Χαράλαμπος Φουρκιώτης στη «ΜτΚ»: Παλεύουμε να διαφυλάξουμε την ιστορία και τον πολιτισμό μας

Μισό αιώνα ζωής συμπληρώνει φέτος ο σύλλογος Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης και διοργανώνει σειρά εκδηλώσεων τις επόμενες ημέρες. Η δράση όμως του συλλόγου ξεκινά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από μία παρέα ανθρώπων με κοινά πολιτιστικά ενδιαφέροντα.

Το 1960 ιδρύεται επίσημα η «Ένωση Ποντίων Φοιτητών του ΑΠΘ» αλλά η λειτουργία του συλλόγου διακόπτεται τελικά από τη χούντα των συνταγματαρχών. Μετά τη μεταπολίτευση, το 1975, επανιδρύεται ως σύλλογος Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης. Από τότε λειτουργεί αδιάκοπα με σκοπό τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομίας του Πόντου.

Όπως τονίζει στη «ΜτΚ» ο πρόεδρος του συλλόγου Χαράλαμπος Φουρκιώτης, στο πέρασμα όλων αυτών των χρόνων έχουν γίνει πάρα πολλές εκδηλώσεις, εντός και εκτός του πανεπιστημίου αλλά πρωταρχικό μέλημα του συλλόγου αποτελεί η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.

Τα μέλη του συλλόγου συμμετέχουν ενεργά σε αιμοδοσίες με μήνυμα «Δίνω αίμα για το αίμα που χάθηκε», διατηρούν τμήματα χορού, ποντιακής διαλέκτου αλλά και αλληλεγγύης για τους συνανθρώπους μας που έχουν ανάγκη οικονομικής στήριξης, ανεξαρτήτως καταγωγής, ηλικίας, φύλου, πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων.

«Με αφορμή τη συμπλήρωση των 50 χρόνων από την επανίδρυση του συλλόγου μας προγραμματίζουμε μεγάλες εκδηλώσεις στις 12 και 13 Δεκεμβρίου» δηλώνει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του συλλόγου Χ. Φουρκιώτης και προσθέτει: «Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης όπου όλα αλλάζουν, εμείς οι φοιτητές και σπουδαστές έχουμε χρέος να παλέψουμε για να διαφυλάξουμε την ιστορία και τον πολιτισμό μας…».

Αρχικά πείτε μου πότε και πως προέκυψε ο σύλλογος Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης;

Το έτος 1975 αποτελεί σημείο αναφοράς για το σύλλογο μας καθώς ξεκινάει τη λειτουργία του με την ονομασία «Σύλλογος Ποντίων Φοιτητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης». Ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα το έτος 1989 με την τροποποίηση του καταστατικού ο Σύλλογος πλέον μετονομάζεται σε «Σύλλογο Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης» περιλαμβάνοντας έτσι φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, του Αριστοτελείου καθώς και των ΤΕΙ Σίνδου (σημερινό ΔΙΠΑΕ), διατηρώντας μέχρι και σήμερα την ονομασία αυτή.

Προηγουμένως όμως υπήρχε παρόμοιος σύλλογος που σταμάτησε να λειτουργεί την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών;

Ναι, η δράση του συλλόγου εντοπίζεται για πρώτη φορά το 1946 με την μορφή μίας παρέας ανθρώπων με κοινά πολιτιστικά ενδιαφέροντα και κοινωνικούς προβληματισμούς. Το 1960 ιδρύεται επίσημα η «Ένωση Ποντίων Φοιτητών Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης» στο πλαίσιο της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης. Έτσι, η πορεία του συλλόγου παίρνει μία διαφορετική τροπή, με έμφαση στα πολιτιστικά και κοινωνικά θέματα, η οποία ωστόσο διακόπτεται κατά την διάρκεια της δικτατορίας.

Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί στα 50 χρόνια λειτουργίας του συλλόγου σας;

Εδώ και πενήντα χρόνια λειτουργεί αδιάκοπα τμήμα χορευτικού με σκοπό τη διατήρηση και την μεταλαμπάδευση της παράδοσης και της πολιτιστικής κληρονομίας με τα ιδιαίτερα γνωρίσματα από κάθε περιοχή του Πόντου. Ακόμα, από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας, το θέατρο αποτέλεσε έναν ακμάζωντα τομέα του συλλόγου. Πολλά ήταν τα έργα που παρουσιάστηκαν, με πιο σημαντική την παράσταση «ο Ακρίτας», στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με αφορμή τα 60 χρόνια προσφυγιάς.

