Ανοιχτές οι πληγές στο Άγιο Όρος από τους σεισμούς

Ανοιχτές παραμένουν οι πληγές στο Άγιο Όρος μετά τον μεγάλο σεισμό της 7^ης Ιουνίου, όταν τουλάχιστον σε τέσσερις μονές προκλήθηκαν ζημιές που καταγράφηκαν άμεσα, με τη σχετική λίστα πάντως συνεχώς να μεγαλώνει όσο προχωρούν οι έλεγχοι και οι αυτοψίες, ενώ ουσιαστικές και σε βάθος εργασίες αποκατάστασης δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα. O νέος σεισμός που σημειώθηκε το βράδυ της περασμένης Δευτέρας αν και ήταν σχετικά μικρός, (3,7 Ρίχτερ), ήρθε να υπενθυμίσει σε όλους πως η περιοχή βρίσκεται έτσι κι αλλιώς σε σεισμική διέγερση και τα όποια έργα αποκατάστασης των ζημιών και συντηρήσεων θα πρέπει να επισπευσθούν.

Στη χερσόνησο του Αγίου Όρους στις 7 Ιουνίου 2025, σημειώθηκε ισχυρός σεισμός 5,3 Ρίχτερ, ο ισχυρότερος της ακολουθίας των δεκάδων δονήσεων που προηγήθηκαν και ακολούθησαν. Είχε προηγηθεί, την 15η Φεβρουαρίου, σεισμική δόνηση 4,7 Ρίχτερ, που προκάλεσε αρκετές ζημιές σε ναούς και κτήρια κατοικίας (πτέρυγες) των μονών και των εξαρτημάτων αυτών. Το επίκεντρο του σεισμού της 7ης Ιουνίου εντοπίστηκε στη θαλάσσια περιοχή κοντά στις παραλιακές μονές Δοχειαρίου και Ξενοφώντος.

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, με κλιμάκιο αρχαιολόγων και συντηρητών, με επικεφαλής τον προϊστάμενό της Γιώργο Σκιαδαρέση, που είναι παρούσα στον Άθω, από την επομένη του σεισμού, άρχισε ελέγχους.

Η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του κυβερνητικού κλιμακίου που τον συνόδευε, στην Αθωνική Πολιτεία, σχεδόν ένα μήνα αργότερα στις 4 και 5 Ιουλίου, και η εξαγγελία του για ενίσχυση του μεγάλου έργου της αποκατάστασης των υποδομών και τις συντηρήσεις μονών στο Άγιο Όρος ύψους 100 εκατ. ευρώ, εκτιμήθηκε θετικά από την πλειοψηφία των Αγιορειτών.

Οι ζημιές που καταγράφηκαν άμεσα από το Κλιμάκιο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, σύμφωνα και με την έκθεση του υπουργείου Πολιτισμού, ήταν στις εξής μονές:

Στη Μονή Ξενοφώντος

O σεισμός προκάλεσε έντονες ρωγμές στους τρούλους, τόσο στον κυρίως ναό, όσο και στη λιτή, ενεργοποιώντας και τις παλαιές ρωγμές, κυρίως σε τόξα που είχαν κλείσει. Οι ρωγμές, στις εσωτερικές τοιχογραφημένες επιφάνειες, προκάλεσαν, σε κάποια σημεία, ακόμα και αποκολλήσεις του ζωγραφικού στρώματος, έως και περιορισμένης κλίμακας πτώσεις επιχρισμάτων, με τοιχογραφίες. Αρκετές από αυτές τις ζημίες είχαν προκληθεί από τον σεισμό της 15ης Φεβρουαρίου 2025, ωστόσο με τον πρόσφατο σεισμό παρουσιάστηκε επιδείνωση. Η Εφορεία, άμεσα, μετά τις φθορές του σεισμού της 15ης Φεβρουαρίου, με συνεργεία συντηρητών είχε εφαρμόσει σωστικά μέτρα επί των τοιχογραφιών σε σημεία που προκλήθηκαν οι ρωγμές, προκειμένου να συγκρατηθούν αποκολλημένες ζωγραφικές επιφάνειες. Από την πτώση μικρού μεταλλικού πολυελαίου, στον κυρίως ναό, προκλήθηκαν μικρής κλίμακας φθορές στο μαρμαροθετημένο δάπεδο, του 11ου αιώνα.

