που βίωσαν και στα τέλη του 2024.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΚΕΔΕ, κατά τη διάρκεια της κρίσης, την προηγούμενη δεκαετία, οι Δήμοι υπέστησαν τεράστια μείωση των εσόδων τους, καθώς μόνο η τακτική τους επιχορήγηση μέσω των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) ήταν μειωμένη κατά περίπου 60%.

Κατά τον πρόεδρο της ΚΕΔΕ, Λάζαρο Κυρίζογλου, ποτέ άλλοτε οι Δήμοι δεν είχαν τόσους πόρους, όμως, όπως αναφέρει, «εμείς δεν μιλάμε γι’ αυτά. Εμείς μιλάμε για τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους που αφορούν τη λειτουργία των Δήμων μας, την αντιμετώπιση του λειτουργικού κόστους των Δήμων και πάσης φύσεως ζητημάτων μικρής εμβέλειας για έργα και παρεμβάσεις στο εσωτερικό των Δήμων μας». Προσθέτει, επίσης, ότι το κόστος δεν αποκλιμακώθηκε, αλλά ανέβηκε και ανεβαίνει συνεχώς, κυρίως στο ενεργειακό, και ως εκ τούτου η απαίτηση των Δήμων είναι να καταβληθούν 468 εκατ. ευρώ μέχρι το τέλος του έτους, προκειμένου οι ΟΤΑ να αντιμετωπίσουν όλα τα τρέχοντα ζητήματα. «Θέλουμε 1 δισ. ευρώ, αλλά πολύ φοβάμαι πως αν ζητήσουμε αυτό το ποσό η κυβέρνηση θα μας απαντήσει πως δεν γίνεται, καθώς δεν έχει καταρτιστεί ο κρατικός προϋπολογισμός», σχολίασε στην τελευταία συνεδρίαση του ΔΣ της ΚΕΔΕ ο κ. Κυρίζογλου, προλαβαίνοντας με αυτόν τον τρόπο τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης για… χλιαρές οικονομικές διεκδικήσεις.

Από την πλευρά της, και η Περιφερειακή Ένωση των Δήμων Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΕΔΚΜ) ιεραρχεί ως πρώτο ζήτημα την ανάγκη οικονομικής στήριξης των Δήμων. Ειδικότερα, όπως έχει επισημάνει στις τελευταίες συνεδριάσεις της, με την έναρξη της νέας δημοτικής περιόδου από 01/01/2024, οι προϋπολογισμοί όλων των Δήμων επιβαρύνθηκαν υπέρμετρα με οικονομικά βάρη απρόβλεπτα και μη προϋπολογισθέντα, χωρίς να υπάρχει αντίστοιχα οικονομική ενίσχυση για την αντιμετώπισή τους. Αποτέλεσμα, είναι ακόμα και νοικοκυρεμένοι οικονομικά Δήμοι που δεν δημιούργησαν έως τότε ληξιπρόθεσμα, να έχουν σήμερα ληξιπρόθεσμες οφειλές και να βρίσκονται κυριολεκτικά στο «κόκκινο» της οικονομικής διαχείρισης.

Κεντρικό αίτημα της ΚΕΔΕ είναι η πιστή εφαρμογή των διατάξεων του «Καλλικράτη» σε σχέση με τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους και η κατάργηση της νομοθετικής διάταξης με την οποία θεσπίζεται ανώτατο πλαφόν στις αποδόσεις προς τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ανεξάρτητα από την εξέλιξη των φορολογικών εσόδων, όπως ο φόρος εισοδήματος, ο ΦΠΑ ή ο ΕΝΦΙΑ, κ.ά.

Τι φέρνει ο νέος Κώδικας

Το σχέδιο του νέου Κώδικα Αυτοδιοίκησης αναμένουν να δουν οι αιρετοί στο Συνέδριο της Αλεξανδρούπολης, πριν αυτό κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή. Ο υπουργός Εσωτερικών αναμένεται να κάνει μία εκτενή παρουσίαση μετά και από το «σάρωμα» των διατάξεών του από τις αρμόδιες Επιτροπές και τα συλλογικά Όργανα της ΤΑ.

