UPDATED
Στα τέλη του φθινοπώρου, οι αγρότες περιμένουν να εισπράξουν τις επιδοτήσεις του 2025 για να αγοράσουν σπόρους και γεωργικά εφόδια για τη νέα χρονιά και να κάνουν... ανακύκλωση των χρεών τους. Όμως φέτος οι επιδοτήσεις ήρθαν πιο αργά και ήταν κουτσουρεμένες.
Η κυβέρνηση συνέδεσε τις καθυστερήσεις στις πληρωμές με τις αλλαγές που ζητούν οι Βρυξέλλες στο σύστημα πληρωμών και την αξιολόγηση του επικαιροποιημένου σχεδίου δράσης για την αναδιάρθρωση του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ωστόσο, η Κομισιόν διευκρίνισε ότι για την έγκαιρη πληρωμή και τον έλεγχο των δαπανών της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής υπεύθυνα είναι τα κράτη-μέλη.
Μειωμένη κατά 25% η βασική ενίσχυση
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ, συνήθως, αρχίζει να πληρώνει τη βασική ενίσχυση (δηλαδή το ποσό που δίνεται σε κάθε αγρότη, με βάση την έκταση που καλλιεργεί και όχι με το τι ή πόσο παράγει) το φθινόπωρο, καταβάλλοντας το 70% του ποσού περί τον Νοέμβριο, ενώ το υπόλοιπο 30% δίνεται με την ολοκλήρωση των ελέγχων, στο κλείσιμο της χρονιάς. Φέτος, όμως, μέχρι τις 20 Οκτωβρίου γίνονταν ακόμη δηλώσεις, οπότε όλη η διαδικασία πήγε πίσω.
Η καταβολή της προκαταβολής της βασικής ενίσχυσης άρχισε στα τέλη Νοεμβρίου. Το ποσό των 363 εκατ. ευρώ δόθηκε σε 471.833 δικαιούχους. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, η προκαταβολή της βασικής ενίσχυσης το 2024 ήταν 476 εκατ. ευρώ και δόθηκε σε 527.200 δικαιούχους και το 2023 ήταν 488 εκατ. ευρώ και δόθηκε σε 538.000 δικαιούχους. Με άλλα λόγια, φέτος, πήραν την προκαταβολή σχεδόν 57.000 λιγότεροι αγρότες, αλλά αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι φέτος υποβλήθηκαν λιγότερες δηλώσεις. Όμως το ποσό που έλαβαν ως προκαταβολή όσοι την έλαβαν ήταν 25% μικρότερο σε σχέση με πέρσι.
Η εξήγηση που έδωσε το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ήταν ότι η προκαταβολή υπολογίστηκε «με βάση τα πραγματικά δεδομένα για το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων». Εκτός ενισχύσεων έμειναν περίπου 45.000 αγρότες, οι αιτήσεις των οποίων επανελέγχονται για την επαλήθευση στοιχείων, και 2.000 παραγωγοί που βρίσκονται υπό δικαστική έρευνα λόγω εμπλοκής τους στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. Επίσης, εξαιρέθηκαν 195.900 βοσκοτόπια που χαρακτηρίζονται ως «κοφτολίβαδα», λόγω αναντιστοιχιών με τις δορυφορικές φωτογραφίες των εκτάσεων, και επίσης 15.116 αγροτεμάχια με ΚΑΕΚ κυρίως στις Σέρρες, τη Δράμα και τη Θεσσαλονίκη.
