Δράμα: Τα άπαντα του Δραμινού ποιητή Νίκου Κωνσταντινίδη σε ελεύθερη ψηφιακή έκδοση

- Newsroom

Μέσα από τις σελίδες της ποίησής του ανασαίνει η Δράμα, όχι μόνο ως γεωγραφικός τόπος, αλλά ως ψυχική πατρίδα, ως τοπίο μνήμης, καθημερινότητας και ιστορίας. Ο Νίκος Κωνσταντινίδης (1928-2017), ποιητής και λόγιος της Δράμας, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του στη γενέθλια πόλη.

Έγραψε χαμηλόφωνα με πάθος και λυρισμό, για τους ανθρώπους της, για τη φύση που την περιβάλλει, για τις μνήμες που την καθορίζουν. Πίσω από κάθε στίχο, ο αναγνώστης διακρίνει όχι μόνο την αγάπη για τον τόπο, αλλά και μια επίμονη ανάγκη να καταγραφεί το άυλο: μικρές ιστορίες, ξεχασμένες φωνές, την τοπική ταυτότητα που χάνεται με τον χρόνο.

Ένας μοναχικός αλλά χαρισματικός άνθρωπος, που πέρασε μεγάλο μέρος της νεανικής του ζωής στις φυλακές εξαιτίας των πολιτικών του φρονημάτων, έζησε έναν μεγάλο ανεκπλήρωτο έρωτα, εμπνεύστηκε από την Δράμα και του ανθρώπους της, δεν επιζητούσε ποτέ την αναγνώριση, γοητεύονταν από τα μικρά και όμορφα της καθημερινής ζωής. Αυτός ήταν ο Δραμινός ποιητής Νίκος Κωνσταντινίδης.

Το έργο του, χωρισμένο ανάμεσα στην ποίηση και τις σύντομες ιστορικές και λογοτεχνικές πραγματείες του, συνθέτει έναν αθόρυβο θησαυρό. Έναν ύμνο για την πόλη, γραμμένο με καθαρότητα και γνήσιο ενδιαφέρον για την πολιτισμική της φυσιογνωμία.

Σήμερα, αυτό το έργο συγκεντρώνεται και αναδεικνύεται μέσα από την έκδοση των Απάντων του σε δύο τόμους από το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών (Κ.Β.Ν.Κ.Σ.) του Πανεπιστημίου της Γρανάδας. Μια έκδοση που δεν έρχεται να ανακαλύψει τον ποιητή, αλλά να τον αποκαταστήσει στη θέση που του αξίζει: δίπλα στους ποιητές που έγραψαν, όχι για να ακουστούν, αλλά για να μείνουν.

Το πιο σημαντικό είναι πως οι δυο αυτοί τόμοι, έχουν πλέον ψηφιοποιηθεί (www.centrodeestudiosbnch.com/gr/pagina/856 και www.centrodeestudiosbnch.com/gr/pagina/857) και διατίθενται με ελεύθερη πρόσβαση μέσω του ιστότοπου του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Γρανάδα (http://www.centrodeestudiosbnch.com/gr).

Ο διευθυντής του Κ.Β.Ν.Κ.Σ. Δρ. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, καθηγητής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Γρανάδας, με καταγωγή από τη Χωριστή Δράμας, είναι ο άνθρωπος χάρη στον οποίο το έργο του Νίκου Κωνσταντινίδη θα μπορέσει πλέον να είναι εύκολα προσβάσιμο σε όσους θέλουν να το γνωρίσουν και να το μελετήσουν.

Από τη σιωπή στην αναγνώριση

«Όλα ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2018, όταν πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Δράμας το 8ο Θερινό Πρόγραμμα Ελληνικής Γλώσσας, Μετάφρασης και Πολιτισμού, το οποίο διοργανώθηκε από το Κ.Β.Ν.Κ.Σ. του Πανεπιστημίου Γρανάδας», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διακεκριμένος καθηγητής και συνεχίζει: «Τότε, παρακολούθησα ένα στρογγυλό τραπέζι που διοργανώθηκε προς τιμήν του προσφάτως εκλιπόντος τοπικού ποιητή Νίκου Κωνσταντινίδη, στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι της πνευματικής ζωής της πόλης. Οι παρεμβάσεις τους ήταν η πρώτη μου γνωριμία με έναν συγγραφέα, την ύπαρξη του οποίου αγνοούσα. Άκουσα απόψεις και προβληματισμούς που αντανακλούσαν τεράστιο σεβασμό, αγάπη και αναγνώριση για τον τιμώμενο. Μου έκαναν εντύπωση χαρακτηρισμοί, όπως "ο ποιητής της Δράμας" ή "ο πρώτος σημαντικός ποιητής της Δράμας" και, κυρίως, η πληροφορία ότι ο ίδιος, με "καβαφικό" τρόπο, επιμελήθηκε τα γραπτά του, τα οποία στη συνέχεια μοίραζε προσωπικά ή έστελνε σε ανθρώπους που πίστευε ότι θα τα εκτιμούσαν».

