Βεντέτες που κοστίζουν ανθρώπινες ζωές και χωρίζουν χωριά στα δύο

Η λέξη «βεντέτα» προέρχεται από την ιταλική λέξη vendetta, που σημαίνει «αντεκδίκηση». Ωστόσο, ο όρος ρίζωσε βαθιά και σε τόπους με κοινές παραδόσεις τιμής, όπως την Κρήτη, τη Μάνη, την Κορσική, τη Σικελία και την Αλβανία. Η βεντέτα γεννήθηκε εκεί όπου η δικαιοσύνη του Κράτους ήταν ανύπαρκτη, και τότε οι άνθρωποι έπαιρναν τον νόμο στα χέρια τους για να αποδώσουν, όπως πίστευαν, δικαιοσύνη. Η τιμή της οικογένειας ήταν ιερή και κάθε προσβολή, από μία δολοφονία μέχρι μία κλοπή, μπορούσε να πυροδοτήσει έναν ατέρμονο κύκλο αίματος που περνούσε από γενιά σε γενιά.

Ο μόνος τρόπος να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος ήταν ο σασμός -η συμφιλίωση, το «σμίξιμο» των δύο πλευρών μέσα από ένα τραπέζι με δύο ρακές, μία κουμπαριά ή έναν γάμο. Ένα άγραφο έθιμο με βαθιές ρίζες στην κρητική παράδοση, που στόχο είχε να σταματήσει την αλυσίδα του αίματος και να επαναφέρει τη συμφιλίωση αλλά και την κοινωνική ισορροπία γενικότερα στον τόπο.

Στην Ελλάδα, η βεντέτα στέριωσε ως τρόπος απόδοσης δικαιοσύνης κυρίως στην Κρήτη και τη Μάνη. Αν και στη Μάνη αποτελεί πλέον παρελθόν, στην Κρήτη το φαινόμενο δεν έχει εξαλειφθεί πλήρως. Μία παλιά κτηματική διαφορά ή ακόμα και ένα βλέμμα αρκούν, μερικές φορές, για να ξεκινήσουν άγριες συμπλοκές και να θυμίσουν έναν παλιό κανόνα όπου η τιμή αξίζει περισσότερο από την ίδια τη ζωή.

Ωστόσο, μία άγρια συμπλοκή, όπως αυτή που συνέβη στα Βορίζια πρόσφατα, με θύματα έναν 39χρονο και μία 56χρονη, είχε καιρό να καταγραφεί στην Κρήτη. Οι σφαίρες να πέφτουν βροχή, οι αστυνομικές δυνάμεις να μην μπορούν να πλησιάσουν το χωριό, τα σχολεία να κλείνουν και κανείς να μην μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια για την επομένη ημέρα, με τις οικογένειες Καργάκη και Φραγκιδάκη ταυτόχρονα να θρηνούν, να καταριούνται αλλά και να ορκίζονται για εκδίκηση.

Η βεντέτα αυτή οδήγησε τον ίδιο τον αρχηγό της ΕΛΑΣ, Δημήτρη Μάλλιο, με κλιμάκιο της ΕΚΑΜ να παρευρίσκεται στην Κρήτη, ενώ η εισαγγελέας να φτάνει στο χωριό με αλεξίσφαιρο γιλέκο. Πρωτόγνωρα πράγματα για τη χώρα και σκηνές από μία άλλη εποχή, όταν δεν μπορούσε να σταματήσει κανείς τις βεντέτες.

Οι βεντέτες που γράφτηκαν στην ιστορία

Υπάρχουν βεντέτες που έχουν απασχολήσει αρκετά στα χρονικά την Κρήτη. Η μακροβιότερη και πιο διάσημη βεντέτα της Κρήτης είναι μεταξύ των οικογενειών Σαρτζετάκη και Πεντάρη στα Χανιά. Πρόκειται για μία βεντέτα που διήρκησε 70 χρόνια με τον αριθμό των θυμάτων να είναι μεταξύ 110-140 ατόμων και από τις δύο πλευρές. Όλα ξεκίνησαν περίπου στο 1910, και τυπικά θεωρήθηκε ότι η βεντέτα έληξε το 1985, με την εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, με τον τότε βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, Βαγγέλη Πεντάρη, να τον υπερψηφίζει.

Το μικρό χωριό των 500 κατοίκων, δεν είναι η πρώτη φορά που βιώνει άγριες συμπλοκές λόγω βεντέτας. Πριν από 70 χρόνια είχαν θρηνήσει έξι νεκρούς από βεντέτα που ξεκίνησε για ασήμαντη αφορμή και έληξε με παρέμβαση του στρατού. Συγκεκριμένα, το 1955 στα Βορίζια, ο δασοφύλακας Γιάννης Φραγκιαδάκης δολοφονήθηκε από τον Μανούσο Βεϊσάκη, με μία ασήμαντη αφορμή σε γλέντι για τον Άγιο Φανούριο. Η κατάπαυση του πυρός έγινε με τη βοήθεια του στρατού, ενώ οι δράστες των φονικών συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν με βαριές ποινές.