«Αν από την προκαταβολή 70% της βασικής ενίσχυσης, δεν έχουν δοθεί 220 εκατ. ευρώ από τα 580 εκατ. που μπορούσαν να δοθούν, σημαίνει ότι στο 100% της βασικής ενίσχυσης περί τα 300 εκατομμύρια πήγαιναν σε ψευτοαγρότες; Περιμένουμε να δούμε στην εξόφληση, στο τέλος Δεκεμβρίου, πόσοι είναι αυτοί», σημειώνει ο πρόεδρος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, Μενέλαος Γαρδικιώτης. Αν υπολογιστεί ότι αντίστοιχο ποσό δόθηκε τα τελευταία έξι χρόνια «το ποσό αγγίζει περίπου δύο δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι είχαμε ανοίξει τις πόρτες, μοιράζαμε τα λεφτά και δεν ελέγχαμε τίποτα. Πέρα από αυτούς που τα πήραν, ευθύνες έχουν και όσοι τα έδωσαν αυτά τα χρήματα», προσθέτει ο κ. Γαρδικιώτης. Πάντως, ο ίδιος εκτιμά ότι «μαζί με τα ξερά κάηκαν και τα χλωρά», αλλά ότι η απάτη αφορά τουλάχιστον τα 100 εκατ. από τα 300 εκατ. ευρώ.
Δεν μπορούν να ανακυκλώσουν τα χρέη τους
Οι περισσότεροι αγρότες περιμένουν τις επιδοτήσεις στο τέλος της χρονιάς για να εξοφλήσουν τα χρέη που δημιούργησαν, αγοράζοντας επί πιστώσει σπόρους και αγροτικά εφόδια. «Με πολύ μειωμένες τις ενισχύσεις που πήραν μέχρι στιγμής, δεν μπορούν να εξοφλήσουν τα χρέη τους προς την υπόλοιπη οικονομία, δεν μπορούν να σπείρουν για την επόμενη χρονιά και τους λείπει το οικογενειακό εισόδημα», εξηγεί ο Μενέλαος Γαρδικιώτης, γεωπόνος και πρόεδρος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.
«Όλη η αλυσίδα της οικονομίας (σ.σ. γύρω από τους αγρότες) είναι έτοιμη να διαλυθεί. Οι περισσότεροι αγρότες κάνουν ανακύκλωση χρέους με τις επιδοτήσεις. Όταν τους λείπουν 220 εκατομμύρια από την προκαταβολή, δεν μπορούν να κάνουν ούτε την ανακύκλωση χρέους», προσθέτει. Με βάση τις πληροφορίες που έρχονται από γεωπόνους και καταστήματα αγροεφοδίων, καταγράφεται μία μείωση 25%-30% στην εμπορία των σπόρων στα σιτηρά «που σημαίνει ότι θα έχουμε μία ανάλογη μείωση στην παραγωγή, χωρίς καν να υπολογίζουμε τον παράγοντα των καιρικών συνθηκών. Αυτό αυτόματα σημαίνει μείωση του προϊόντος και εισαγωγές για να καλυφθούν οι ανάγκες. Άρα περιμένουμε ανατιμήσεις».
Εξόφληση τον Δεκέμβριο
«Ο Δεκέμβριος θα είναι μήνας ουσιαστικής ενίσχυσης του αγροτικού κόσμου», διαβεβαίωσε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στο μήνυμά του την προηγούμενη Κυριακή.
Φέτος, οι συνολικές πληρωμές προς τους αγρότες θα φτάσουν στα 3,71 δισ. ευρώ έως το τέλος του έτους. Επίσης, έως το τέλος του έτους θα καταβληθούν άλλα 1,2 δισ. ευρώ, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχουν ολοκληρωθεί οι έλεγχοι) θα εξοφληθεί η βασική ενίσχυση.
Αφού καταβληθούν η βασική ενίσχυση, η συνδεδεμένη ενίσχυση, οι εξισωτικές αποζημιώσεις και τα οικολογικά σχήματα, θα ακολουθήσει μία «δεύτερη κατανομή, που σύμφωνα με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα διοχετευτεί «στους ειλικρινείς αγρότες που θα λάβουν υψηλότερες ενισχύσεις από προηγούμενες χρονιές».