Κάπως έτσι ξεκίνησε η γνωριμία του κ. Μορφακίδη με τον αείμνηστο Νίκο Κωνσταντινίδη. Αυτή η πρώτη επαφή με το έργο του, του αποκάλυψε μια απροσδόκητα εξαιρετική ποιητική τεχνική. που τον οδήγησε στη σκέψη ότι άξιζε να συμπεριληφθεί σε ένα από τα επόμενα θερινά προγράμματα του Πανεπιστημίου της Γρανάδας στην Δράμα, δεδομένου, ότι τα εργαστήρια λογοτεχνικής μετάφρασης που πραγματοποιούνται σε αυτά είναι κάθε χρόνο αφιερωμένα σε έναν συγγραφέα της πόλης.

«Έτσι, στο 10ο πρόγραμμα, το καλοκαίρι του 2022 ήταν ο επιλεχθείς συγγραφέας. Το εργαστήριο μετάφρασης από τα ελληνικά στα ισπανικά επικεντρώθηκε σε μια ανθολογία ποιημάτων που συνέταξε η φιλόλογος και ανιψιά του Κωνσταντινίδη, η Χριστίνα Παπαντωνοπούλου. Έγινε παρουσίαση του ανθρώπου και του έργου του με τη συμμετοχή γνωστών λογοτεχνικών προσωπικοτήτων της πόλης, όπως οι: Πολύνα Μπανά, Γιώργος Κασαπίδης, Χρήστος Σπυρόπουλος και Κυριάκος Συφιλτζόγλου», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κ. Μορφακίδης.

Το συγγραφικό έργο του Νίκου Κωνσταντινίδη είναι κυρίως ποιητικό και συμπληρώνεται από κείμενα κριτικής της λογοτεχνίας και δοκίμια για την ιστορία της Δράμας. Ποιήματα και άρθρα του δημοσιεύτηκαν στον τοπικό Τύπο της Δράμας, το μεγαλύτερο, όμως, μέρος του έργου του τυπώθηκε από τον ίδιο σε αυτοτελή ολιγοσέλιδα έντυπα, τα οποία παρέδιδε προσωπικά ή έστελνε ταχυδρομικώς σε φίλους και ανθρώπους που θεωρούσε ότι θα το εκτιμούσαν.

Η μοναχική ζωή του Νίκου Κωνσταντινίδη

Ο Νικόλαος Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στη Δράμα το 1928, όπου η οικογένειά του, με καταγωγή από την Ανατολική Θράκη, εγκαταστάθηκε το 1924 με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Ο πατέρας του Αναστάσιος ήταν δάσκαλος, πρωτοψάλτης, συνθέτης ψαλμών και μελοποιός σύγχρονης ελληνικής ποίησης. Το ευνοϊκό οικογενειακό περιβάλλον τον βοήθησε να αναπτύξει την αγάπη για τη μουσική (έπαιζε κιθάρα), την ποίηση και γενικότερα την συγγραφή.

Το 1941, με την έναρξη της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα και λίγο πριν από τη βουλγαρική κατοχή, η οικογένεια Κωνσταντινίδη εγκατέλειψε τη Δράμα και εγκαταστάθηκε στην Καισαριανή, στην Αθήνα. Στη συνέχεια, μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη και το 1945 επέστρεψε στη Δράμα, όπου βρήκε το σπίτι της λεηλατημένο από τους Βούλγαρους.

Το 1943 είχε ήδη ενταχθεί στην ΕΠΟΝ και γύρισε στη Θεσσαλονίκη, για να ασκηθεί στο επάγγελμα του μηχανικού αυτοκινήτων. Το 1947 επέστρεψε πάλι στη Δράμα, όπου συνελήφθη, φυλακίστηκε για την πολιτική του δράση και καταδικάστηκε σε εικοσάχρονη φυλάκιση. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους μετήχθη στις φυλακές ανηλίκων Κηφισιάς, όπου αρρώστησε από πλευρίτιδα και νοσηλεύτηκε για δύο μήνες. Τον Φεβρουάριο του 1949 μεταφέρθηκε στις φυλακές Καλαμίου και επτά μήνες αργότερα στις φυλακές Αγυιάς στα Χανιά, όπου έγραψε την πρώτη του ποιητική συλλογή, την οποία εξέδωσε πενήντα χρόνια αργότερα (2008) με τον τίτλο «Λεύκες στον βάλτο».

Το 1950 μεταφέρθηκε ξανά στις φυλακές Καλαμίου, όπου παρέμεινε μέχρι το 1952, οπότε και αποφυλακίστηκε. Αυτή η περίοδος της ζωής του είναι γνωστή χάρη στις προσωπικές μαρτυρίες από τα βιώματά του στις φυλακές της Κρήτης.

Μετά την αποφυλάκισή του, σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Εργάστηκε στο Λαογραφικό Αρχείο του πανεπιστημίου ως έκτακτος συνεργάτης μέχρι το 1968, οπότε εκδιώχθηκε από το καθεστώς των συνταγματαρχών.

Το 1980, διορίστηκε καθηγητής στο Τεχνικό Λύκειο Θεσσαλονίκης, όπου έμεινε μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1999. Το ίδιο έτος επέστρεψε στη Δράμα και εγκαταστάθηκε στο πατρικό του σπίτι, όπου έζησε μονήρη βίο μέχρι τον θάνατό του στις 4 Απριλίου 2017.