Πρωταρχικό μέλημα του συλλόγου μας αποτελεί η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Στο πέρασμα όλων αυτών των χρόνων έχουν γίνει εκδηλώσεις και ομιλίες, εντός και εκτός του πανεπιστημιακού χώρου, συνεργώντας στον κοινό αγώνα της διεθνούς αναγνώρισης. Τα τελευταία χρόνια ο σύλλογος συμμετέχει ενεργά στη δράση αιμοδοσίας με μήνυμα «Δίνω αίμα για το αίμα που χάθηκε», καθώς και αιμοδοδίες ενόψει της 9ης Δεκεμβρίου που είναι διεθνής ημέρα Μνήμης και Αξιοπρέπειας για τα Θύματα του Εγκλήματος της Γενοκτονίας αλλά και της 19ης Μαΐου, ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Σημαντική επίσης είναι και η δισκογραφία του συλλόγου. Αφετηρία αποτέλεσε ο δίσκος «Καπίκιοι» το έτος 1991, ακολούθησε ο δίσκος «Αγγείου Μνήμες» το έτος 2016 και ο δίσκος «Τοξαρέας Αμάραντα» το έτος 2019, με τη συμμετοχή σημαντικών Ποντίων καλλιτεχνών.

Το 1997 ο σύλλογος ξεκινάει να δραστηριοποιείται στον χώρο του ραδιοφώνου με τις εκπομπές «Οι παλαλοί εχόρευαν» και «Αναστορώ» στο Ράδιο Ακρίτες, φιλοξενώντας στην πορεία των εκπομπών σημαντικές προσωπικότητες του ποντιακού χώρου.

Καθοριστική ημερομηνία αποτελεί το έτος 2004, καθώς ο σύλλογος εγκαινιάζει τη δική του στέγη στην οδό Πετροπουλακιδών 3.

Μέχρι τότε που στεγαζόταν ο σύλλογος;

Προηγουμένως στεγαζόταν επί σειρά ετών σε έναν μικρό χώρο που νοίκιαζαν οι φοιτητές στην οδό Αρμενοπούλου 29. Οι φοιτητές εκείνης της εποχής με τη βοήθεια του ομότιμου καθηγητή Ιστορίας Κωνσταντίνου Φωτιάδη και της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, κατάφεραν να αγοράσουν τα γραφεία της οδού Πετροπουλακιδών.

Τώρα στα ιδιόκτητα γραφεία μας που έχουν μεγάλους χώρους έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πολλές εκδηλώσεις. Εδώ λειτουργούν όλα τα τμήματα μας και έχουμε και πλούσια δανειστική βιβλιοθήκη.

Σε συνεργασία με άλλους Ποντιακούς Φοιτητικούς συλλόγους από όλη την Ελλάδα καθώς και πανεπιστημιακά ιδρύματα, ο σύλλογος μας διοργανώνει και κύκλους συζητήσεων με σκοπό την ανάδειξη του Ποντιακού Ελληνισμού.

Σήμερα πόσα μέλη είστε και τι δράσεις κάνετε όλο τον χρόνο;

Ο σύλλογος σήμερα μετρά δεκάδες ενεργά μέλη, ενώ πολλοί είναι οι φίλοι καθώς και τα παλαιά μέλη του συλλόγου που βρίσκονται πάντα δίπλα μας. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στον σύλλογο λειτουργούν τρεις επιτροπές και πιο συγκεκριμένα η επιτροπή Γενοκτονίας, η επιτροπή Λαογραφίας καθώς και η Κοινωνική επιτροπή. Αρχικά στο πλαίσιο λειτουργίας της επιτροπής Γενοκτονίας πραγματοποιούνται τουλάχιστον δύο αιμοδοσίες κατά τη διάρκεια του έτους, ενημερώσεις σε σχολεία με θέμα την γενοκτονία καθώς και παρουσιάσεις βιβλίων και συγγραμμάτων με αντίστοιχη θεματολογία.

Ακολούθως, η επιτροπή Λαογραφίας πραγματοποιεί την έκδοση του ημερολογίου του συλλόγου. Ταυτόχρονα ασχολείται με όλες τις εκφάνσεις του ποντιακού πολιτισμού, όπως είναι η ιστορία, το θέατρο, η μουσική, τα έθιμα και οτιδήποτε διαμόρφωνε την ζωή των ανθρώπων πριν και μετά τον ξεριζωμό, διοργανώνοντας δράσεις με περιεχόμενο σχετικό των θεμάτων που προαναφέρθηκαν.