Τα διαρθρωτικά προβλήματα
Τα τελευταία χρόνια το κόστος παραγωγής εκτινάχθηκε, καθώς το ενεργειακό κόστος συμπαρέσυρε στο διάβα του τα πάντα, από το πετρέλαιο που είναι απαραίτητο για να κινηθούν τα αγροτικά μηχανήματα, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα, μέχρι τα πλαστικά για τα θερμοκήπια και τις ζωοτροφές.
Ο δείκτης κόστους, που αποτυπώνει το πόσο ακριβαίνουν οι «παράγοντες παραγωγής» (μισθοί, ενοίκια γης, αγορά/μίσθωση μηχανημάτων, δάνεια) αυξήθηκε κατά 34% από το 2020 μέχρι σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, με τη μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται το 2022 (+14.4%), ενώ η ανοδική πορεία συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια (+6,3% το 2023, +5,7% το 2024).
Ας σημειωθεί ότι το 2024 η παραγωγικότητα εργασίας στη γεωργία υποχώρησε κατά 3,5 μονάδες στην Ελλάδα, με τη χώρα να κατατάσσεται στην 23η θέση μεταξύ των 27 μελών της ΕΕ. Τρεις στις τέσσερις αγροτικές εκμεταλλεύσεις στην Ελλάδα είναι κάτω από 50 στρέμματα, όταν το μέσο μέγεθος αγροτικής εκμετάλλευσης στην ΕΕ είναι 170 στρέμματα. Το μέσο μέγεθος πλησιάζει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (120 στρ.) στις μη οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, όμως αυτού του είδους οι αγροτικές επιχειρήσεις που μπορούν να πετύχουν οικονομίες κλίμακος, αποτελούν μόλις 2% του συνόλου.
Όλα τα παραπάνω, περιγράφουν εν μέρει κάποια από τα δομικά προβλήματα του πρωτογενούς τομέα.
Δεν υπάρχει μακρόπνοη πολιτική
Ο πρόεδρος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, Μενέλαος Γαρδικιώτης, ξεχωρίζει δύο σημαντικούς παράγοντες που πιέζουν το κόστος προς τα πάνω και οδηγούν τους αγρότες στα μπλόκα. «Ο έλεγχος στο εμπόριο ίσως είναι το πρώτο και το βασικότερο. Μπορεί να κάνει εμπόριο όποιος θέλει, να εμπορεύεται προϊόντα εκατομμυρίων ευρώ, προϊόντα χωρίς να έχει από πίσω του κανένα αντίκρισμα και να αφήνει φέσια. Έχει δημιουργήσει απίστευτα χρέη προς τους αγρότες αυτή η κατάσταση», επισημαίνει. Εξίσου σημαντικό είναι το κόστος εισροών. «Θα μπορούσε να επιβληθεί κάθε γεώτρηση να τροφοδοτείται με ρεύμα από φωτοβολταϊκά, αλλά χάθηκε η ευκαιρία να μειωθεί το κόστος ενέργειας, αφού πλέον δεν υπάρχει χωρητικότητα στο δίκτυο. Επίσης, το κόστος των αγροεφοδίων και η μη ύπαρξη του τραπεζικού συστήματος δυσχεραίνουν την κατάσταση».
«Τα διαρθρωτικά προβλήματα στον αγροτικό τομέα σχετίζονται με το ότι δεν ασκούμε μία μακρόπνοη αγροτική πολιτική με συγκεκριμένη στόχευση και περιοριζόμαστε μόνο στο πώς θα μοιράσουμε τις επιδοτήσεις. Αν θέλουμε πραγματικά ο πρωτογενής τομέας να έχει μέλλον χρειαζόμαστε εθνική στρατηγική, η οποία να μην αλλάζει κατά το δοκούν», τονίζει ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού που περιγράφει είναι η φέτα, το πιο εμβληματικό προϊόν της χώρας που φτιάχνεται με γάλα από ελληνικές φυλές. Όμως, η ευλογιά αποδεκάτισε τα κοπάδια, αλλά στο μεταξύ «έχουν σχεδόν κλείσει τα κέντρα γενετικής βελτίωσης και δεν υπάρχει τράπεζα γενετικού υλικού».