Για το παλαιό καθολικό της Μονής Ξενοφώντος και δεδομένης της ιστορικής αξίας του, έχει προταθεί, εκτός από την ολοκλήρωση λήψης άμεσων σωστικών μέτρων στις τοιχογραφίες, η εκπόνηση μας σειράς μελετών, με στόχο να ενισχυθεί το μνημείο στο σύνολό του και να αντιμετωπίσει οριστικά παλαιότερες παθογένειες. Στη ΝΔ πτέρυγα της μονής παρατηρήθηκαν μικρής κλίμακας ρωγμές, επί των τοιχογραφιών του παρεκκλησίου της Αγίας Ευφημίας. Στο νέο καθολικό, κτίσμα του 1819, με σύγχρονες τοιχογραφίες του ιερομονάχου Λουκά Ξενοφωντινού, σημειώθηκαν ασθενείς ρωγμές, κατά σημεία. Οι πρόσφατες εργασίες ενίσχυσης του μνημείου, με μεταλλικούς ελκυστήρες, απέτρεψαν περαιτέρω φθορές. Αντίθετα, έντονες ρηγματώσεις προκλήθηκαν στον εξωνάρθηκα του ναού (χωρίς τοιχογραφίες), το οποίο δεν είχε ενισχυθεί με ελκυστήρες.

Στη Μονή Δοχειαρίου

Το σημερινό καθολικό της μονής Δοχειαρίου χρονολογείται στο β΄ μισό του 16ου αι. αποτελώντας ανακατασκευή παλαιότερου κτίσματος του 12ου αι. Φέρει τοιχογραφίες του 1568 που αποδίδονται στον φημισμένο ζωγράφο της κρητικής σχολής, Τζώρτζη. Στους θόλους και στους δύο τρούλους της λιτής είχαν προκληθεί, κατά το παρελθόν, ρηγματώσεις. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους είχε εφαρμόσει σωστικά μέτρα, κυρίως με γάζες και κατά σημεία αρμολογήματα των ρωγμών. Οι ρηγματώσεις αυτές επιδεινώθηκαν με την σεισμική ακολουθία του τελευταίου έτους, περισσότερο όμως με τον πρόσφατο σεισμό της 7ης Ιουνίου 2025.

Σημειώνεται ότι στην τράπεζα της μονής-κτίσμα του 1547, με κάτοψη σχήματος Τ, με τοιχογραφίες του 1676 και του 1700, ενεργοποιήθηκαν παλαιότερες ρωγμές αν και κλεισμένες με νεότερα κονιάματα. Επιπλέον σημειώθηκαν αποκολλήσεις ζωγραφικού στρώματος από τη φέρουσα τοιχοποιία. Επίσης, στο διαβατικό, τον διάδρομο που οδηγεί από το καθολικό στην τράπεζα, αλλά και στο χώρο της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας Γοργοϋπηκόου, με τοιχογραφίες των πρώτων δεκαετιών του 18ου αιώνα, παρατηρήθηκε η εκ νέου διάνοιξη παλαιότερων ρωγμών στο περίγραμμα των τυμπάνων των τόξων.

Στις Μονές Παντοκράτορος και Σίμωνος Πέτρα

Στη Μονή Παντοκράτορος η αυτοψία κατέγραψε την κατάσταση των τοιχογραφιών του καθολικού και στα παρεκκλήσια της Μονής.

Στη μονή Σίμωνος Πέτρα σημειώθηκαν βλάβες στη κεντρική πτέρυγα και σε σημεία τοιχογραφιών.