Η δράση της Κοινωνικής επιτροπής εντοπίζεται κυρίως στον εθελοντισμό. Ο σύλλογος συνεργάζεται με διάφορους φορείς όπως η ΕΛΕΠΑΠ, το Χαμόγελο του Παιδιού καθώς και η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης, τα σεμινάρια της οποίας παρακολουθούμε.

Τέλος κάθε χρόνο έχει καθιερωθεί να πραγματοποιούνται δύο χοροί, ένας χειμερινός και ένας εαρινός, οι οποίοι κατά κύριο λόγο πραγματοποιούνται στην φοιτητική λέσχη του ΑΠΘ και αποτελούν πλέον θεσμό για την φοιτητική, και όχι μόνο, κοινότητα εντός και εκτός Θεσσαλονίκης.

Η ποντιακή διάλεκτος κινδυνεύει να χαθεί τα επόμενα χρόνια; Παρόλα αυτά εσείς κάνετε μαθήματα ποντιακής διαλέκτου. Πιστεύετε ότι τελικά μπορεί να σωθεί αυτή η διάλεκτος;

Φέτος για ένατη συνεχόμενη χρονιά στον σύλλογό μας, λειτουργεί τμήμα ποντιακής διαλέκτου, γεγονός που αντικατοπτρίζει την προσπάθεια διάσωσης και συνέχισης της.

Αντικειμενικά η χρήση της Ποντιακής διαλέκτου έχει αποδυναμωθεί τα τελευταία χρόνια, για πολλούς λόγους, κυρίως κοινωνικής φύσης. Ωστόσο, εμείς, ως φορέας ειδικότερα, αλλά και ως νεολαία γενικότερα, που δραστηριοποιούμαστε στο χώρο του πολιτισμού, πιστεύουμε ότι η ταυτότητά μας συναποτελείται από πολλές πτυχές, που αλληλοσυμπληρώνουν η μία την άλλη. Η γλώσσα «διδάσκει», φανερώνει το σύνολο της κουλτούρας και του κοινωνικοπολιτιστικού πλαισίου εντός του οποίου δρουν και ζουν οι ομιλητές της. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ η Επιστήμη έχει ενσκύψει στην Ποντιακή γλώσσα, η οποία γίνεται συστηματικά αντικείμενο έρευνας. Ταυτόχρονα, η ανάγκη για εκμάθηση της Ποντιακής μέσα από την οργανωμένη διδασκαλία είναι ζητούμενο, καθώς οι σύλλογοι είναι πια τα κύτταρα της μεταλαμπάδευσης.

Η Ποντιακή γλώσσα είναι ζωντανή, είναι εδώ, «είναι», και όσο είναι στο χέρι μας, θα φροντίζουμε να την έχουμε στο επίκεντρο της προσοχής μας…

Με την Κοινωνική επιτροπή βοηθάτε άτομα που έχουν ποντιακή καταγωγή ή ανεξαρτήτως καταγωγής;

Η κοινωνική δράση του συλλόγου είναι προσαρμοσμένη στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι. Σκοπός μας είναι να συνεισφέρουμε σε όποιον έχει ανάγκη, ανεξαρτήτως καταγωγής, ηλικίας, φύλου, πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Όλα αυτά αποδεικνύονται μέσω των δράσεων μας, με χαρακτηριστικά παραδείγματα το «Make a homeless smile» και την προσφορά σχολικών ειδών σε παιδιά κάθε ηλικίας μέσω του Χαμόγελου του Παιδιού.

Έχετε και ένα από τα μεγαλύτερα χορευτικά τμήματα. Πόσοι φοιτητές συμμετέχουν;

Ο σύλλογος διατηρεί από την έναρξη της λειτουργίας του τμήματος του χορευτικού το οποίο απαρτίζεται από έναν αρκετά μεγάλο αριθμό χορευτών. Υπολογίζουμε ότι αυτή τη στιγμή στο τμήμα του χορευτικού είναι περισσότεροι από 50 φοιτητές και φοιτήτριες.

Ανά τα χρόνια παρατηρείται όλο και μεγαλύτερη προσέλευση φοιτητών και των δύο φύλων και όχι απαραίτητα ποντιακής καταγωγής, οι οποίοι ενδιαφέρονται είτε για την εκμάθηση ποντιακών παραδοσιακών χορών, είτε για τη συμμετοχή τους στο χορευτικό συγκρότημα με τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις τους. Έτσι το γεγονός της αυξανόμενης διάθεσης των νέων ατόμων για γνωριμία με την ποντιακή παράδοση, μουσική, χορό και τραγούδι, αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία ένδειξη ελπίδας τόσο για την επιβίωση όσο και την διάδοση της ποντιακής κληρονομιάς.