Ο Κώδικας που κατατάσσεται μεταξύ των 25 βασικών μεταρρυθμίσεων που προχωρούν ως το τέλος του χρόνου, και αποτελούν τον βασικό κορμό του κυβερνητικού έργου, αναμένεται να είναι μία βαθιά θεσμική τομή στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εξάλλου, στη βαρύτητα του νομοθετήματος αυτού αναφέρθηκε πρόσφατα και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, λέγοντας πως «υπάρχουν σημαντικά νομοσχέδια να επεξεργαστούμε, ίσως με τον πιο εμβληματικό, τον Κώδικα Αυτοδιοίκησης, που βάζει τάξη σε χρόνιες παθογένειες και επικαλύψεις αρμοδιοτήτων σε ζητήματα Αυτοδιοίκησης και εισάγει νέο εκλογικό σύστημα για τον τρόπο εκλογής αιρετών αρχόντων 1ου και 2ου βαθμού».

Για την ηγεσία του ΥΠΕΣ ο Κώδικας είναι μία μεγάλη μεταρρύθμιση που θα αλλάξει το πρόσωπο της Αυτοδιοίκησης, μεταξύ των αιρετών, όμως, οι απόψεις διίστανται. Η βασική διαφωνία μερίδας αιρετών εστιάζεται στο γεγονός ότι δεν γίνεται λόγος για τα οικονομικά των Δήμων, που όπως λένε, δεν μπορούν να παραμένουν στα επίπεδα του 2012, όταν οι ανάγκες έχουν πολλαπλασιαστεί. Μία ακόμα διαφωνία που εκφράζει μέρος του αυτοδιοικητικού κόσμου είναι η αλλαγή του εκλογικού συστήματος για την εκλογή δημάρχου και περιφερειάρχη από την πρώτη Κυριακή, με κατάργηση του επίμαχου δεύτερου γύρου.

«Ο Κώδικας θα βοηθήσει στην καλύτερη λειτουργία των Δήμων. Εμείς, ως ΚΕΔΕ, επιδιώκουμε ένα διαφορετικό μοντέλο λειτουργίας του Κράτους που θα στηρίζεται σε αποκέντρωση και σε σαφές ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων, μεταξύ των διαφόρων βαθμίδων λειτουργίας του. Όμως, ο Κώδικας αποτελεί ένα ελπιδοφόρο εγχείρημα για να αντιμετωπιστεί η πολυνομία που ενισχύει τη γραφειοκρατία», έχει τονίσει ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ. Όσο για την αλλαγή του εκλογικού νόμου, έχει πει πως είναι θετικό ότι η κυβέρνηση φέρνει εγκαίρως ένα νέο εκλογικό σύστημα που φαίνεται ότι θα βάλει φρένο στην ακυβερνησία. Σχολίασε με δηκτικό τρόπο, ωστόσο, ότι «τα εκλογικά συστήματα δεν γεμίζουν τα ταμεία των Δήμων».

«Πόλεμος» για τις πολεοδομίες

Κυβέρνηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση ετοιμάζονται για ένα ακόμα «μπρα-ντε-φερ», μετά την υπόθεση του ΝΟΚ (Νέος Οικοδομικός Κανονισμός), που είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσει η οικοδομική δραστηριότητα για σχεδόν έναν χρόνο. Η ανακοίνωση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, από το βήμα της φετινής ΔΕΘ για τη μεταφορά των πολεοδομιών, γνωστές και ως υπηρεσίες δόμησης (ΥΔΟΜ) από τους Δήμους στο Κράτος, συγκεκριμένα στο Κτηματολόγιο, προκάλεσε «σεισμό» στους ΟΤΑ.

ΚΕΔΕ και δήμαρχοι απαντούν ότι είναι πλήρως αντίθετοι με αυτήν την προοπτική, σχολιάζοντας, μάλιστα, πως δεν έχει ξανασυμβεί τέτοιου είδους λάθος σχεδιασμός μέχρι τώρα στην ιστορία της Αυτοδιοίκησης. Δηλώνουν ότι η κυβέρνηση τους απαξιώνει, αντί να τους ενισχύσει, και αν αυτό γίνει, θα προσφύγουν και για αυτήν την περίπτωση στη Δικαιοσύνη, όπως έκαναν και στο θέμα του Τέλους Ταφής Απορριμμάτων, αλλά και στο θέμα του νέου οικοδομικού κανονισμού (ΝΟΚ), για τον οποίο το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έλαβε απόφαση που αφορούσε τη συνταγματικότητα ορισμένων διατάξεων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ).

«Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας διατυπώνει την άποψη ότι οι πολεοδομίες δεν είναι τοπική υπόθεση, εμείς όμως λέμε ότι είναι εξόχως τοπική υπόθεση», δήλωσε ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ και πρόσθεσε «δηλώνουμε ξεκάθαρα: Καμία αφαίρεση αρμοδιοτήτων από τους Δήμους. Οι υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ) είναι και πρέπει να παραμείνουν στην Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση. Δεν διαπραγματευόμαστε τον θεσμικό, συνταγματικά κατοχυρωμένο μας ρόλο. Τον κατοχυρώνουμε στην πράξη, με διάλογο, συνεργασία, τεκμηρίωση και υπευθυνότητα».

Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα των ΥΔΟΜ θα απασχολήσει το Συνέδριο της Αλεξανδρούπολης, δεδομένου ότι αντιπροσωπεία της ΚΕΔΕ δεν έγινε «σοφότερη» στην τελευταία συνάντηση που είχε με τον υπουργό ΥΠ.Π.ΕΝ, Σταύρο Παπασταύρου, με τον οποίο μάλιστα συμφώνησαν να τα… ξαναπούν πριν από το Συνέδριο του Νοεμβρίου.

Επειγόντως προσωπικό, καθώς λείπουν 35.000 εργαζόμενοι

Σε τραγικά επίπεδα παραμένει η υποστέλεχωση των δημοτικών υπηρεσιών, καθώς σήμερα, με βάση τα στοιχεία που έχει γνωστοποιήσει η ΚΕΔΕ, παρατηρείται σημαντική μείωση του προσωπικού σχεδόν σε όλους τους Δήμους.

Ειδικότερα, ενώ το 2010 ο αριθμός των δημοτικών υπαλλήλων ήταν 120.000, το 2023, λόγω κινητικότητας, συνταξιοδοτήσεων και μετατάξεων, μειώθηκε στις 81.000. Το 2023 καταγράφηκε και ο μεγαλύτερος αριθμός αποχωρήσεων, με 32.290 δημοτικούς υπαλλήλους να συνταξιοδοτούνται, ενώ για το 2022 ο αριθμός αυτός ήταν 3.000, και το 2015 4.000.

Η ΚΕΔΕ ανέφερε ότι οι Δήμοι αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στη λειτουργία τους λόγω της έλλειψης προσωπικού, καθώς λείπουν περίπου 35.000 εργαζόμενοι, γεγονός που επηρεάζει την αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών στους πολίτες. «Μας λείπουν 35.000 εργαζόμενοι. Το θέμα του προσωπικού είναι μεγάλο, δυσκολεύει τη λειτουργία των Δήμων μας και την αποτελεσματική παροχή υπηρεσιών στους συμπολίτες μας και θα το θέσουμε εκ νέου ως ΚΕΔΕ», αναφέρει η ΚΕΔΕ με τον πρόεδρό της να προσθέτει ότι «το προσωπικό των Δήμων και ιδίως το επιστημονικό προσωπικό έχει μειωθεί και πρέπει να γίνει άμεσα άρση της αναστολής των προσλήψεων στους Δήμους».

Στο πλαίσιο αυτό, η ΚΕΔΕ προτείνει την υλοποίηση ενός τετραετούς προγράμματος για την κάλυψη των κενών θέσεων, τη στελέχωση νέων υπηρεσιών και την αντικατάσταση των αποχωρούντων υπαλλήλων, ενώ ζητά και την απλούστευση των διαδικασιών πρόσληψης, μέσω του ΑΣΕΠ.

Νέα κατανομή των πόρων στους Δήμους για το 2026

Ένα ακόμα θέμα που θα απασχολήσει το Συνέδριο της ΚΕΔΕ είναι και το ζήτημα της κατανομής των πρόσθετων πόρων που αναμένεται να ενισχύσουν τον προϋπολογισμό των Δήμων το 2026. Η συζήτηση, με εισηγητή τον πρόεδρο της Επιτροπής Οικονομικών, Γιάννη Μουράτογλου, ανέδειξε διαφοροποιημένες προσεγγίσεις και προβληματισμούς σχετικά με τον τρόπο διανομής των κονδυλίων.

Ο κ. Μουράτογλου τόνισε ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη η αδικία που υπέστησαν 54 Δήμοι, οι οποίοι το 2025 δεν είδαν καμία αύξηση στους πόρους που τους αναλογούσαν, ενώ πρότεινε το ΔΣ να εξουσιοδοτήσει την Επιτροπή Οικονομικών να παρουσιάσει σενάρια ανακατανομής, ώστε οι αυξήσεις του 2026 να διορθώσουν -έστω μερικώς- αυτήν την ανισότητα.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, κ. Κυρίζογλου, συμφώνησε με την ανάγκη εξουσιοδότησης, ωστόσο ζήτησε η διόρθωση να γίνει χωρίς να μειωθούν οι πόροι των υπόλοιπων 286 Δήμων.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 12.10.2025