Τα Ιωάννινα έχουν τον ίδιο αριθμό ειδών πεταλούδας με ολόκληρο το Ηνωμένο Βασίλειο
«Βρήκα 59 είδη πεταλούδων στα Γιάννενα τη στιγμή που τόσα υπάρχουν συνολικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και 64 σε όλη την Ολλανδία αντίστοιχα», λέει ο Ν. Φιλιππίδης
- Newsroom
Το φθινόπωρο του 1941, τα χωριά Άνω και Κάτω Κερδύλλια στις Σέρρες γνώρισαν την απόλυτη καταστροφή. Σε μια από τις πιο φρικτές πράξεις των γερμανικών δυνάμεων κατοχής, 238 άνδρες, ηλικίας 15 έως 60 ετών, εκτελέστηκαν μαζικά - το πρώτο τέτοιο έγκλημα κατά αμάχων σε ηπειρωτικό ελληνικό έδαφος.
Μέσα από την DW και το ρεπορτάζ του Διογένη Δημητρακόπουλου, η ιστορία έρχεται και πάλι στο φως. Ισοπεδωμένα χωριά κυριολεκτικά σβήστηκαν από τον χάρτη. Σήμερα, ο τόπος συνεχίζει να κρατά ζωντανή τη μνήμη της θυσίας, μέσα από τις διηγήσεις των επιζώντων και των απογόνων τους.
Η κυρία Γούλα θυμάται
Η Αναστασία Γούλα ζητά να απομακρυνθεί το σύμβολο της ναζιστικής σβάστικας από το Μουσείο Μνήμης της σφαγής στα Κερδύλλια. Ήταν παιδί μόλις τεσσάρων ετών όταν βίωσε τη φρίκη. «Ήρθαν, πρωί αχάραγα μας χτύπησαν την πόρτα και ξύπνησε όλη η οικογένεια.Ο μπαμπάς μου σηκώθηκε. Δεν έβαλε πουκάμισο από τη βιασύνη του, έριξε και το σακάκι του από πάνω κι έφυγε. Από τότε δεν τον ξαναείδαμε. Κανένας δεν ήξερε τι θα γίνει. Καθένας έλεγε το «σκόρδο και το κρεμμύδι του» που λένε στα χωριά.
Έρχεται ένας Γερμανός. «Λαός Ευκαρπίαν», είπε και κρατούσε ένα κουτί σπίρτα. Έδειξε το σχολείο, δείχνοντας ότι θα καεί», αναφέρει μιλώντας στη Deutsche Welle. Στις 9 το πρωί με το σύνθημα μιας φωτοβολίδας, οι άνδρες του χωριού εκτελέστηκαν ομαδικά από τους ναζί, υπό την καθοδήγηση των λοχαγών Βέντλερ και Σράινερ. Ακολούθησε η πυρπόληση των σπιτιών. Οι γυναίκες και τα παιδιά εκδιώχθηκαν, αφήνοντας πίσω τους τα πάντα.
«Μόλις φτάσαμε στο Ρέμα, ακούστηκαν οι ριπές. Εκεί τα ακούσαμε όλα. Ύστερα, έβγαλαν τους γέρους που διέδωσαν ότι σκοτώθηκαν οι άνθρωποι και μετά καπνοί παντού», περιγράφει η επιζήσασα κα Γούλα. Λίγες μέρες πριν οι ναζί ψάχνανε στο χωριό για αντάρτικες ομάδες. « Έχετε παρτιζάνους;» ρωτούσαν οι Γερμανοί. Στο χωριό δεν είχαμε αντάρτες, ούτε ακουστά. Και αν είχε έναν με ιδεολογία, ποιος τον ήξερε. Ήταν όλοι δεξιοί», τονίζει η κυρία Γούλα.
Και το μετά; «Πώς να είμαι. Στα χαμένα. Να μην ξέρεις που είναι ο μπαμπάς, που είναι ο παππούς, που είναι ο θείος, να μην έχεις κανέναν. Δεν είχαμε ούτε που να μείνουμε, να φάμε, ούτε να φορέσουμε». Στην επιστροφή στο χωριό βγάλανε τις πέτρες και τα αποκαϊδια, χτίζοντας μονόπλευρες σκεπές με λαμαρίνες και πέτρες. «Έπιανε ένα μπουρίνι. Πέφταν οι λαμαρίνες και κουδουκλούσαν οι πέτρες. Και φώναζε η μάνα μου «Θα σκοτωθούν τα παιδιά μου». Μετά οι Γερμανοί επέστρεφαν στο χωριό. Έκλεβαν κότες. Φώναζαν. Έβριζαν.
«Αναρωτιόμαστε γιατί; Για την κουτάλα. Όποιος πει κάτι άλλο θα πει ψέματα», συνεχίζει. Βλέποντας τους πολέμους που μαίνονται αυτή την εποχή δίνει με απλότητα το μήνυμα της. «Σκέφτομαι όσα τραβήξαμε. Να βγει ένας να τα ταιριάξει, που δε θα ταιριάξει ουδέποτε. Αναρωτιέμαι που θα πάμε; Έχω παιδιά στο κατόπι. Αυτά που έζησα δε θέλω να τα ζήσουν».