Φέτος που συμπληρώνεται 50 χρόνια ζωής έχετε προγραμματίσει και κάποιες εκδηλώσεις;

Το 2025 αποτελεί από μόνο του ένα έτος σταθμό για τον σύλλογό μας καθώς φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την επανίδρυση του το 1975. Με αφορμή, λοιπόν, την επετειακή αυτή χρονιά συμπλήρωσης μισού αιώνα, όλες οι μέχρι τώρα εκδηλώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί αλλά και όσες θα πραγματοποιηθούν και έχουν ήδη προγραμματιστεί υπάγονται στον επετειακό εορτασμό. Η βασική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου 2025 στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ. Κεντρικός άξονας αποτέλεσε η προβολή του ντοκιμαντέρ «Μισός αιώνας Σύλλογος Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης-50 plus» του Νίκου Ασλανίδη.

Το ντοκιμαντέρ αυτό παρουσιάζει ολόκληρη την ιστορία του συλλόγου από την αρχή, πριν ακόμα το 1975, αποτυπωμένη μέσα από τις αφηγήσεις προσώπων που έχουν περάσει από τον σύλλογο τόσο ως διοικητικά μέλη όρο και ως συνεργάτες. Κατά τη διάρκεια της ίδιας εκδήλωσης θα πραγματοποιηθεί επίσης σύντομη μουσικοχορευτική παρουσίαση, η οποία θα περιλαμβάνει την συμμετοχή του χορευτικού τμήματος παραστάσεων του συλλόγου καθώς και καταξιωμένων στον ποντιακό μουσικό χώρο καλλιτεχνών, που έχουν διατελέσει παλαιότερα μέλη του συλλόγου Ποντίων Φοιτητών και Σπουδαστών Θεσσαλονίκης. Θα είναι μεγάλη χαρά και τιμή για εμάς ο ποντιακός- και όχι μόνο- χώρος εντός και εκτός Θεσσαλονίκης να αγκαλιάσει, με την παρουσία του, την προσπάθεια μας για την πραγματοποίηση αυτής της εκδήλωσης καθώς θα αποτελέσει ορόσημο της μετέπειτα ιστορίας του συλλόγου.

Τέλος μία μέρα μετά την επετειακή εκδήλωση, δηλαδή στις 13 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε ο επετειακός χειμερινός χορός στον χώρο της Κάτω Φοιτητικής Λέσχης του ΑΠΘ. Ένας χορός ο οποίος για περισσότερα από 50 χρόνια πραγματοποιείται παραδοσιακά στη Φοιτητική Λέσχη του ΑΠΘ εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, το πρώτο Σάββατο του Δεκεμβρίου, παράδοση η οποία φέτος δυστυχώς δεν μπόρεσε να διατηρηθεί λόγω ορισμένων δυσμενών συγκυριών.

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, τι πιστεύετε τελικά; Όλοι αυτοί οι σύλλογοι που προσπαθούν να διατηρήσουν την ιστορία και τον πολιτισμό τους θα έχουν τύχη ή θα διαλυθούν μελλοντικά;

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης όπου όλα αλλάζουν, φυσικά και η λειτουργία των συλλογών δύναται να επηρεαστεί. Η ανάγκη ανακάλυψης των «ριζών» μας είναι, ωστόσο, διαχρονική και επομένως ποτέ δεν θα σταματήσουμε να της αναζητούμε και να τις ασπαζόμαστε, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο. Όμως, η «τύχη» των συλλόγων εξαρτάται από την στάση που θα επιλέξουν να έχουν απέναντι στο νέα δεδομένα. Όσοι σύλλογοι αποφασίσουν, πάντα με σεβασμό στην παράδοση, τον πολιτισμό καθώς και στους καταστατικούς σκοπούς τους, να εξελιχθούν μαζί με την σύγχρονη κοινωνία, δεν θα αποτελέσουν «ξένο σώμα» και άρα δεν θα αφομοιωθούν. Όσοι από την άλλη περιοριστούν σε μια στείρα αναπαραγωγή παραδόσεων χωρίς καμία σύνδεση με την σύγχρονη ζωή, τότε σιγά σιγά θα χαθούν και αυτομάτως όλη τους η προσπάθεια για την διαφύλαξη και μεταλαμπάδευση της ιστορίας και του πολιτισμού θα βυθιστεί μέσα στο «χάος» της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 14.12.2025