Η Θεσσαλονίκη αποκτά ένα ολιστικό αναπτυξιακό πολιτιστικό masterplan

To πολιτιστικό Masterplan για την Θεσσαλονίκη παρουσιάστηκε σήμερα το πρωί στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Πρόκειται για ένα ολιστικό σχέδιο αναπτυξιακής πολιτιστικής πολιτικής σε επιλεγμένες Περιφέρειες και Δήμους της χώρας, με στόχο την πολιτισμική βιωσιμότητα των περιοχών. Το σχέδιο υλοποιείται με την συνεργασία τριών πανεπιστημίων, του ΑΠΘ, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου με τοπικούς φορείς. Χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας και υπάγεται στην Διεύθυνση Ανάπτυξης Σύγχρονης Δημιουργίας της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού.

Το πρόγραμμα αφορά στην έρευνα και την χαρτογράφηση του πολιτιστικού τομέα, την κατάρτιση σχεδίων πολιτιστικής ανάπτυξης και τον σχεδιασμό πολιτιστικής ταυτότητας των επιλεγμένων περιοχών. Η Θεσσαλονίκη ήταν η τελευταία από τις 15 περιοχές που εντάχθηκαν στο σχέδιο. Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν πάνω από 50 ερευνητές, πραγματοποιήθηκαν 157 συνεντεύξεις, 4 ημερίδες και 2.250 ερωτηματολόγια.

Το όραμα είναι να αναδειχθεί η πόλη σε σημαντικό υπερτοπικό κέντρο πολιτισμού συνδυάζοντας την ιστορική κληρονομιά με την σύγχρονη δημιουργία και καινοτομία, αξιοποιώντας το πολυδιάστατο και διάσπαρτο δημιουργικό της οικοσύστημα μέσω πολυεπίπεδων και συμμετοχικών δομών πολιτιστικής διακυβέρνησης.

Στην παρουσίαση συμμετείχαν οι βασικοί πολιτιστικοί φορείς της Θεσσαλονίκης καθώς και εκπρόσωποι του υπουργείου και της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Ο υφυπουργός Ιάσονας Φωτήλας σημείωσε πως η σημερινή εκδήλωση αποτελεί τον επίλογο ενός μεγάλου ταξιδιού και ταυτόχρονα την αρχή ενός κύκλου. «Για πρώτη φορά μέσα από αυτή τη πρωτοβουλία αποκτήσαμε έναν ολοκληρωμένο πολιτιστικό χάρτη δεκαπέντε περιοχών. Πρόκειται για μια πιλοτική φάση ευελπιστώντας πως η επόμενη θα εντάξει και άλλες πόλεις ώστε στο τέλος κάθε πόλη να έχει το δικό της masterplan. Μας δείχνει τι έχουμε, που είμαστε μπροστά, που έχουμε μείνει πίσω και μας κάνει προτάσεις προκειμένου να αναπτύξουμε το πολιτιστικό μας φορτίο. Τα masterplan δεν είναι χρηματοδοτικά εργαλεία αλλά σχεδιασμού και ανάπτυξης» σημείωσε τονίζοντας πως η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη με ιστορικό βάθος και πολιτισμική πολυφωνία που αποτελεί ένα διαρκώς εξελισσόμενο χώρο δημιουργίας και έμπνευσης.

«Το masterplan αναδεικνύει την Θεσσαλονίκη ως μητροπολιτικό κόμβο στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια και ενώνει το παρελθόν με το μέλλον της. Ο πολιτισμός γίνεται συλλογική υπόθεση καθώς τα masterplan είναι φτιαγμένα από τα κάτω και όχι από τα πάνω. Δίνουν την ελευθερία που χρειάζεται να έχουν οι πανεπιστημιακοί ερευνητές που συζήτησαν με αυτούς που ζουν και ενδιαφέρονται για τον κάθε τόπο. Δεν είναι στατικά κείμενα αλλά εργαλεία που θα εξελίσσονται και θα επικαιροποιούνται συνεχώς. Άλλωστε ο πολιτισμός δεν μένει ποτέ στάσιμος. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο συνεργασίας ανάμεσα στα πανεπιστήμια και τους πολιτιστικούς φορείς» είπε. 

Η προϊσταμένη Διεύθυνσης Ανάπτυξης Σύγχρονης Δημιουργίας Μόνικα Τσιλιμπέρδη τόνισε πως «ο πολιτισμός δεν επιτρέπεται να είναι μόνο το παρελθόν μας όσο ένδοξο και οικουμενικό είναι, αλλά με αφετηρία αυτό, οφείλει να οραματίζεται το κοινό μας μέλλον. Η Θεσσαλονίκη είναι ιδανικός τόπος για να ολοκληρωθεί το πρώτο αυτό βήμα. Επιπλέον, δημιουργείται ένας ειδικός ιστότοπος με όλα τα δεδομένα και θα είναι διαθέσιμος σε λίγες ημέρες καθώς θέλαμε να είναι ανοιχτά εργαλεία για τις τοπικές κοινωνίες. Ο πολιτισμός δείχνει ότι μπορεί να γίνει μοχλός ανάπτυξης και ενότητας.»