Το 1994, ξέσπασε η βεντέτα των Μουζουράκηδων και των Δικωνυμάκηδων στο Πάτημα Αποκορώνου, με συνολικά έξι ανθρώπους νεκρούς. Ο κύκλος άνοιξε με τη δολοφονία της 55χρονης Φωτούλας Μουζουράκη σε αγροτική περιοχή του Κυπαρισσώνα και έκλεισε με εκτελέσεις σε Μυτιλήνη, Περιστέρι και Αμαλιάδα.

Στα Λιβάδια Μυλοποτάμου το 1987, γράφτηκε η αιματηρή ιστορία της βεντέτας των οικογενειών Στριλιγκά-Χαρίδημου, με τέσσερις νεκρούς μετά από αντίποινα σε φονικό. Ενώ, ανάμεσα στη λίστα με τις μεγάλες βεντέτες είναι και το όνομα του Γιάννη Παπαδόσηφου που το 1988 σκότωσε τον δολοφόνο του γιου του στο Εφετείο Πειραιά, των οικογενειών Κουκουλά-Μποτανάκη στην Κίσσαμο Χανίων που λόγω διαφορών για πρόβατα, σκοτώθηκαν τρεις άνθρωποι, αλλά και το όνομα του Γιάννη Παπαδονικολάκη, που το 1950 είχε σκοτώσει συγχωριανό του στην Ασή Γωνιά Χανίων, και 32 χρόνια μετά τον σκότωσαν στη Νίκαια στην Αθήνα.

Πάντως, η τελευταία φορά που είχε απασχολήσει έντονα ξανά η Κρήτη για βεντέτα ήταν το 2023, όταν έπεσαν νεκρά μέλη δύο μεγάλων οικογενειών των Ανωγείων, των Ξυλούρηδων και των Καλομοίρηδων. Ο Γιώργος Ξυλούρης έπεσε νεκρός από το χέρι του Μανώλη Καλομοίρη, έχοντας προηγουμένως σκοτώσει τον πατέρα του, Λευτέρη Καλομοίρη. Οι διαμεσολαβητές προσπάθησαν να λήξουν την κόντρα τους και να απευθύνουν όλοι σε φυσικό δικαστή...

«Δεν είναι βεντέτα, είχαν οικονομικές διαφορές»

Με τις συλλήψεις και τις παραδόσεις να είναι επανωτές τα τελευταία 24ωρα για τις δολοφονίες στα Βορίζια, οι ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις και τα κλιμάκια από την Αθήνα παραμένουν στο χωριό υπό τον φόβο νέων συμπλοκών. Ωστόσο, υψηλόβαθμες αστυνομικές πηγές που μιλούν στη «ΜτΚ», παρουσιάζουν μία διαφορετική εκδοχή από αυτήν της βεντέτας.

«Δεν είναι βεντέτα, είχαν οικονομικές διαφορές τα μέλη των δύο οικογενειών. Η αιματηρή συμπλοκή ξέσπασε από το τίποτα, δεν υπήρχε παρελθόν με βεντέτα», αναφέρουν αστυνομικές πηγές στη «ΜτΚ». Μάλιστα, υπογραμμίζουν πως πολλοί από τους συλληφθέντες, αλλά και ο 39χρονος που σκοτώθηκε, είχαν απασχολήσει αρκετά τις Αρχές στο παρελθόν. «Υπάρχουν διάφορα αδικήματα σε βάρος τους, για ζωοκλοπές, για τον νόμο περί όπλων, αλλά και για απόπειρα δολοφονίας με χρήση όπλου», αναφέρουν αστυνομικές πηγές.

Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι δύο πλευρές ίσως να είχαν αντιδικίες για χωράφια και σπίτια. «Δεν είμαστε σίγουροι ότι έχουμε τελειώσει, φοβόμαστε ότι θα υπάρχει συνέχεια. Θα μείνουμε στην Κρήτη όσο χρειαστεί», σημειώνει υψηλόβαθμο στέλεχος της ΕΛΑΣ.

Οι απαγορεύσεις Χρυσοχοΐδη στην Κρήτη

Στο Ηράκλειο Κρήτης βρέθηκε την περασμένη Παρασκευή ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, μετά τα γεγονότα στα Βορίζια, ανακοινώνοντας νέα αυστηρότερα μέτρα για την οπλοκατοχή και την παράνομη χρήση όπλων. Έβαλε τέλος σε ένα έθιμο που αφορά κυρίως την Κρήτη, με την ρητή απαγόρευση μπαλωθιών σε γάμους και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ενώ, πλέον, η παρουσία αστυνομίας στην Κρήτη αναβαθμίζεται με την ενίσχυση στο παράρτημα του FBI στο νησί.

Μεταξύ των νέων μέτρων που ανακοίνωσε ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, είναι η κακουργηματική ποινή για παράνομη κατοχή η μεταφορά όπλου, η κάθειρξη 10 ετών για όποιον έχει καταδικαστεί αμετάκλητα για παράβαση του νόμου περί όπλων εντός 10ετίας, χωρίς δυνατότητα αναστολής, ενώ θα δίνεται δυνατότητα στον εισαγγελέα σε κίνδυνο ζωής όταν υπάρχει απειλή σε άτομα ή ομάδες να λαμβάνει μέτρα προληπτικού χαρακτήρα όπως απαγόρευση επικοινωνίας. Επίσης, θα επανεξεταστεί το πλαίσιο έκδοσης και θα επανεξεταστούν όλες οι δοθείσες άδειες για σκοποβολή.

*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 9.11.2025