Αυτό το διάστημα γίνονται οι διαπραγματεύσεις για τη νέα ΚΑΠ, μετά το 2027. «Θα έχουμε μία ΚΑΠ που ζητάει ο αγρότης να γίνει πιο επιχειρηματίας. Δεν θα υπάρχει ξεχωριστό ταμείο για την ΚΑΠ, αλλά όλοι οι πόροι μπαίνουν στον μεγάλο ‘κουβά’ του ΕΣΠΑ. Οπότε, η κατανομή θα γίνεται ανάλογα με το πόσο ψηλά στις προτεραιότητες κάθε χώρας είναι ο αγροτικός τομέας. Αυτό χρειάζεται σχεδιασμό και προγραμματισμό».
Κάθε χρόνο στα μπλόκα
Βλέπουμε κάθε χρόνο τους αγρότες στα μπλόκα και θα συνεχίσουμε να τους βλέπουμε, όσο συνεχίζεται η αύξηση του κόστος παραγωγής χωρίς να αυξηθούν οι τιμές των παραγόμενων προϊόντων, εκτιμά ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και ομότιμος καθηγητής του τμήματος Γεωπονίας του ΑΠΘ, Αθανάσιος Τσαυτάρης. «Βλέπουμε μία σχεδόν κατακόρυφη αύξησης της τιμής του πετρελαίου. Εκτός από το ίδιο το καύσιμο που είναι απαραίτητο για να κινηθούν τα μηχανήματα και να θερμανθούν τα θερμοκήπια, τα υποπροϊόντα του πετρελαίου είναι πρώτη ύλη για πλαστικά, λιπαντικά, φυτοφάρμακα κ.λπ. Αν, ένεκα υψηλού κόστους και χωρίς ουσιαστικό κέρδος, οι αγρότες δεν μπορούν να τα βγάλουν, στο τέλος θα εγκαταλείψουν την παραγωγή», λέει, θεωρώντας δικαιολογημένες τις έντονες διαμαρτυρίες των αγροτών. «Χρειάζονταν υποστήριξη οι αγρότες, διότι το κόστος παραγωγής είναι πάρα πολύ ψηλό. Να δώσουν την τιμή του πετρελαίου, να ξέρουν οι αγρότες ότι αυτές είναι οι τιμές των φαρμάκων. Αν ο αγρότης γονατίσει, όλοι θα γονατίσουν και στο τέλος οι τιμές θα είναι πανάκριβες». Ο ίδιος διαπιστώνει ότι «συρρικνώνεται το ανθρώπινο δυναμικό της γεωργίας μας και αυτό προσωρινά καλύπτεται εν μέρει χάρη στην εκμηχάνιση, αλλά όσο θα φεύγει αυτός ο πληθυσμός, τα προβλήματα θα είναι εντονότερα». Ο κ. Τσαυτάρης, πάντως, παραμένει αισιόδοξος, καθώς βλέπει οι αγρότες να στρέφονται σε νέες καλλιέργειες, η παραγωγική διαδικασία να εκμηχανίζεται και να σχηματίζονται ομάδες παραγωγών και συνεταιρισμοί.
Η χώρα μας πρέπει να στρέψει στην προσοχή της σε υψηλής ποιότητας προϊόντα και να εκμεταλλευτεί ότι το καλοκαίρι έρχεται πολύ νωρίτερα από ό,τι φτάνει στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ολλανδία ή τη Ρωσία. Να ταιριάξουμε τη γεωργία μας στη γεωγραφία και το κλίμα μας. Όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι, για αυτό και πρέπει να στραφούμε σε προϊόντα π.χ. για τον διαβητικό, τον νεφροπαθή, τα βρέφη, τους γέροντας. Ο καταναλωτής είναι έτοιμος να δώσει κάτι παραπάνω, αν ξέρει ότι αυτό του ταιριάζει».
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 07.12.2025