Η Γενική Γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού, Ελένη Δουνδουλάκη ανέφερε πως «το πρόγραμμα σηματοδοτεί κάτι ιδιαίτερα σημαντικό: την μετάβαση από μια αποσπασματική πολιτική σε μια συντονισμένη και τεκμηριωμένη πολιτιστική πολιτική. Επιδιώξαμε να δημιουργήσουμε εργαλεία στρατηγικής που να μπορούν να αξιοποιηθούν από τις τοπικές διοικήσεις και κοινωνίες. Η συμμετοχή είναι πολύ σημαντική. Η Θεσσαλονίκη είναι το καλύτερο παράδειγμα γιατί είναι ένας ζωντανός οργανισμός σύγχρονου πολιτισμού, γεννά ιδέες και αποτελεί εφαλτήριο για τους καλλιτέχνες να καταξιωθούν. Το masterplan έρχεται να προτείνει και άλλους τρόπους συνεργασίας μεταξύ των φορέων και να αναδείξει τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης σε αυτή την προσπάθεια και πρωτοβουλία. Ο πολιτισμός δεν είναι κάτι στατικό αλλά κατεξοχήν εξελισσόμενο, αλλάζει, εμπλουτίζεται, εμπνέει και εμπνέεται. Οι σύγχρονες εξελίξεις αναδεικνύουν την ανάγκη για έναν συντονισμένο και οργανωμένο πολιτιστικό σχεδιασμό.»

Η Αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού Βίκυ Χατζηβασιλείου από την πλευρά της είπε πως «η πολιτιστική ταυτότητα όταν αναδεικνύεται με αυτό το τρόπο προάγει και τον τουρισμό ο οποίος συνδέεται βαθιά με τον πολιτισμό και μαζί οδηγούν στην ίδια προσπάθεια: στην ανάδειξη των ανθρώπων και του τόπου. Ο πολιτισμός είναι ένα στοιχείο που έλκει ιδιαίτερα μεγάλους αριθμούς τουριστών. Είναι ιδιαίτερα σπουδαίο να έχουμε τέτοια εργαλεία και να συνεχιστεί αυτή η προσπάθεια. Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας θα συνεχίσει να στηρίζει οποιαδήποτε ανάλογη προσπάθεια.

Ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Τουριστικής Ανάπτυξης και Διαδημοτικής Συνεργασίας του δήμου Θεσσαλονίκης, Βασίλης Γάκης τόνισε πως οι συνέργειες είναι πολύ σημαντική υπόθεση. «Το masterplan μπορεί να είναι ο οδηγός για να μπορέσουμε όλοι να συστρατευτούμε στην ανάδειξη του πολιτισμού και της καλλιτεχνικής δημιουργίας της πόλης επ' ωφελεία των κατοίκων και των επισκεπτών. Πλέον ζούμε στον τουρισμό της εμπειρίας που είναι μια άλλη έννοια ποιοτικού τουρισμού και ταυτίζεται περισσότερο με την έννοια του περιηγητή και ταξιδιώτη και λιγότερο με τον τουρίστα που είναι πιο μαζική.» 

Ο καθηγητής του ΑΠΘ και διοικητικά υπεύθυνος για το έργο Θανάσης Καλογερέσης παρουσίασε το έργο συνολικά. Τόνισε πως συχνά οι τοπικές πολιτικές είναι αποσπασματικές και ανεπαρκώς χρηματοδοτούμενες, σχεδιασμένες από τα πάνω. «Οι κεντρικές πολιτικές απαιτούν μια πολυεπίπεδη συνεργασία και την αξιοποίηση του αναξιοποίητου δυναμικού. Ο πολιτισμός έχει ξεκάθαρη οικονομική αξία, συμβάλλει άμεσα και έμμεσα στις τοπικές οικονομίες. Έχει όμως και κοινωνική αξία αφού ενδυναμώνει τις τοπικές ταυτότητες. Το πολιτιστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Ήταν δύσκολο να μπει η Θεσσαλονίκη σου masterplan γιατί είναι πολύ διαφορετική περίπτωση από τις άλλες πόλεις. Είναι από μόνη μεγάλη πρόκληση και ένα πολυσύνθετο περιβάλλον. Ήταν απόφαση του ΥΠΠΟ να δημιουργηθεί ένα προσχέδιο στρατηγικής για τη Θεσσαλονίκη γιατί θεωρεί πως χρειάζεται ένα εργαλείο συντονισμού λόγω της συνθετότητας της.