Ζώντας στην σκιά της σφαγής
Τις αναμνήσεις που έχει από τους παππούδες του μοιράζεται και ο Γιώργος Γκάλιος πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Νέων Κερδυλλίων. «Εγώ δεν έζησα τη σφαγή, αλλά μεγάλωσα μέσα στη σκιά της. Στο σπίτι ζούσε η γιαγιά μου, πάντα μοιρολογούσε. Έκλαιγε σιωπηλά, κάτω απ’ το τσεμπέρι της. Εμείς, παιδιά τότε, δεν καταλαβαίναμε, μόνο νιώθαμε τη θλίψη να αιωρείται», λέει μιλώντας στη Deutsche Welle. Η σφαγή, όπως λέει, έγινε για «παραδειγματισμό». Τα πρώτα σαμποτάζ των ανταρτών στα γύρω χωριά θορύβησαν τους Ναζί.
Η ταύτιση του ονόματος των χωριών με το Κερδύλλιον όρος, όπου δρούσαν οι αντάρτες τους έδωσε την αφορμή για να εφαρμόσουν τα φρικτά αντίποινα. Οι κάτοικοι είχαν προσπαθήσει να πείσουν τους Γερμανούς ότι δεν είχαν σχέση με τους αντάρτες. «Πήγαν μέχρι τη Θεσσαλονίκη να τους εξηγήσουν. Μα όταν γύρισαν, το κακό είχε ήδη γίνει», αφηγείται. Η φωνή καθώς μας μιλάει σπάει για λίγο.
«Για χρόνια, η ιστορία των Κερδυλλίων ήταν άγνωστη. Ένα βουβό μοιρολόι που πλανιόταν πάνω απ’ το χωριό. Μόνο τη δεκαετία του ’80 άρχισαν οι άνθρωποι να ξορκίζουν τη σιωπή.» Θυμάται με συγκίνηση την πρώτη φορά που επιζώντες και απόγονοι επισκέφθηκαν το νεότευκτο μουσείο του χωριού. «Λύγιζαν από τους λυγμούς. Κάποιοι λιποθυμούσαν. Ήταν σαν να ξαναζούσαν τη στιγμή. Αλλά και οι μαθητές έχουν ακούσει ότι “κάτι έγινε εδώ”, έρχονται και ρωτούν», λέει.
«Όταν δίδασκα, θυμάμαι ότι στο βιβλίο της Ιστορίας δεν υπήρχε ούτε μια γραμμή για τα Κερδύλλια», λέει ο Ιωάννης Παπασυμεών, συνταξιούχος φιλόλογος και συγγραφέας του βιβλίου «Η θύμηση των επιζώντων». «Αυτό που συνέβη εδώ αποτέλεσε το “μοντέλο Κερδυλλίων”. Ήταν η πρώτη εφαρμογή της διαταγής να εκτελούνται όλοι οι άνδρες ενός χωριού για παραδειγματισμό.
Λίγο μετά, οι Γερμανοί εφάρμοσαν την ίδια τακτική σε όλη την Ελλάδα», αναφέρει χαρακτηριστικά. «Η Κάνδανος στην Κρήτη είχε προηγηθεί, το καλοκαίρι του 1941, αλλά εκεί οι Γερμανοί δεν εκτέλεσαν όλους τους άνδρες του χωριού. Στα Κερδύλλια, αντίθετα, υπήρξε σαφής διαταγή: “Να μην μείνει αρσενικός, κανένας”, επισημαίνει.
Ο Παπασυμεών θυμάται τις μαρτυρίες των γυναικών που συνάντησε: «Ήταν το κλάμα που έζησα μαζί τους, το τρεμάμενο χέρι που άναβε το κερί, το μαύρο τσεμπέρι που κατέβαινε ως τα μάτια». Κάποια από τα παιδιά που μίλησαν σε αυτόν τότε, λέει, κουβαλούσαν έναν βαθύ εσωτερικό πόνο.
«Μια γυναίκα μου είχε πει: “Όλες οι κακουχίες που περάσαμε ξεχάστηκαν, αλλά ένα έμεινε για πάντα - η απουσία του πατέρα. Δεν φώναξα ποτέ στη ζωή μου ‘πατέρα’”. Και ένα άλλο κορίτσι θυμόταν: “Μαζευόμασταν τα παιδιά στην πλαγιά, απέναντι από το χωριό, και φωνάζαμε δυνατά, για να μας ακούσουν οι ψυχές των δικών μας”.»
Υπογραμμίζει πως η μνήμη των Κερδυλλίων πρέπει να περάσει στις νεότερες γενιές. «Πρέπει να καλλιεργηθεί μια ιστορική παιδεία που θα μεταφέρει το συναίσθημα και τη μνήμη του τόπου στις νέες γενιές. Ωστόσο, το βλέπω δύσκολο. Ζούμε σε μια εποχή ψηφιακή, όπου οι νέοι έχουν απομακρυνθεί από την ιστορική μνήμη».
Πηγή: DW