Έργα σε εξέλιξη

Σημειώνεται ότι την τρέχουσα προγραμματική περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη τα έργα της «Δομικής αποκατάστασης του καθολικού της Ιεράς Μονής Δοχειαρίου Αγίου Όρους» της «ενίσχυσης του φέροντα οργανισμού του Καθολικού Ιεράς Μονής», που εκτελεί η Τεχνική Υπηρεσία της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, ενώ η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους συμμετέχει, αντιστοίχως, με δύο υποέργα, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το τέλος του 2025. Στο πλαίσιο του έργου προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα στατικά προβλήματα του μνημείου, τοποθετούνται μεταλλικοί ελκυστήρες περίδεσης, στο σύνολο του καθολικού.

Άμεση η αντίδραση της Πολιτείας

Όπως τόνισε στη «ΜτΚ» ο πολιτικός Διοικητής του Αγίου Όρους Αλκιβιάδης Στεφανής η πολιτεία έσπευσε άμεσα να προχωρήσει στη χρηματοδότηση των πρώτων έργων αποκατάστασης των ζημιών.

«Τη μια μέρα το αιτηθήκαμε και την επομένη εκδόθηκε το ΦΕΚ για ενίσχυση της χρηματοδότησης για την άμεση υλοποίηση των έργων με εννιά εκατομμύρια ευρώ» επισήμανε ο κ. Στεφανής.

Τα έργα δεν έχουν ξεκινήσει ακόμα γιατί πρέπει να ολοκληρωθούν όλες οι καταγραφές και να κινηθούν οι διαδικασίες, αλλά ο κ. Στεφανής ήταν κατηγορηματικός: «Δεν είναι μόνο η αποκατάσταση των πρόσφατων ζημιών. Πρέπει να γίνουν νέες παρεμβάσεις, για να προφυλαχθούν οι μονές και το Άγιο Όρος έναντι μελλοντικών κινδύνων».

Ο διευθυντής του Κέντρου Διαχείρισης Αγιορείτικης Κληρονομιάς και πρόεδρος του ΤΕΕ-Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας Ηλίας Περτζινίδης μιλώντας στη «ΜτΚ», επισήμανε πως οι ζημιές από τους πρόσφατους σεισμούς είναι πολύ περισσότερες από αυτές που καταγράφηκαν τις πρώτες μέρες. «Οι έλεγχοι και οι καταγραφές συνεχίζονται. Υπάρχουν ζημιές σχεδόν σε όλες τις μονές του Όρους ακόμα και σ’ αυτές που είναι μακριά από την εστία των σεισμών» είπε ο κ. Περτζινίδης.

Ο κ. Περτζινίδης επισήμανε πως το σύνολο των καταγραφών για τις ζημιές, θα παρουσιαστούν σε μια μεγάλη έκθεση που θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη την περίοδο της ΔΕΘ και θα είναι αποκαλυπτική για τις ανάγκες της Αθωνικής Πολιτείας.

Σχέδιο ως το 2030

Στη διάρκεια της επίσκεψής του στο Άγιο Όρος, ο κ. Μητσοτάκης μίλησε για το κυβερνητικό σχέδιο για την σημαντική οικονομική στήριξη των μονών του Αγίου Όρους με 100 εκατομμύρια ευρώ έως το 2030. Ο σχεδιασμός αφορά έργα, όπως, η συντήρηση των μονών, η ανάταξή τους μετά τον πρόσφατο σεισμό, η προστασία των κειμηλίων τους, μέχρι και παρεμβάσεις για τη διαφύλαξη της μοναδικής φύσης του Αγίου Όρους και τη διευκόλυνση των χιλιάδων προσκυνητών.

Υπήρχαν όμως και κάποιες διαφωνίες με πιο ηχηρή αυτή της Μονής Δοχειαρίου η οποία σε επιστολή της στα τέλη Ιουλίου, δηλαδή σχεδόν ένα μήνα μετά την επίσκεψη και τις εξαγγελίες Μητσοτάκη, επισήμανε τη διαφωνία της για την έλευση του κ. Μητσοτάκη και δήλωσε πως «δε θα συμμετέχει στην χρηματοδότηση», κι ας τρέχει ήδη ένα πρόγραμμα συντηρήσεων στη μονή.

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Μακεδονία της Κυριακής" στις 10.08.2025