Το έργο υλοποιήθηκε σε 11 μήνες παρόλο που οι συζητήσεις κράτησαν κάποια χρόνια. Το ενδιαφέρον είναι το ότι πραγματοποιήθηκε η επιτόπια έρευνα, σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε συνθέτη στρατηγική. Έγινε πρώτα εκτενής δευτερογενής έρευνα, συλλέχθηκαν όσα δεδομένα γινόταν για να κατανοήσουμε την τοπική πολιτιστική οικονομία και παραγωγή. Στη συνέχεια συμπληρώθηκε με μια εκτενή πρωτογενή έρευνα με επιτόπια συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων και εκτενής έρευνα κατανάλωσης πολιτισμού από την MRB.

Τα βασικά ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι συνήθως εστιάζουμε στις ελλιπείς υποδομές που κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί. Δεν είναι όμως το μεγάλο πρόβλημα αυτές, πρέπει να εστιάσουμε σε άλλους παράγοντες όπως η έλλειψη κατανόησης για τον ρόλο του πολιτισμού και της δημιουργικότητας, η έλλειψη συντονισμού, συμμετοχικοτητας και στρατηγικής. 

Στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε, κάτοικοι της Θεσσαλονίκης απάντησαν στο ερώτημα «Ποια πολιτιστική δράση αναγνωρίζεται ως η πιο σημαντική στην πόλη». Με μεγάλη διαφορά αναδείχθηκε πρώτο το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με 43.1%, δεν ξέρω/δεν απαντώ στο 18.5%, η ΔΕΘ σε ποσοστό 12.4% και τα Δημήτρια στο 3.6%.

Τα masterplan μπορούν να θέσουν βάσεις για την ανάπτυξη πολιτιστικών τοπικών πολιτικών. Είναι εργαλειοθήκες που μπορούν να αξιοποιηθούν από όλους τους ενδιαφερόμενους. Είναι μόνο η αρχή μιας συζήτησης για πράγματα που πρέπει να δούμε στο κοντινό μέλλον» κατέληξε.

Στην εξειδίκευση του masterplan προχώρησαν η Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΑΠΘ, Παρασκευή Ταράνη και ο Πολιτικός Επιστήμονας ΑΠΘ, Πάνος Ρεμούνδος.

Όπως τόνισαν, στόχοι των masterplan είναι η έρευνα και κατανόηση χαρτογράφηση του τοπικού πολιτιστικού οικοσυστήματος. 

Το masterplan εκτείνεται στους οκτώ δήμους της μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης (Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς, Παύλου Μελά, Νεάπολης - Συκεών, Κορδελιού - Ευόσμου, Αμπελοκήπων - Μενεμένης, Πυλαίας - Χορτιάτη, Δέλτα).

Έγινε εκτενής χαρτογράφηση φορέων και υποδομών πολιτισμού και ανάλυση swot. Αναδείχθηκαν οι αδυναμίες στο συντονισμό των κεντρικών δρώντων, η έλλειψη μεγάλων στρατηγικών πολιτικών, η άνιση κατανομή πολιτιστικών χώρων στο κέντρο και τους επιμέρους δήμους. Ως απειλές καταγράφονται η γήρανση των υποδομών, η κλιματική αλλαγή και η ανταγωνιστικότητα από άλλες πόλεις των Βαλκανίων.

Οι τρεις στρατηγικοί στόχοι είναι η ενίσχυση της μητροπολιτικής διάστασης του πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, η ανάδειξη, υποστήριξη και ενίσχυση του διάσπαρτου πολιτιστικού και δημιουργικού οικοσυστήματος της πόλης και η σύνθεση ενιαίας πολιτιστικής ταυτότητας για την πόλη. Ανάμεσα στις προτεινόμενες δράσεις είναι η αύξηση της προσβασιμότητας, η ανάπτυξη της εξωστρέφειας και η χρήση περιφερειακών δομών στους «κεντρικούς» πολιτιστικούς δρώντες χώρων. 

Στη συνέχεια εκπρόσωποι των πιο σημαντικών πολιτιστικών φορέων της πόλης ανέδειξαν το έργο και τις δράσεις τους ενώ εξήραν το masterplan του ΥΠΠΟ ως μια αναγκαία κίνηση για την περεταίρω πολιτιστικής ανάπτυξη της περιοχής. Στην εκδήλωση τοποθετήθηκαν ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ, Αστέρης Πελτέκης, η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ελίζ Ζαλαντό, ο Πρόεδρος Ε.Τ.Ο.Σ. Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης, Ευστάθιος Γεωργιάδης, ο πρόεδρος του MoMus Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, Χρίστος Γαλιλαίας, η Γενική Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Αναστασία Γκαδόλου και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, Γεώργιος - Ιούλιος Παπαδόπουλος ενώ παρέμβαση πραγματοποίησε και ο δήμαρχος Νεάπολης - Συκεών, Σίμος Δανιηλίδης.